Heimsmynd - 01.11.1987, Side 30

Ymislegt bendir nú til þess að því
tímabili efnahagsbata sem lýst
var hér á undan sé nú um það
bil að ljúka eða sé lokið. Þrátt fyrir þetta
hefur verð á hlutabréfum hækkað veru-
lega á þessu ári, en hlutabréfamarkaður-
inn er hins vegar verulega sveiflukennd-
ari en fyrr. Þannig hefur verð á hluta-
bréfum í Bandaríkjunum sveiflast
geysilega nú í haust. Hvert metið af öðru
hefur verið slegið, bæði hvað varðar
verð hlutabréfa, svo og hvað varðar
verðfall á einum degi. Þetta hefur leitt til
verulegs óróa á markaðinum.
Dr. Batra telur að verð á band-
arískum hlutabréfum eigi enn
eftir að hækka og muni gera
það allt fram til ársins 1989 þegar verð-
hrunið taki við. Ástæðuna telur hann
vera þá spákaupmennsku sem í gangi sé
á verðbréfamarkaðinum og þá verð-
hækkun sem hún ein sér valdi. Þar með
er komið að öðrum mikilvægum þætti
sem ákvarðar verð hlutabréfa, sem spá-
kaupmennskan er. Mikið hefur verið
skrifað um hvernig tekjur fyrirtækjanna,
arður og arðsvon, hafi áhrif á verð hluta-
bréfa, eins og lýst var hér að framan en
nær ógerlegt er að meta hvaða áhrif spá-
kaupmennskan hefur á verðið og hvort
og hvenær hún hafi meiri áhrif en efna-
hagslegar forsendur fyrirtækjanna. Þó
má benda á að verð hlutabréfa í Banda-
ríkjunum hefur hækkað þrefalt á undan-
förnum áratugum meðan raunvirði þjóð-
arframleiðslu hefur aukist um rúm 20
prósent. Vera má að verðmæti hluta-
bréfa hafi verið stórlega vanmetið í upp-
hafi þessa vaxtarskeiðs en vissulega
bendir þetta til þess að á einhverju stigi
verðhækkunartímabilsins hafi spákaup-
menn ákveðið að slást með í hópinn.
Spákaupmennirnir stfla upp á það að
njóta verðhækkunarinnar án þess að
þurfa að tapa vegna hugsanlegrar verð-
lækkunar. Þeir eru því gjarnan fyrstir út
af markaðinum þegar þeim sýnast horfur
á því að verðið muni lækka. Þetta hefur
væntanlega verið að gerast á undanförn-
um vikum og mánuðum, spákaupmenn
hafa verið að stökkva af lestinni þegar
þeim sýnist ferðin vera orðin hæg og
þetta hefur valdið miklum verðlækkun-
um. Markaðurinn hefur hins vegar alltaf
náð að jafna sig og verðið hefur hækkað
aftur.
En það er ekki aðeins í Bandaríkjun-
um sem spákaupmenn hafa að einhverju
leyti verið að verki. Hlutabréfamarkaður
annars staðar í heiminum hefur verið í
miklum uppgangi og virðist byggja þar á
sömu atriðum; sem sé að efnahagslegar
forsendur fyrir verðhækkunum séu ekki
alltaf til staðar. í Japan, þar sem verð-
hækkanirnar hafa orðið einna mestar er
verðmætis/hagnaðarhlutfall hlutabréfa til
dæmis nærri þrefalt hærra en í Banda-
ríkjunum. Þó að Japönum hafi gengið
vel að selja sína framleiðslu er ólíklegt
að þvflíkt verð hlutabréfa fái staðist til
lengdar.
ó að kenningar dr. Batra hafi
hlotið töluverða athygli hafa
margir orðið til að gagnrýna þær
og kallað þær svartagallsraus. Þeir benda
þá einkum á þau tæki sem stjórnvöld
hafi yfir að ráða til að varna því að alvar-
legur efnahagssamdráttur breytist í
kreppu, en slík tæki voru ekki virk í
kreppunni miklu árið 1929. í fyrsta lagi
má nefna að nú eru innistæður í bönkum
að upphæð allt að 100.000 dalir tryggðar,
þannig að fæstir sparifjáreigendur ættu
að tapa fé sínu þó að einhverjir bankar
færu á hausinn. Þá muni atvinnuleysis-
bætur, svo og önnur útgjöld ríkisins við
efnahagssamdrátt, valda því að hann geti
aldrei orðið að jafn djúpstæðri kreppu og
varð árin 1929 til 1934. Dr. Batra virðist
hafa gleymt þeim ráðstöfunum í anda
Keynes sem gerðar voru í vestrænum
hagkerfum á síðari hluta fjórða áratugar-
ARISTOKRAT
Sænsku Aristrokrat
karlmannaskórnir eru
í háum gæðaflokki
og fást í 3 breiddum.
HÖGL
HÖGL skórnir frá
Austurríki, eru frábær
vara, þægilegir og
fara vel á fæti.
$kóvzd við Óðinstorg
Skóverslun fjölskyldunnar
Sími14955