Heimsmynd - 01.11.1987, Blaðsíða 78

Hún sagði að 20 til 25 kærur bærust að
meðaltali á hverju ári, en hluti þeirra er
dreginn til baka, oftast í þeim tilfellum
þar sem konan þekkti nauðgarann. „Ég
treysti mér ekki til að svara hvers vegna
kona dregur kæru til baka. Það kann að
vera að hún fái ekki nægan stuðning frá
aðstandendum, eða finnist erfitt að fara í
gegnum það sem fylgir því að kæra.“
Dóra sagði að áður fyrr hafi konur
virst hafa almenningsálitið á móti sér,
meiri umræða hafi farið fram um fórnar-
lambið sjálft, og hvort það væri trúverð-
ugt. „En þetta hefur breyst eitthvað á
síðustu árum.“
Um helming-
ur af þeim
kærum sem berast
Rannsóknarlögregl-
unni eru sendar
áfram til Ríkissak-
sóknara, hinar falla
niður þar sem þær
upplýsast ekki. Rík-
issaksóknari ákveður
svo hvort málið verði
lagt fyrir dómstól-
ana, á grundvelli
þess hvort hann eða
fulltrúar hans telja
nægar sannanir fyrir
verknaðinum, en ef
þeir telja að svo sé
ekki fellur málið nið-
ur og er þá endanlega úr sögunni sem
opinbert mál. Dómar sem falla í nauðg-
unarmálum eru örfáir á ári hverju, 2 til
5.
„Dulda brotatalan er mjög há varð-
andi nauðganir, ég treysti mér ekki til að
segja hversu há talan er, en kærðar
nauðganir eru aðeins toppurinn á ísjak-
anum.“ Sigrún Júlíusdóttir yfirfélagsráð-
gjafi á geðdeild Landspítalans á sæti í
þingskipaðri nefnd sem falið hefur verið
að rannsaka meðferð nauðgunarmála og
dóma vegna nauðgana, en fram til þessa
hefur engin rannsókn farið fram á tíðni
nauðgana hér á landi. Sigrún sagði að
sænskar kannanir sýndu að kærðar
nauðganir væru minna en 10 prósent af
öllum nauðgunum, og ekki ólíklegt að
hlutfallið sé svipað hér á landi. Sigrún
hefur unnið með fjölmargar konur sem
hefur verið nauðgað. „Konur leita sér
mjög oft ekki aðstoðar strax eftir að
þeim hefur verið nauðgað. Þær eru oft
ráðvilltar og fullar sektarkenndar." Hún
sagði að oft kæmu þessi mál ekki til
meðferðar fyrr en konan hefur orðið fyr-
ir öðru áfalli, svo sem eins og vegna
skilnaðar, sorgar eða annars tilfinninga-
áfalls. „Það kemur einnig oft í ljós að á
bak við skyndilegt þunglyndi getur verið
nauðgun sem átti sér stað mörgum árum
áður. Eða sorg sem bæld hefur verið nið-
ur, og brýst ekki út fyrr en mörgum ár-
um síðar.“
Sigrún sagði að best væri konunn-
ar vegna að leita sér aðstoðar
strax og þá skipti miklu að hún fyndi ör-
yggi og traust þar sem hún væri mjög
viðkvæm fyrir höfnun eða óvild. „Konan
upplifir nauðgunina mjög sterkt fyrst á
eftir og finnst að allir aðrir ætli að mis-
nota sig og taka af sér sjálfsákvörðunar-
réttinn. Frá sjónarhóli konunnar er þetta
eitt alvarlegasta brot sem hægt er að
hugsa sér, árás sem auk þess að vera
kynferðisleg fylgi niðurlæging og sví-
virða. Því er mjög mikilvægt að konan
fái sem fyrst tækifæri til að tjá þessa
reynslu sína og orða hana, finna að sökin
er ekki hennar og hún fái tilfinningalega
útrás vegna þessarar reynslu. Hún þarf
að koma reiðu á hugsanir sínar og sjálfs-
mynd. Það er því mjög mikilvægt að taka
tillit til þess hve konan er viðkvæm á
þessu tímabili, í gegnum það ferli sem
fylgir á eftir.“
Hvernig líður konu fyrst eftir að
henni hefur verið nauðgað?
