Heimsmynd - 01.11.1987, Blaðsíða 23

að tala við íslenska eða erlenda blaðamenn, á þingflokksfund,
í kokteilboð („Við reynum yfirleitt að losna úr þeim sem
fyrst,“ segir Edda kona hans), út að ganga með hundinn sinn
Nonna og á góðum kvöldum í bridge með félögum sínum.
Hann og Edda kona hans áttu silfurbrúðkaup um daginn en
hún er níu árum yngri en hann. Saman eiga þau þrjú börn en
Steingrímur var áður giftur bandarískri konu og átti þrjú börn
með henni, sem öll eru búsett í Bandaríkjunum. Hjónin virð-
ast samhent, hún hefur fylgt honum á ferðalögum erlendis og
náði góðu sambandi við Raisu Gorbachevu á leiðtogafundin-
um með þeim afleiðingum að Raisa bauð Eddu út í hádegis-
verð í Moskvu í mars síðastliðnum, þar sem þær voru einar
ásamt túlki og heyrir slíkt að sögn Steingríms til algerra und-
antekninga. A meðan ræddi hann við Gorbachev, „og það var
eitt eftirminnilegasta samtal sem ég hef átt við þjóðarleið-
toga.“
Það er sólríkur mánudagsmorgunn þegar ég sest niður með
Steingrími fyrst, á skrifstofu hans í utanríkisráðuneytinu.
Hann er nýicominn af ríkisstjórnarfundi. Stjórnarsamstarfið
ber eðlilega á góma í framhaldi af því. Áður kemur hann þó
með eina pillu á reykingar undirritaðrar, „ég vandi Eddu af
því að reykja með því að kaupa bíl með rafmagnsrúðum."
Hann segir að honum sé fúlasta alvara í þeirri von að þetta
stjórnarsamstarf haldist. „Þjóðin má ekki við öðru, nýjum
kosningum og uppiausn, þótt ljóst sé að mikil átök eru fram-
undan. Sem forsætisráðherra í síðustu ríkisstjórn ýtti ég oft
flokkshagsmunum til hliðar í þágu stjórnarsamstarfsins í þeim
ásetningi að halda út kjörtímabilið þótt Friðrik Sophusson
væri kjaftandi út á Seltjarnarnesi."
Þetta segir hann að Þorsteinn Pálsson verði nú að leggja
áherslu á, „að láta flokkshagsmuni víkja sé það stjórnarsam-
starfinu nauðsynlegt. Og það er líka mikilvægt fyrir hann sem
forsætisráðherra að hafa trúnað samráðherra sinna. Hann er
ungur blessaður og hefur átt á brattan að sækja en sem forsæt-
isráðherra verður hann að sýna þann dug að standa gegn
flokkseigendafélaginu en ekki að láta það ráða ferðinni, eins
og hann gerði í sambandi við Útvegsbankamálið. Þá hótaði
hann líka að slíta stjórnarsamstarfinu. Ég varð líka fyrir von-
brigðum með hann eftir síðustu kosningar þegar hann talaði
ekki við fyrrum samstarfsflokk sinn en ég sagði honum þá að
við, Framsóknarflokkur og Sjálfstæðisflokkur, ættum að
bjóða öllu byrginn með myndun minnihlutastjórnar og vera
ákveðnir í aðgerðum í efnahagsmálum. Hann hafnaði því, síð-
ar komu þeir skríðandi. Enda virtist það Sjálfstæðisflokki og
Alþýðuflokki meira kappsmál að mynda þessa stjórn en okk-
ur. Kratarnir og við áttum hins vegar meiri samleið í stjórnar-
myndunarviðræðunum. En það eru stórar hættur framundan
enda komu þeir fimm mánuðir sem fóru í kosningar og stjórn-
armyndunarviðræður efnahagslífinu í ógöngur. Við framsókn-
armenn tökum þó þátt í þessu stjórnarsamstarfi af fullri
ábyrgð."
Um hlýrra samband sitt við kratana en sýnt þótti í upp-
hafi segir hann: „Jón Baldvin hefur komið á óvart.
Það er mun meiri töggur í honum en ég hélt. Ég taldi upphaf-
lega að Jón Sigurðsson yrði betri sem fjármálaráðherra. Jón
Sigurðsson er mætur maður en hann er meiri embættismaður
en pólitíkus. Ég er ekki að segja með þessu móti að það sé
einhver ást á milli okkar Jóns Baldvins en ég styð hann heils-
hugar í að reyna að ná hallalausum fjárlögum. Hann þarf hins
vegar að passa sig á fljótfærni og óraunhæfum aðgerðum. Með
þessu fjárlagafrumvarpi má þó segja að hafi náðst viss lending
eða samkomulag milli stjórnarflokkanna sem hægt er að sætta
sig við, þótt ljóst sé að mikil átök eru framundan. Þenslan í
þjóðfélaginu er slík og meðal kaupmáttur langt umfram þjóð-
arframleiðslu. Við þolum ekki nýja verðbólguöldu.“
— Af samráðherrum sínum nú telur hann Jóhönnu Sigurð-
ardóttur félagsmálaráðherra þann aðila sem hugsanlega ögrar
stjórnarsamstarfinu. „Hún er alltof stíf og með því að heimta
stóraukið fjármagn í þann þenslugeira sem húsnæðismálin eru
gæti hún ögrað núverandi samstarfsgrundvelli."
