Heimsmynd - 01.11.1987, Qupperneq 19

Delft, rétt við höfuðstaðinn Haag. Delft
er minni en Reykjavík og öllu syfjulegri
og minnir helst á sveitaútgáfu af Amster-
dam, með síkjum sínum og mjóum hús-
göflum. Þarna vinna nokkrir af þeim
mönnum, sem leitt hafa umræðu um
líknardráp langt út fyrir það sem þekkist
utan Hollands. Þarna vinnur líka læknir
sem í mörg ár hefur viðurkennt opinber-
lega að hafa aðstoðað fjölda fólks við að
enda líf sitt, og þrátt fyrir slíkar yfirlýs-
ingar hefur hann haldið starfi sínu sem
svæfingalæknir á spítala í bænum. Frá
spítalanum í Delft má fara með spor-
vagni að dyrum hollenska þingsins í
Haag á rúmum tuttugu mínútum en
þangað er umræðan nú komin og þar
mun leyfi til líknardráps verða lögfest
eftir að hafa viðgengist í Delft og víðar í
mörg ár.
Dr. Piet Admiraal, svæfingalæknir í
Delft, er einn fárra lækna sem hlotið
hefur frægð fyrir að drepa fólk frekar en
fyrir að lækna það. Dr. Admiraal er ekki
einungis þekktur í Hollandi, heldur hef-
ur verið um hann skrifað í blöðum víða í
Evrópu, þar sem hann er ófeiminn við
að ræða þennan sérstaka þátt starfs síns.
Dr. Admiraal kveðst hafa unnið í aldar-
fjórðung með sjúklingum sem þjáðst
hafa af kvölum vegna banvænna eða
ólæknandi sjúkdóma. Hann telur það
rétt hvers manns, að fá að deyja án
þeirra kvala sem fylgja sjúkdómsstríðinu
á síðustu vikum og mánuðum, oft löngu
eftir að öll von er úti um bata eða mann-
sæmandi líf. Hann segir það mannrétt-
indi, að fá að deyja með reisn og án
óbærilegra kvala.
Dr. Admiraal er ekki heimspekingur,
aðrir hafa séð um þá hlið umræðunnar í
Hollandi og fært siðferðileg, heimspeki-
leg og trúarleg rök með og á móti sjálfs-
ákvörðun um dánardægur. Dr. Admiraal
hefur hins vegar gert meira af því að
færa umræðuna frá því afstæða og að
daglegum veruleika. Á spítalanum í
Delft hefur hann komið upp kerfi, sem
meðhöndlar allar óskit sjúklinga um að
fá að deyja. Hvert tilvik er rætt af lækn-
um, hjúkrunarfólki og prestum áður en
Admiraal tekur sína ákvörðun.
Fyrir Admiraal eins og flesta aðra
lækna í Hollandi, sem hafa tjáð sig
um þessi mál, skiptir miklu máli, að fjöl-
skylda viðkomandi sjúklings ræði ósk
hans um að deyja og myndi sér skoðun á
málinu. í flestum tilvikum mun fjöl-
skyldan reynast á sama máli og sjúkling-
urinn eða í það minnsta kosti vilja láta
honum eftir að taka þessa síðustu
ákvörðun lífsins. Greinarhöfundi var ný-
lega sagt frá manni í Hollandi, sem kaus
að enda líf sitt og fékk til þess aðstoð
læknis. Fyrir hreina tilviljun var það í
húsi í Delft, aðeins steinsnar frá spítala
dr. Admiraal, að þessi saga var sögð, en
dr. Admiraal var þó ekki sá læknir sem
þarna kom við sögu.
Það eru systkini, maður um þrítugt,
kona nokkru eldri, sem koma við sögu.
Móðir þeirra hafði dáið fyrir nokkrum
árum en faðir þeirra, maður um sextugt,
átti í löngu stríði við krabbamein. Mað-
urinn hafði hætt að vinna nokkru áður
en sjúkdómurinn dró úr þreki hans, þar
sem samdráttur hafði orðið á vinnustað
og þeir eldri voru beðnir að segja upp
gegn sæmilegri gjöf að skilnaði. Það fór
eiginlega saman, að krabbameinið var
greint og að starfsævinni lauk og því
varla annars von en að þunglyndi og til-
finning um tilgangsleysi sækti að mann-
inum. Börn hans höfðu þetta sérstaklega
í huga síðar þegar faðir þeirra ræddi fyrst
um, að hann vildi helst láta lífinu lokið
sem fyrst. Þau töldu hann tæpast færan
um að taka nokkra ákvörðun eftir þessi
tvö áföll. Eftir tvo uppskurði mátti hins
vegar heita einsýnt að krabbinn myndi
vinna á þessum manni á skömmum tíma,
þó að læknar tækju ákvörðun um þriðja
uppskurðinn. Áður en að því kom ræddu
systkinin við lækna sem sögðu þeim í
fullri hreinskilni, að faðir þeira myndi í
hæsta lagi lifa í fáeina mánuði, þó að
uppskurður tækist. Þeir sögðu þeim líka,
að maðurinn þyrfti ekki einungis að lifa
við þau óþægindi, að þvagfæri og melt-
ingarfæri væru tengd út fyrir eðlilegar
rásir, heldur myndi faðir þeirra þurfa að
þola vaxandi kvalir eða mók vegna
deyfilyfja. Systkinin sögðu föður sínum
frá þessu, og samþykktu bón hans um að
hann fengi að fara í friði heima hjá sér
næstu daga. Einn af læknum mannsins
samþykkti að hjálpa til og ákvörðun var
tekin um dagsetningu, viku seinna. Dag-
inn fyrir þetta ákveðna dánardægur kall-
aði maðurinn til sín nokkra gamla vini
og sat uppi í rúmi sínu og ræddi við þá
um stund. Eftir á sögðu einhverjir af
þessum vinum mannsins, að þeir hefðu
skynjað, að þetta væri þeirra síðasti
fundur, þó ekkert væri um slíkt talað. Á
hinu fyrirfram ákveðna dánardægri
komu svo nokkrir nánustu ástvinir í
heimsókn, en þeim hafði verið sagt,
hvað til stæði. Fóru síðan flestir í tárum
nema systkinin tvö og faðir þeirra.
