Heimsmynd - 01.11.1987, Síða 88

Lárus Ýmlr ás
vlni sínum
starfsfólaga, k
myndatökumar
Inum Göran
son.
urnar. Það er jafnvel á brattan að sækja,
enda er hann kominn á kaf í ýmis verk-
efni, eins og auglýsingagerð, ansi ólíkt
því sem fyrirmyndir hans þeir Kurosawa
og Antonioni fást við. „Fellini og
Bergman fengust báðir við auglýsinga-
gerð,“ segir hann. En hvað um það.
Hann keðjureykir og drekkur í sig ís-
lenskar skammdegissveiflur, fjölmiðlafár
og streituvalda kunningjaþjóðfélagsins.
Virkar meira að segja jákvæður í garð
þessa alls. Enda er þetta hans land og
hans líf eins og hann orðar það. „Það
væsti ekkert um mig í Stokkhólmi, ég
fékk þar ýmis tækifæri en eitthvað hélt
aftur af mér að setjast þar að. Þeir töl-
uðu um mig sem sænskan leikstjóra en
móður mína var náið. Mér hefur sýnst
sagan sanna það að einstaklingar sem
finna stuðning hjá foreldri af gagnstæðu
kyni spjari sig vel í lífinu. Slíkt fólk hefur
til dæmis styrk sem hjálpar því í sköpun.
Þær eru frægar ömmur skáldanna, mild-
ar konur og umburðarlyndar. Þessi til-
finning að maður sé í lagi af því að
mömmu finnst það fylgir manni út í lífið.
Hún hélt líka að mér góðum hlutum og
var ljóðelsk mjög. Og þótt pabbi væri
trúleysingi lét hann það líðast að ég færi
í KFUM. Einu stjórnmálaútistöðurnar
sem ég hef síðan lent í áttu sér stað í
barnaskóla, þegar ég var í blóðugum
slagsmálum úti í porti. Til dæmis var
kennarinn að lesa upp úr blárri bók
borgarstjórnaríhaldsins og ég
spurði af hverju hann væri að
hafa þetta fyrir börnunum.
Hann spurði á móti hvort ég
hefði eitthvað á móti íhaldinu.
Ég sagði að íhaldið væri slæmt.
Þá spurði hann hvers vegna ég
héldi að meirihluti fólks kysi
íhaldið ef það væri svona
slæmt og þá varð mér svara-
fátt. Frá þeim tíma hef ég snið-
gengið öll pólitísk samtök og
var lengi á því að trúmál væru
einnig bull. Trúin var að mínu
mati haldreipi fyrir veikgeðja
fólk.“
nám í kvikmyndafræði, heimspeki og
sálarfræði. Halla dóttir hans og Jóhönnu
eiginkonu hans var þá fædd. Lárus lauk
hvorki námi í heimspeki né sálarfræði
þegar hann fékk inngöngu í Dramatiska
Institutet í Stokkhólmi árið 1976, valinn
úr hópi hátt í hundrað umsækjenda.
Það er ferill hans frá námsárunum til
þessa dags sem við ákveðum að ræða um
þótt böndin einhverra hluta vegna berist
að frumbernsku hans, uppeldisáhrifum,
trúarbrögðum, dauða, ást og vináttu en
ekki fyrr en nokkrum samtölum síðar að
lífsstarfi hans, leikstjórn og kvikmynd-
um.
Eitthvað hefur dregið hann hingað
heim aftur í kuldann og fjárhagsáhyggj-
Með Janos Hersko, læriföður sínum frá skóladögun-
um í Dramatlska Institutet.
ég talaði sænskuna viljandi með hreim
og kom ekki nálægt sænsku kvenfólki né
eignaðist ég nána vini þar aðra en kvik-
myndatökumanninn og handritshöfund-
inn minn.“
Hann líkir því að vera íslendingur við
að standa í stormasömu ástarsambandi.
„Taugarnar til þessa lands eru svo sterk-
ar, ræturnar svo djúpar og tengslin svo
ekta.“ Tilfinningar fólks eru honum hug-
leiknar, beiskja, illska og angist.
Hann ólst upp á milli tveggja póla, aga
föður síns og mildi móðurinnar. „Þau
eru bæði kommar og kynntust í Mynd-
lista- og handíðaskólanum á sínum tíma.
Faðir minn var efni í góðan listmálara
þótt honum yrði lítt ágengt á því sviði.
Hann var aldrei fyrir hálfvelgju og hefur
alla tíð verið mjög skapstór maður. Sem
barn var hann sjúklingur og í umsjá
nunnanna á Landakoti, ef til vill varð
hann trúlaus á fullorðinsárum þess
vegna. Hann var strangur við mig sem
barn en sleppti síðan skyndilega af mér
beislinu þegar ég varð táningur. Þegar
hann lagði af þetta ægivald yfir mér
gerði ég sjálfur uppreisn og skellti hurð-
um í tvö til þrjú ár. Samband mitt við
fékk hann áhuga á sálgreiningu
og austrænum trúarbrögðum.
„Fromm sagði að sálgreining
og búddismi fjölluðu í raun um
sömu hlutina. Markmið sál-
greiningarinnar er að uppræta
nevrósur og gera þarfir sýnilegar eins og
það til dæmis að valdagræðgi sumra sé
þörf fyrir blíðu. Varðandi sjálfan mig og
samband mitt við pabba í uppeldinu hef
ég komist að því að ég þoli ekki þegar
fólk skipar mér fyrir verkum. Sérstak-
lega ef það er einhver sem mér þykir
vænt um. Þannig minnist ég kvikmynda-
framleiðanda í Svíþjóð sem var afskap-
lega dagfarsprúður maður. Einhvern
tíma þegar við vorum að starfa saman
undir miklu álagi æpti hann á mig. Við
það missti ég stjórn á mér og öskraði á
hann: Þú skalt ekki voga þér að koma
svona fram við mig aftur. Hann missti
andlitið og varð dauðskelkaður. Þessi
framkoma mín er dæmi um hvernig við
erum öll á einhvern hátt föst í mynstri
frá uppeldinu — hvernig við brégðumst
síðar í lífinu við einhverju sem kallast á
við særindi úr bernsku. Ég var ennþá
krakki þegar ég áttaði mig á því að pabbi
hafði að ýmsu leyti rangt fyrir sér og að
hann refsaði mér oft vegna eigin von-
brigða. Sú upplifun kenndi mér yfirhöf-
uð að véfengja réttmæti yfirvalds. Löngu
síðar gekk ég í gegnum tímabil þar sem
ég véfengdi allt. Ég var um skeið í ein-
Löngu seinna eða einhvern
tíma á árunum í Stokkhólmi
88 HEIMSMYND