„Grátköst eru algeng, lystarleysi, sjálfs-
efi og vantraust á eigin getu gera vart við
sig. Sjálfsmyndin er brotin og konur
verða tortryggnar út í umhverfið. Al-
gengt er að konur loki sig inni fyrst á eft-
ir, fari lítið sem ekkert út, enda hræddar
um að rekast á nauðgarann sem er því
miður eins líklegt því þeir nást ekki allt-
af. Þá er algengt að þær þjáist af minnis-
tapi, tímabundið minnisleysi er einn af
sálrænum varnarháttum, og reynsla sem
er of sársaukafullt að rifja upp gleymist.
Það tekur sumar konur vikur, mánuði
eða ár að jafna sig eftir þetta og aðrar ná
sér aldrei.“
Það hversu konan er lengi að ná sér
fer eftir því hve sterk hún er og hefur
góðan stuðning í kringum sig. „Gott
stuðningskerfi hjálpar konunni að kom-
ast yfir þetta. Það hjálpar konum oft að
tala við sína nánustu um það sem gerst
hefur, margar konur treysta sér til dæmis
ekki að ræða þessa reynslu við eigin-
mann, og það hjálpar því oft að fara í
hjónaviðtöl."
Rannsókn Sigrúnar á reynslu og
upplifunum 24 kvenna sem
hafa orðið fyrir nauðgun er nú lokið, en
niðurstöður verða
ekki birtar fyrr en
um áramót. „Ég lít á
nauðgun sem samfé-
lagsvanda ekki síður
en vandamál ein-
staklinga. Nauðganir
eru afsprengi þess
þjóðfélags sem við
búum í og segja heil-
mikið um þróun
mannlegra sam-
skipta. Það segir
talsvert þegar við
þorum ekki lengur
að vera einar úti á
bersvæði og erum
hræddar um börn
okkar úti á kvöldin.
Við höfum hingað til
staðið í þeirri trú að
lítið sem ekkert of-
beldi væri að finna innan vébanda ís-
lenskra fjölskyldna, foreldrar misþyrmdu
ekki börnum sínum og fleira þessháttar,
en rannsóknir hafa því miður sýnt að of-
beldi innan fjölskyldna á sér stað hér
sem annars staðar. Þess eru dæmi að
árásarhneigð eiginmanns eða sambýlis-
manns fari út í það að beita konur kyn-
ferðislegu ofbeldi, svo sem nauðgun.“
Hver er reynsla ráðgjafarhópsins sem
starfandi hefur verið undanfarin tvö ár á
vegum Kvennaathvarfsins í Reykjavík?
„Tilgangurinn með starfsemi þessa hóps
er að aðstoða konur sem vilja kæra
nauðgun og veita þeim konum sem orðið
hafa fyrir nauðgun ráðgjöf, í sumum til-
fellum hafa mörg ár liðið frá því nauðg-
unin átti sér stað,“ segir Guðrún Tuliní-
us. Hún segir að aðalhjálpin felist í því
að hlusta á konurnar og veita þeim
stuðning og vera með þeim meðan mestu
erfiðleikarnir standa yfir. „Reynslan hef-
ur sýnt að flestum konum er mjög erfitt
að komast yfir áfall vegna nauðgunar.
Má vera að hægt sé að láta sem ekkert
hafi í skorist, lífið gengur sinn vanagang
á meðan hægt er að bægja hugsunum frá
atburðinum. Þannig getur gengið í vikur,
mánuði, jafnvel árum saman, en af ein-
hverjum orsökum, ef til vill litlum at-
burði, kemur að því að minningin tekur
Algengt er að nauðganir eigi sér stað í bílum sem ekið hefur verið á afvikinn stað, í
heimahúsum, á hótelherbergjum, úti á víðavangi og á afviknum stöðum.
78 HEIMSMYND