Heimsmynd - 01.09.1990, Blaðsíða 82

hann. „Viltu ekki sjá niður?" Ég fór um
borð og við tókum tal saman. Hann
hafði einmitt verið á Kofra þegar hann
fórst og sagði mér hversu innilega þeir
hefðu beðið fyrir unglingunum tveimur
þegar endalokin virtust blasa við. Ég
sagði honum þá að mín örlög tengdust
þessum báti með vissum hætti og bað
hann að koma með mér upp í gagnfræða-
skóla. Þar spilaði ég fyrir hann Pakkar-
gjörð. Að leiknum loknum sneri ég mér
að honum og sá að hann viknaði og hafði
tárast. Hann sagði mér að hann fyndi í
laginu sama tón og hefði verið í fyrir-
bænum þeirra fyrir unglingunum á hásk-
astundinni.
Enn síðar lendi ég inni á sjúkrahúsi.
Mér leið illa og var fullur kvíða og ang-
istar inni á þessari stóru stofnun, þar sem
ég þekkti engan. Þá spyr maðurinn í
rúminu við hliðina á mér hvort ég muni
ekki eftir sér. Ég hef hitt slíkan aragrúa
af fólki á ferðum mínum um landið að
mér er ómögulegt að koma því öllu fyrir
mig á öðrum stöðum og við allt aðrar að-
stæður og kvað því nei við. Hann sagðist
þá vera maðurinn á Kofra sem ég hefði
spilað fyrir uppi í gagnfræðaskólanum á
Isafirði, svo að væri sér ógleymanlegt. Er
skemmst frá því að segja að ég hresstist
allur og tók gleði mína og æðruleysi á
ný, enda fór allt vel og ég fékk fullan
bata minna meina.
Fyrir sjómannadaginn 1988 var svo
hringt í mig og mér sagt að séra Sigurður
Guðmundsson í Hafnarfirði hefði ort
ljóð við þetta lag mitt, Þakkargjörð, og
ég beðinn leyfis að það yrði flutt í
Dómkirkjunni í
mælis sjómanna-
dagsins, sem ég fúslega veitti. Þar með
hélt ég að þetta dæmi væri gengið upp,
en eitt var samt eftir.
Síðasta sjómannadag fór ég til messu í
Bústaðakirkju og var kominn nokkru áð-
ur en athöfnin skyldi hefjast. Þá kom
organistinn, Guðni Þ. Guðmundsson, að
máli við mig og bað mig að annast undir-
leik er kórinn syngi Þakkargjörð. Ég
benti honum á að ég væri óundirbúinn
og kynni auk þess ekkert á orgel. Hann
sagði að flygill væri í kirkjunni niðri og
við mundum bara flytja kórinn niður og
nota hann Ég lét til leiðast og hef held ég
aldrei verið glaðari og ánægðari á ævinni
en þegar flutningnum var lokið og ég
fann streyma til mín þakklæti áheyrenda
og þeirra sem með mér stóðu að flutn-
ingi verksins. Þannig fellur eitt að öðru í
lífstaflinu og að lokum falla allir hlutir á
sinn stað. Það sem manni finnst á sínum
tíma lítilfjörlegur útúrdúr, eins og þessi
skrautritun mín fyrir Sjómannadagsráð,
dregur á eftir sér langan slóða, þar sem
fjöldi fólks eignast hlut að máli. Þess
vegna er ég þeirrar skoðunar að list og líf
verði ekki aðskilið, listaverk verði ekki
sköpuð í einangrun frá daglegu lífi. Ég
hef auðvitað fyllstu samúð með því sjón-
armiði að listamenn fái nægan tíma til að
helga sig listsköpun sinni og að brauð-
stritið beri ekki tjáningarþörfina og
sköpunargáfuna ofurliði. En ég hef
aldrei tekið undir það að listamenn eigi
að firra þeirri frumkvöð hvers manns að
sjá sér og sínum farborða og að þeir eigi
kröfu á hendur samfélaginu um að þeim
bikar sé vikið frá þeim svo að þeir megi
helga sig list sinni óskiptir. Það sem ég sé
og heyri í kringum mig af óskapnaði og
hávaða, sem gerir kröfu til að ganga
undir nafninu list, af meðalmennsku,
skussahætti, smekkleysu og skorti á
verkkunnáttu, sem telur sig sérstaklega
verðlaunaverðan, fær mig stundum til að
halda að við höfum gengið of langt á
þeirri braut, að styðja „list“, án sundur-
greiningar og tilraunar til verðleikamats.
