Heimsmynd - 01.11.1987, Side 15

Moskvu einni á árunum 1937 til 1938.
Blóðið rann ekki í lækjum heldur í
straumþungum ám.
Stalín og Hitler hófu seinni heimsstyrj-
öld með samningi sem þeir gerðu 23.
ágúst 1939. Sovétríkin lögðu undir sig
austurhluta Póllands. Pólski herinn og
pólskt fólk á þessum landsvæðum dreifð-
ist um fangabúðir í Sovétríkjunum. Allt
foringjalið pólska hersins var skotið vor-
ið 1940. Um 4500 þeirra liggja í fjölda-
gröf í Katyn-skógi í Hvíta-Rússlandi.
Hitler bjargaði Sovétstjórninni með
því að ráðast inn í Sovétríkin. Þegar
þýzki herinn var við mörk Moskvu leyfði
Stalín að Pólverjar mynduðu eigin her.
Pólverjar streymdu til Jangi-Jul í Kas-
akhstan. Sovétfólk kom að máli við
marga þeirra og sagði: Þið ætlið þó ekki
að fara að berjast við þessa djöfla? Sov-
étstjórnin sá mene tekel skrifað á vegg-
inn. En hin vitfirringslega óþverraaf-
staða þýzka hersins til íbúa Sovétríkj-
anna þjappaði þeim saman til bardaga
fyrir föðurlandið.
Leigubílar í einkaeign hafa nýlega verið
leyfðir í Sovétrfkjunum. Nú heyja þeir
samkeppni við ríkisrekna leigubíla.
Bandamenn hrósuðu sigri vorið 1945.
Sovétmenn bjuggust við, að nú myndi
lífið loks verða þolanlegt. En þeir urðu
fyrir vonbrigðum. Sovétstjórnin stóð
irammi fyrir því, að landið var að verða
heimsveldi. Hún hafði náð undirtökun-
um í þeim löndum Evrópu, sem Rauði
herinn hertók. En hvað hafði þetta stór-
veldi að bjóða heiminum? Næstum ekk-
ert nema baráttuhæfni hersins. Sovét-
stjórnin heimtaði af mennta- og lista-
mönnum mikil og glæsileg verk. Gefnar
voru út fyrirskipanir um hvernig ætti að
yrkja kvæði, semja tónverk og heim-
spekiritgerðir. Gengið var í skrokk á
bændum og aftur var hungursneyð 1947.
Almennur ótti og skelfing greip um sig.
Hver sá, sem grunaður var um tengsl við
útlendinga, hvarf inn í gúlagið. Upp úr
1950 voru teikn á lofti um stórhreinsanir.
Árið 1952 hleypti Stalín svokölluðu
Stokkhólmsávarpi af stokkunum. Hann
fékk aragrúa manns um öll lönd til að
lýsa yfir stuðningi við utanríkisstefnu
Sovétríkjanna með undirskrift sinni.
Þann 14. október
1952 flutti hann
ræðu á 19. þingi
Kommúnista-
flokks Sovétríkj-
anna. Þar segir
hann, að allar
forsendur séu fyr-
ir því að fyrir
höndum sé sigur
bræðraflokkanna
í þeim löndum,
sem auðvaldið
ræður. Blóðið
draup af hverju
orði í þessari
ræðu. Framfara-
sinnaðir mennta-
menn og húman-
istar á Vestur-
löndum réðu sér
vart fyrir hrifningu á þessari ræðu.
Nikita Khrúsjoff dró Stalín
NÝTT SKEID
forvera sinn niður af stalli
Þann 6. marz 1953 dó Stalín. Nánustu
handbendi hans stóðu við líkbörur hans
skjálfandi af ótta. Þegar hins dáða leið-
toga og sólar alheimsins nyti ekki lengur
við myndi landið loga í uppreisn. En svo
var fólkið kúgað og niðurbrotið að það
hafði ekki löngun í sér til neins slíks.
Þögull múgur safnaðist í miðborg
Moskvu. Ekkert heyrðist nema brakið í
beinum þeirra sem tróðust undir. Mikill
var léttir flokksbroddanna.
Sá hét Nikíta Khrúsjoff, sem nú tók
völd, fyrrum yfirböðull Stalíns í Úkra-
ínu. Sú skoðun hefur heyrzt, að Khrúsj-
off hafi viljað breyta kerfi Stalíns. Það er
ekki rétt. Hann vildi sýna fram á, að það
væri starfhæft. Helzta breytingin var sú,
að nú var valdamönnum hrint úr stöðum
án þess þeir væru gerðir höfðinu styttri.
Smávegis andlitslyftingarfikt var reynt,
svo sem það að leyfa samyrkjubúum að
eiga vélar. Landbúnaðarráðuneytið var
flutt út í sveit. En varla var búið að
tengja símana á nýja staðnum, þegar ein-
ræðisherrann var sviptur völdum (1964).
Yfirstéttinni líkaði ekki ýmsar tilfærslur í
kerfinu.
Við tóku menn sem hétu því að hreyfa
ekki við hagsmunum skriffinnskunnar.
Frostkaldur doði lagðist yfir. Smám sam-
an breyttist Sovétstjórnin í elliæringja-
veldi, sem hafði ofnæmi fyrir breyting-
um. Ekkert gerðist í listum eða vísind-
um. Þeir sem reyndu að skapa urðu
harkalega fyrir barðinu á yfirvöldum.
Þau vísindi fengu svigrúm, sem nýttust
hernum.
í frægri ræðu sem hann
hélt. Vegna ýmissa fyrir-
ætlana sinna var hann
sjálfur látinn víkja. Ýmsir
spyrja hvort sömu örlög
bíði Gorbatsjofs.
SOVÉTRÍKIN NÚ
í dagblaðinu Pravda þann 28. október
1982 birtist grein sem hét: „Hver ber
ábyrgð á hlassinu?“ Vörubíll leggur af
stað frá borg A. Hlassið er í læstri
geymslu á pallinum og hurðir innsiglað-
ar. Þegar hann svo kemur í áfangastað í
framhald á bls. 135
HEIMSMYND 15