Heimsmynd - 01.11.1987, Síða 79

sig upp, lífið verður erfiðara, hugsanirn-
ar snúast ekki um annað. í slíkum tilfell-
um gera konur sér ekki alltaf ljóst af
hvaða orsökum þeim líður illa, af hverju
umgengni þeirra við annað fólk er ekki
eins og venjulega, af hverju svefninn er
órór. Undir þessum kringumstæðum get-
ur verið hjálp að því að tala við ein-
hvern, sem reynslu hefur og þekkingu.
Unnt er að leita sér bæði faglegrar hjálp-
ar svo sem félagsráðgjafa, sálfræðinga
eða lækna, eða leikmannlegrar aðstoðar
eins og Kvennaathvarfið býður upp á.
Mörgum konum hefur einnig reynst mik-
ill styrkur í að fara á námskeið í sjálfs-
vörn, þar sem þeim
eru kennd brögð til
varnar og það að
þekkja sinn eigin
styrk og ekki síst
vilja.“
Guðrún sagði
að öruggt
mætti telja að í
mörgum tilfellum
mætti koma í veg fyr-
ir nauðgun með því
að veita mótspyrnu
og sýna að nei þýði
nei. Jafnvel væri nóg
að beita einu litlu
bragði, æpa á hjálp
eða hlaupa eins og
fætur toga. „En við-
brögð við árás eru
ekki alltaf þau sömu,
né heldur ásetningur árásarmannsins.
Konur geta „frosið“, lamast af hræðslu,
og ræður þá helst hræðslan við að missa
lífið eða að einhverjum nákomnum er
ógnað. Árásarmaðurinn gæti sjálfur ver-
ið hræddur, eða svifist einskis til að ná
fram vilja sínum.
En það að hafa barist gegn árásinni
getur mildað áfallið, slík mótspyrna sýn-
ir að það var ekki allt tekið frá konunni.
Að kæra getur líka verið liður í því að
milda áfall og hjálpa konunum að eign-
ast sitt sjálfstraust á ný. Ráðgjafar reyna
að sýna konunum að það er mögulegt að
koma í veg fyrir að láta nauðgun eyði-
leggja líf sitt,“ segir Guðrún.
Eins og Sigrún sagði er dulda brotatal-
an há hvað snertir nauðganir. Hvers
vegna hafa konur farið svo dult með
þessa reynslu sína? „Svaranna er að leita
í goðsögnum, hleypidómum og fordóm-
um um afbrotið nauðgun,“ segir Guð-
rún. „í flestum tilfellum nægir að líta í
eigin barm. Viðbrögð við frétt um að
stúlka kærir nauðgun gætu til dæmis ver-
ið; hvað var hún að þvælast þarna? Hún
hlýtur að hafa verið full eða að leita sér
að áfengi. Já, hún er þá þannig, laus í
rásinni. I stuttu máli; hún bað hreinlega
um að henni væri nauðgað. Og hér er
komin aðalástæða þess að kona treystir
sér oft ekki til að kæra nauðgun; ábyrgð-
in virðist hvíla á henni, þetta er allt
henni að kenna. Af viðtölum ráðgjafar-
hópsins við þær konur sem hefur verið
nauðgað má sjá að oftast kenna þær sér
um hvernig fór. Sjálfsásökunin getur rist
svo djúpt að konunum er óbærilegt að
tala um atburðinn og eiga efitt með að
gera sér grein fyrir í hverju var brotið
gegn þeim. Eins og sjá má móta slíkir
fordómar afstöðu okkar gagnvart þessu
broti og hafa ekki síður áhrif á konurnar
sem verða fyrir því.“
Guðrún sagði að auk þess að upplifa
nauðgun sem kynmök án samþykkis
upplifði konan einnig ofbeldi, ótta, nið-
urlægingu og hræðslu svo eitthvað sé
nefnt. „Nauðgun er oftast framkvæmd af
karlmanni sem neytir afls í því skyni að
svipta konuna sjálfsákvörðunarrétti
þannig að hún missi stjórn á lífi sínu og
rétti til að ráða yfir eigin líkama. Petta
er brot á öllum persónulegum réttindum
hennar sem viðurkennd og vernduð eru í
lögum. Vegna þess hve brotið snertir
konuna persónulega á hún oftast erfitt
með að rísa undir afleiðingum þess.
