Heimsmynd - 01.06.1990, Blaðsíða 28

The WorldPaper
NÝSKIPTING KÖKUNNAR
Þáttaskil í liðveislu
Hagvöxtur Austur-Evrópu breytir fjárfarvegum
EFTIR MAUREEN O’NEÍL
í Ottawa, Kanada
„Austur-Evrópa er hin kynþokkafulla
fegurðardís,“ segir B. A. Kiplagat,
fastaritari í utanríkisráðuneytinu í Ken-
ýa, sem er einn helsti þegi aðstoðar frá
vestrænum ríkjum. „Við erum tötrum
klædd kerlingarskrukka. Fólk er orðið
þreytt á Afríku. Svo mörg ríki, svo
mörg stríð.“
Kiplagat endurspeglar þann kvíða að
hrifning heimsins á Austur-Evrópu geti
orðið geigvænleg ógnun við þróunarrík-
in. Hin fátækustu óttast að til hins
versta geti komið - að ríku þjóðirnar í
vestri og Japan geti algerlega gleymt
þeim.
Sum hinna veitulu ríkja eins og Kan-
ada hafa þegar dregið úr aðstoð. í Kan-
ada var þróunaraðstoðin stórlega skorin
niður 1989, um 12 prósent, og verður að
öllum líkindum sá fjárlagaliður sem
mest mæðir á - samtímis auknum þrýst-
ingi frá Austur-Evrópu sem hefur brýna
þörf fyrir aðstoð. Ríkisstjórnin lagði
fram tillögur 1989 um tveggja milljarða
dollara sparnað á næstu fimm árum í op-
inberri þróunaraðstoð (OÞA) - eða sem
nemur nærri heils árs OÞA.
Á sama tíma hefur Kanada boðið
Austur-Evrópu 60 milljónir dollara sem
að mestu leyti rynni til Póllands. Því er
ekki að furða að þróunarlöndin séu
kvíðin.
Breytt samskipti austurs og vesturs
gætu haft veruleg áhrif á suðrið á fjórum
lykilsviðum:
• Fjármagnsflæði, þar með talið fé til
fjárfestingar, aðstoð og lánveitingar við-
skiptabanka: Ef tekjur á hvern íbúa eiga
að hækka þótt ekki sé nema um eitt pró-
sent í Afríku, því svæði sem verst er
statt, þarf að mati Alþjóðabankans, að
veita þangað 21 milljarði dollara árlega
allan þennan áratug og raunar hækkandi
upp í 28 milljarða dollara, samanborið
við 17 milljarða dollara árið 1986. Bæði í
Afríku og Suður-Ameríku eru uppi
áhyggjur um að aðdráttarafl Austur-
Evrópu á vestrið geti ýtt þörfum þeirra í
skuggann og að án nægjanlegrar efna-
hagsaðstoðar til viðbótar heimafjár-
magni verði að fresta umbótum á hag-
kerfi þessara landa - umbótum, sem í
flestum tilfellum hefur verið byrjað á að
kröfu vestrænna ríkja.
• Samdráttur í herafla og vopnafram-
leiðslu: Það er lykilatriði íyrir þróunar-
löndin hvort afvopnun muni leiða til
„þróunararðs“, annaðhvort með því að
losa um aukið fjármagn til aðstoðar við
þróunarlöndin frá bæði vestri og austri.
hafa gefið mörgum þeirra sérstakan að-
gang að mörkuðum Austur-Evrópu.
Efnahagur Kúbu, sem svo mjög hefur
byggst á niðurgreiddum olíuinnflutningi
og álagsgreiðslum á sykurútflutning,
gæti beðið hnekki við nýja stefnu Sovét-
ríkjanna sem gefur dollaraviðskiptum
forgang.
• Norður-suður viðræðurnar: Innlimun
Sovétblakkarinnar í heimsmarkaðskerf-
ið mun væntanlega leiða til aukinnar
þátttöku og aðildar Austur-Evrópu í al-
þjóðastofnunum eins og Alþjóðabank-
anum, Alþjóðagj aldeyrissjóðnum,
GATT (Sameiginlega sáttmálanum um
tolla og viðskipti), ýmsum stofnunum
HELSTU
ÞEGARNIR. . ■
Helstu viðtakendur opinberrar þróun
araðstoðar (OPA)* (milljónir Banda
ríkjadollara)
Land 1988 1985
Indland 2.099 1.592
Kína 1.973 940
Indónesía 1.626 603
Bangladesh 1.590 1.152
Egyptaland 1.537 1.791
Pakistan 1.439 802
Israel 1.241 1.978
Tanzanía 975 487
Súdan 923 1.129
Eþíópía 912 715
Kenýa 808 438
OÞA alls um
heim allan 51.000 49.000
*Aðstoð Sovétríkja og austurblakkarinnar ekki meðtalin
Maureen O’Neil, fyrrverandi framkvæmda-
stjóri kanadísku Mannréttindanefndarinnar,
er forseti Norður-Suður stofnunarinnar í Ott-
awa, Kanada.
eða til aukinnar aðstoðar við Austur-
Evrópu. Einnig hvort vopnaframleið-
endur í Bandaríkjunum og Sovétríkjun-
um reyni að halda uppi framleiðslu og
atvinnu með aukinni sölu til kaupenda í
Þriðja heiminum?
„Væntanlegt samkomulag NATO og
Varsjárbandalagsins um takmarkanir á
vígbúnaði ætti að banna báðum aðilum
að draga úr vopnabirgðum með sölu
þeirra á útsöluprísum til landa Þriðja
heimsins," segir Hans Dietrich Gen-
scher, utanríkisráðherra Vestur-Þýska-
lands.
• Viðskipti: Innkoma austurblakkarinn-
ar á heimsmarkaðinn er helsta áhyggju-
efni þeirra þróunarlanda sem aukið hafa
hlutdeild sína í alþjóðaviðskipum með
árangri í endurskipulagningu hagkerfa
sinna. Nú þegar horfast þróunarlöndin í
augu við aukna samkeppni frá Austur-
Evrópu. Jafnframt þurfa þróunarlöndin
að hafa í huga áhrifin af endalokum
austur-suður viðskiptaráðstafana, sem
Sameinuðu þjóðanna og þróunarbönk-
um hinna ýmsu svæða. Við það vaknar
spurningin um norður-suður viðræðurn-
ar. Munu fyrrverandi ríki Sovétblakkar-
innar nú, þegar þau eru orðin hallari
undir markaðsöfl og viðskiptafrelsi og
sjálf á kafi í tilraunum með kerfisbreyt-
ingar, taka vinsamlegri afstöðu í umræð-
um innan Alþjóðabankans og Gjaldeyr-
issjóðsins um skuldir og stefnumarkandi
lánveitingar, til krafna þróunarlandanna
um hægari og miður gagngerðar umbæt-
ur til að komast hjá pólitískri ólgu?
Á því leikur enginn vafi að þróuðu lönd-
in verða að finna leiðir til að aðstoða
byltinguna í austri. En þau mega ekki
gefa fátæku löndin upp á bátinn. Þótt
Kanada og önnur lönd vestursins fagni
nú falli Berlínarmúrsins geta þau ekki
dregið sig inn í skel einangrunar í
NATO. Þau hljóta að halda áfram for-
gangsverkefnum sínum og áætlunum í
suðlægum löndum þar til múrar fátækt-
arinnar hrynja. *
28 HEIMSMYND