Persónulega segist hann ekki hafa horn í síðu neins, hvorki (
eigin flokki né öðrum. „Ég vil að vísu breyta Framsóknar-
flokknum, gera hann opnari og nútímalegri og neita því ekki
að menn eins og Páll Pétursson vilja standa ( vegi fyrir því.
Slíkar efasemdir eru þó hverjum flokki hollar. Varðandi aðra
stjórnmálamenn fer hroki sumra og hatur annarra í taugarnar
á mér. Svavar Gestsson er dæmi um hatursfullan stjórnmála-
mann í málflutningi sínum og Davíð Oddsson má passa sig á
hrokanum. Sem vinsæll borgarstjóri hefur hann meira fylgi en
Sjálfstæðisflokkurinn og er fyrir vikið hálfgerður einræðis-
herra.“
Hann viðurkennir að virðing Alþingis hafi farið minnkandi.
„Þar sitja engir skörungar en margt ágætis fólk. Segja má að
breytingarnar í umheiminum hafi orðið hraðari en breytingar
á heimsmynd okkar. Kannski er Ólafur Ragnar Grímsson
tákn um heimsborgara í stjórnmálum, hann er fluggáfaður en
óþolandi egóisti. Kannski erum við það allir. . . Nú, Jón
Baldvin fer með uppbrettar ermar og Bryndísi sína í Múla-
kaffi. Mér finnst hann hafa svolítið grófan stíl í almennings-
tengslum en það virkar kannski.
— Sjálfur hefur hann orð á sér fyrir að vera mjög opinskár
við fjölmiðla. „Ég hef verið opinskár og tel nauðsynlegt að
halda góðu sambandi við fólk. Ég labba úti á götu og þar
ávarpa menn mig, ungir strákar koma til mín og ég rabba við
fólk í sundlaugunum. Þetta er munaður sem erlendir stjórn-
málamenn geta ekki leyft sér. Þeir geta ekkert farið nema í
skotheldum bflum með sæg lífvarða.“
Af þeim erlendu stjórnmálamönnum sem hann hefur hitt
telur hann Gorbachev áhrifamestan. „Þessi fundur sem ég átti
með honum í Moskvu í mars er mér mjög minnisstæður. Gor-
bachev kemur fyrir sem maður djúpt sokkinn í sitt starf,
skarpur, hiklaus og ákveðinn. Um hans einkamál veit ég lítið.
Það ganga um það sögur að þau hjónin búi ekki saman en
hans heimsmynd er augljóslega allt önnur en fyrirrennara
hans. Reagan hitti ég bara örstutt þegar leiðtogafundurinn
stóð yfir. Hann er eldri en Gorbachev og ekki eins dýnamísk-
ur en geðfelldur og sagði brandara."
—Hann segist ekki sammála þeim skoðunum, að ræðan
sem Gorbachev flutti í Murmansk nýlega marki ekki tímamót.
„Ég hef trú á því að honum sé alvara með glasnost. Hann sér
að það er þörf á breytingum á sovésku efnahagslífi og við
verðum að vona að honum takist að framkvæma stefnu sína.
Stórveldi sem sveltur er mun hættulegri andstæðingur en stór-
veldi þar sem íbúar eru ánægðir. Ég er á móti kommúnisma
en ég er hrifinn af Gorbachev og því frumkvæði sem hann hef-
ur sýnt á alþjóðavettvangi. Sem utanríkisráðherra Nato-ríkis
er ég hins vegar ekki sammála Bandaríkjamönnum í einu og
öllu, tel reyndar af og frá að við eigum að vera einhverjir aft-
aníossar bandarískra stjórnvalda. Ég sé ekkert því til fyrir-
stöðu að endurskoða varnarsamninginn og alla viðbótarsátt-
málana við hann. Ég tel einnig að bandarísk stjórnvöld hafi
talið okkur of auðveld í meðförum. Bent hefur verið á það að
við ættum ekki að blanda varnarsáttmálanum í önnur sam-
skipti við bandarísk stjórnvöld en sýni þau okkur óbilgjarna
afstöðu þá dregur það að sjálfsögðu úr stuðningi við veru
varnarliðsins hér.“
u
ann segist hafa það að markmiði sem utanríkisráð-
■ herra að rödd íslands verði hærri á alþjóðavettvangi.
„Gagnrýnni afstaða mín til ýmissa mála er varða samskiptin
við Bandaríkin er ekki brotthvarf frá meginlínu okkar í utan-
ríkismálum undanfarin ár. En það að við séum í Nato þýðir
ekki að við eigum að vera sammála bandarískum stjórnvöld-
HEIMSMYND 23