Frelsi hennar, friðhelgi líkama hennar
og sjálfsvirðing eru tekin frá henni og
eftir stendur niðurlægingin, öryggisleysi,
vanmáttarkennd og jafnvel djúp sorg
eins og eftir ættingja- eða vinarmissi.
Sjálfsmynd hennar er í molum.“
Hvers vegna kæra svo fáar konur
nauðgun? „Pað hefur oftast reynst kon-
um erfitt að taka þá ákvörðun að kæra
nauðgun og eru ýmsar ástæður fyrir því.
Þær geta verið í vafa um að þeim sé
trúað, þær kenna sjálfum sér um, þær
eru hræddar við að endursegja atburðinn
oft, þeim finnst erfitt að bera fram svo
alvarlega kæru og síðast en ekki síst
ákveða þær að láta sem ekkert sé, lífið
verði að halda áfram óbreytt. Ef til vill
endurspegla þessi atriði þann möguleika
að konum er ekki trúað, heldur reynt að
ítreka sekt kvennanna og jákvæð atriði í
hegðun mannsins undirstrikuð."
Hvað á kona að gera sem vill
kæra nauðgun? Ráðgjafarhóp-
urinn ráðleggur henni að snúa sér strax
til Rannsóknarlögreglu ríkisins, eða lög-
reglu viðkomandi umdæmis utan höfuð-
borgarsvæðisins. Mikilvægt er að konan
þvoi sér ekki, skipti ekki um föt eða
breyti neinu þar sem atburðurinn átti sér
stað. Sá sem tekur að sér rannsókn máls-
ins sér um að útvega
lækni vegna læknis-
skoðunar, þar á eftir
mun lögreglan taka
skýrslu og skal kon-
an skýra frá eins ná-
kvæmlega og henni
er unnt. Ef konan
treystir sér ekki til að
gefa skýrslu strax er
einungis beðið um
frásögn af helstu at-
vikum og skýrslan
látin bíða þar til kon-
an hefur hvflt sig.
Skýrslutaka getur
farið fram hjá lög-
reglu, eða þar sem
konan kýs. Eftir það
er rannsókn málsins í
höndum Rannsókn-
arlögreglunnar. Að
henni lokinni er mál-
ið sent til Ríkissaksóknara, sem ákveður
hvort málið sé tekið fyrir dómstóla.
Hlutverk konunnar í málinu er vitni.
Hún er kvödd til yfirheyrslu til vitnis í
sínu máli, því málið er sótt af hálfu hins
opinbera, þar sem brotið var á rétti
þegns.
Að sögn Sigrúnar Júlíusdóttur
hafa konur kvartað yfir þeirri
meðferð sem þær fá er þær kæra nauðg-
un og sumar hverjar ekki ráðlagt neinum
að ganga í gegnum þá reynslu. Að sögn
Jónatans Þórmundssonar formanns
þeirrar þingskipuðu nefndar sem nú hef-
ur starfað í þrjú ár við að kanna meðferð
nauðgunarmála og kæra má búast við
breytingum frá því sem nú er. Hann ger-
ir ráð fyrir að nefndin leggi fram niður-
stöður sínar í kringum áramót, en í þeim
felast tillögur um breytingar á lögum og
framkvæmd laganna, meðal annars
breytingar á meðferð kærumála.
Tllgangurinn með starfsemi ráðgjafahópsins er að aðstoða konur sem orðið hafa
fyrir nauðgun, hjálpin felst aðallega í því að hlusta á konurnar og veita þeim stuðn-
ing og vera með þeim meðan mestu erfiðleikarnir standa yfir.
HEIMSMYND 79