Læknirinn kom um kvöldið. Hann
spurði systkinin hvort þau treystu sér til
að hjálpa til við að gefa föður þeirra
sprautu. Þau vildu það bæði og í eldhús-
inu stóðu þau þrjú við að blanda saman
lyfjum, sem læknirinn hafði valið. Hann
sagði, að þessi kokteill myndi svipta
hvern mann meðvitund á fáeinum
augnablikum en það gæti hins vegar tek-
ið nokkra klukkutíma uns hjartað stöðv-
aðist. Síðasta ósk mannsins var sú, að fá
að sjá hvað var í sjónvarpinu. Hann
horfði á sjónvarpið í fáeinar mínútur en
kvað ekkert vera á dagskrá sem gaman
væri að. Hann kvaddi síðan börn sín og
bað um sprautuna. Hann missti síðan
meðvitund þegar í stað en alla nóttina
sátu systkinin uppi og litu inn til föður
síns annað veifið. Hann lá sem í svefni til
morguns þegar hann dó.
Systkinin hafa sagt mörgum þessa
sögu sína og eru greinilega stolt af þvf að
hafa getað hjálpað föður sínum með
þessum hætti.
að þekkja margir í Hollandi sögur
af þessu tagi frá vinum og kunn-
ingjum. Áf þeim 120.000 mönnum sem
deyja á hverju ári í Hollandi er líklegt,
að í það minnsta 8.000 deyi með hjálp
lækna. Unnt er að fá bækling með upp-
skriftum af þeim eiturblöndum sem
reynst hafa best. Einn læknir varði tilvist
þessa bæklings í hollensku blaði með
því, að stundum kæmi fyrir að fólk sem
tekið hefði inn deyfilyf um langt skeið
lifði af inngjöf stórra skammta af eitri.
Það mun þannig hafa komið fyrir, að
fólk hafi vaknað úr löngu móki eftir að
hafa fengið það sem átti að vera síðasta
sprautan. Fyrir marga lækna er þetta ein
helsta martröðin við líknardráp og ekki
þarf mikið ímyndunarafl til þess að setja
sig í spor aðstandenda við slíkar aðstæð-
ur. Umræða um tæknileg atriði við líkn-
ardráp hefur því farið af stað í kjölfar
umræðu um hina siðferðilega hlið máls-
ins. Venjulegasti kokteillinn mun vera
einhver blanda af barbítúrsýrulyfi og
eitri sem virkar eftir að sjúklingurinn
hefur misst meðvitund vegna barbítúr-
sýrunnar.
Flestir þeir læknar sem aðstoða við
líknardráp í Hollandi hafa sett sér
mjög ákveðnar reglur sem koma í veg
fyrir að þeir aðstoði sæmilega heilbrigt
fólk í sjálfsmorðshugleiðingum. Það mun
hins vegar hafa komið fyrir, að fólk sem
þrásinnis hafði reynt að stytta sér aldur
fékk lækni til þess að hjálpa sér við ár-
angursríka tilraun. Enginn hefur viður-
kennt slíkt opinberlega en sögur hafa
verið á kreiki um lækna sem aðstoðað
hafa fólk, sem þjáðst hefur af geðrænum
sjúkdómumvið að stytta sér aldur. Þarna
mun þó vera um að ræða sjaldgæfar und-
antekningar. Deilur um líknardráp
snúast meðal annars um það, hvort
stytta megi líf sjúklinga sem ekki eru
haldnir banvænum sjúkdómum en kvelj-
ast. í Bretlandi, þar sem þessi umræða
hefur farið af stað nýlega, en er miklu
mun skemur á veg komin en í Hollandi,
viðurkenndi læknir nýlega að hafa gefið
sjúklingi sínum, sem þjáðist af mjög
kvalafullum gigtarsjúkdómi, sterkar
svefntöflur með útskýringum um hvað
margar þyrfti að taka til að ráða sér
framhald á bls. 138
HEIMSMYND 19