Heimsmynd - 01.11.1987, Síða 31

ins, eða virðist að minnsta kosti ekki
gera ráð fyrir því að aðgerðir stjórnvalda
reynist haldgóðar.
V
Islenskur hlutabréfamarkaður hefur
enn ekki náð að þróast að nokkru
marki. Ástæður þess eru nokkrar. í
fyrsta lagi eru tiltölulega fá íslensk fyrir-
tæki almenningshlutafélög með dreifða
hlutafjáreign. Segja má að aðeins tvö
fyrirtæki nái því að teljast stór almenn-
ingshlutafélög, það er Eimskipafélag ís-
lands og Flugleiðir. Viðskipti með hluta-
bréf hafa því ekki verið mikil. — í öðru
lagi hafa íslensk hlutafélög ekki lagt sig
mikið eftir því að úthluta arði. Hlutabréf
í íslenskum fyrirtækjum hafa því ekki
verið notuð sem aðgangur að fjármagni,
heldur í mun ríkara mæli sem aðgangur
að valdi, það er við val á stjórn, stjórnar-
seta og svo framvegis. Þessi þáttur varð
berlega ljós fyrir aðalfund Flugleiða síð-
astliðið vor þegar hlutabréf í félaginu
hækkuðu mjög mikið í verði. — í þriðja
lagi hafa skattalög hingað til mismunað
eigendum hlutabréfa, þar sem aðeins
arður upp að vissu marki hefur verið
tekjuskattfrjáls, meðan vaxtatekjur af
skuldabréfum hafa í flestum tilfellum
verið tekjuskattfrjálsar. Ríkisstjórnin
hefur þó tilkynnt að hún hyggist grípa til
ráðstafana til að gera tekjur af þessum
tveimur verðbréfaformum jafngild. —
Þau þrjú atriði sem hér hafa verið nefnd
hafa gert það að verkum að fjárfesting í
hlutabréfum hefur verið óhagstæðari en
fjárfesting í skuldabréfum. Þess vegna
hefur skuldabréfamarkaður þróast veru-
lega hér á landi á undanförnum árum
meðan hlutabréfamarkaðurinn hefur set-
ið eftir. Þar sem skuldabréf eru mun
áhættuminni en hlutabréf er áhætta á ís-
lenskum verðbréfamarkaði mun minni
en á hinum erlenda, þar sem einkum er
verslað með hlutabréf.
Bók dr. Batra hefur nú selst í
rúmlega 300 þúsund eintaka
upplagi í Bandaríkjunum og er
þar ein söluhæsta bók sumarsins. Þetta
er hins vegar ekki fyrsta bók sinnar teg-
undar sem birtist á metsölulistum. Raun-
ar má segja að bók þar sem skrifað er
urn efnahagslegar ófarir slái í gegn með
reglulegu millibili. Þannig hafa menn séð
birtast titla á borð við The Panic of ’89
°g Blood in the Streets, svo einhverjir
séu nefndir. — Margir þeirra spádóma
sem dr. Batra setur fram í bók sinni hafa
ræst og hagfræðingar eru margir hverjir
þeirrar skoðunar að kenningar hans hafi
v'ð einhver rök að styðjast en fæstir
þeirra eru þeirrar skoðunar að alvarleg
heimskreppa á borð við kreppuna miklu
sé á næsta leiti. Að þremur árum liðnum
kemur síðan í ljós hvort þeir hafa rétt
fyrir sér.
Eimskip hf. FluglelMr hf.
Kaupgengi Sölugengi Kaupgengi Sölugengi
Jan. 2,66 2,80 2,66 2,80
Feb. 2,85 3,00 4,28 4,50
Mars 2,90 3,06 4,72 5,00
Apríl 2,30 2,42 1,59 1,68
Maí 2,34 2,46 1,60 1,70
Júní 2,40 2,52 1,64 1,73
Júlí 2,57 2,70 1,80 1,90
Ág. 2,60 2,73 1,80 1,90
Sept. 2,67 2,80 1,84 1,96
Okt. 3,33 3,50 2,38 2,50
Línurit þetta sýnir gengi á hlutabréfum í Flugleiðum og Eimskipafélagi íslands frá
því Hlutabréfamarkaðurinn h.f. tók upp skráningu á gengi þeirra. Athyglisvert er að
verð beggja hlutabréfa hefur hœkkað verulega. Sér í lagi er athyglisverð hækkun hluta-
bréfa í Flugleiðum síðustu mánuðina fyrir aðalfund félagsins síðastliðið vor.
Hver er munurinn á verðbréfamarkaði
hér á landi og erlendis?
Viðskipti á erlendum verðbréfamörk-
uðum eru mest með hlutabréf. Hluta-
bréf fyrirtœkja eru skráð á verðbréfa-
mörkuðum og í kauphöllum og upplýs-
ingar um kaup- og söluverð ákveðins
bréfs eru birtar jafnharðan. Það sem
einkum rœður verði hlutabréfa eru tekj-
umöguleikar eigenda þeirra. Þessar
tekjur felast annars vegar í útgreiddum
arði og hins vegar í mögulegri verð-
hœkkun bréfanna, ýmist vegna batn-
andi hags fyrirtœkisins eða vegna spá-
kaupmennskuáhrifa. Hlutabréf geta því
verið háð miklum verðsveiflum. Gangi
fyrirtœki vel og hagnist bœrilega má
búast við háum arðgreiðslum og hœkk-
andi verði hlutabréfa þess. Sýni fyrir-
tœki tap má búast við lökum arðgreiðsl-
um ef nokkrum og lœkkandi verði bréf-
anna. Önnur áhœtta sem eigendur
hlutabréfa taka er sú að þeir eiga síðast-
ir kröfu til eigna fyrirtœkisins ef það er
gert upp. Engar tryggingar fylgja hluta-
bréfaeign. Fari fyrirtæki á hausinn eiga
lánardrottnar þess fyrst rétt til eigna
þess. Þeir sem tekið hafa veð í eignum
fyrirtækisins geta látið bjóða þœr upp
og notað andvirðið til greiðslu krafna
sinna. Aðrir lánardrottnar eiga kröfu til
þeirra eigna sem eftir eru. Þá fyrst þeg-
ar þessir tveir hópar hafa fengið kröfur
sínar greiddar eiga hluthafar rétt á að fá
nokkuð í sinn hlut. í fæstum tilfellum
þegar um gjaldþrot er að ræða fá þeir
allt andvirði hlutabréfa sinna greitt.
Hinn hluti verðbréfamarkaðarins, við-
skipti með skuldabréf er einnig mjög
stór erlendis, en mun minni en hluta-
bréfamarkaðurinn. Eigandi skuldabréfs
er mun öruggari með endurgreiðslu síns
bréfs en eigandi hlutabréfs. í fyrsta lagi
fær hann greidda fasta vexti, óháð því
hvort vel eða illa árar í rekstri fyrirtæk-
isins og hann á fyrstu kröfu á hendur
fyrirtækinu, standi það ekki í skilum. Á
móti kemur að þegar til lengri tíma er
litið hafa hlutabréf skilað eigendum sín-
um betri arði en skuldabréf.
Á íslenska verðbréfamarkaðinum er
nær eingöngu verslað með skuldabréf.
Markaður með veðskuldabréf er fyrir-
ferðarmikill, sömuleiðis markaður með
ríkisskuldabréf og bankaskuldabréf.
Skuldabréf fjármögnunarfyrirtækja og
verðbréfasjóða eru einnig fyrirferðar-
mikil á markaðinum. Þó að skuldabréf
séu mun áhættuminni fjárfesting en
hlutabréf eru vextir á þeim skuldabréf-
um sem seld eru á innlendum verð-
bréfamarkaði mjög háir. Mikil þensla á
liðnum árum samfara lánsfjárskorti
hefur orsakað og viðhaldið þessu háa
vaxtastigi. Meðan ávöxtun í öruggum
verðbréfum er jafnhá innanlands og nú
er er trúlega ekki skynsamlegt fyrir ís-
lendinga að setja mikið fé í erlend verð-
bréf í öðru skyni en til áhættudreifing-
ar, sem fyrr er nefnt.
HEIMSMYND 31