Auðvitað veit ég að samtíðin er ekki
óskeikul í mati á listamönnum sínum, en
það að verk seljist ekki og séu ekki virt
viðlits af samtíðinni, er heldur engan
veginn örugg vísbending um að viðkom-
andi eigi eftir að öðlast ódauðlega frægð
eftir dauðann. Ég hef raunar aldrei skilið
þá listamenn sem halda að nafli heimsins
sé hringur dreginn um þá sjálfa. Ég hef
heldur aldrei vænst þess af lífinu að bera
peningalega mikið úr býtum. En hitt get
ég tekið undir að skuldir og basl og eilíf-
ar fjárhagsáhyggjur eru niðurdrepandi
viðbjóður. Það hef ég reynt sjálfur. Ég
var kominn í talsverðar skuldir vegna út-
gáfu laga minna á nótum, en Litla flugan
þurrkaði þær út. Skömmu síðar tókst
mér með hjálp guðs og góðra manna að
festa kaup á þessu íbúðarhúsi, sem hefur
verið athvarf og skjól mitt og minnar
fjölskyldu. Og þótt eftirlaunin séu ekki
„Pegar ég áhvað
fyrir tuttugu árum
að segja shilu) við
Bahhus, fór ég í
meðferð og tók að
lifa í samrcemi við
boðorð AA
samtakanna um
ceðruleysi gagri vart
þeim hlutum sem ég
fce ekki breytt ásamt
þeim styrk til að
breyta því sem unnt
er að breyta og betur
má fara ..."
há á ég hér öruggan vinnustað og góða
vinnuaðstöðu og vænti þess að ég eigi
enn langan vinnudag fyrir höndum, því
að 70 ár teljast varla hár aldur í dag.“
Og því fer fjarri að Fúsi sitji auðum
höndum. Mörg undanfarin ár hefur hann
farið um kaupstaði og þorp úti á landi,
tekið myndir, gert skissur og málað á
staðnum og gjarnan haldið sýningu sams-
umars eða árið eftir.
álverkum mínum hefur
verið vel tekið og mér er
það geðfelld hugsun að vita
af verkum mínum sem víð-
ast og að þau veki fólki
ánægju og listræna nautn.
Sjálfur hef ég haft ómælda
ánægju af því að fara um
landið og mála fólk, hús og landslag.
Kannski er líka að finna í sjávarplássun-
um, sem mörg hver standa á mörkum
þéttbýlis og sveitar, eim af þeirri Reykja-
vík bernsku minnar sem nú er horfin.
Málverkasýningin á Kjarvalsstöðum í
desember verður helguð Reykjavík, nán-
ar tiltekið Kvosinni, eins konar kveðja
mín til Reykvíkinga og þeirrar Reykja-
víkur sem hefur verið svo snar þáttur í
lífi mínu og list.“
-Hver er svo niðurstaðan þegar litið er
yfir farinn veg á þessum tímamótum?
„Að dæmið hafi gengið upp, eða sé að
minnsta kosti í þann veginn að ganga
upp. Ég er glaðlyndur að eðlisfari, án
þess að vera ábyrgðar- eða kærulaus. Ég
hef aldrei öfundað nokkurn mann, held-
ur glaðst yfir velgengni annarra. Ég hef
alltaf kunnað vel að meta þá sem hafa
skarað fram úr, á hvaða sviði sem það
er: Athafnamenn, stjórnmálamenn, lista-
menn og menntamenn. Ég veit fátt fyrir-
litlegra en jafnaðarmennsku, sem þolir
ekki að neinn skari fram úr eða beri höf-
uð og herðar yfir allan lýðinn, og notar
því hvert tækifæri til að sverta slíka
menn og gera þá tortryggilega. Lækka í
þeim rostann. Bregða fyrir þá fæti. Jafn-
sjálfsagt finnst mér hitt að þola ekki að
sumir beri svo skarðan hlut frá borði að
rétti þeirra til lífshamingju sé ógnað. Ég
kynntist því barn að aldri hvað bænin er
sterkt afl og gerði mér grein fyrir að nei-
kvæð hugsun getur verið jafnsterk hinni
góðu. Því hef ég gert mér far um að
hugsa ekki illt til annarra. Ég hef alltaf
hlakkað til hvers einasta dags og, frá því
ég var sextán ára, litið yfir farinn veg að
kvöldi og þakkað fyrir þann dag sem er
liðinn. Þegar ég ákvað fyrir tuttugu árum
að tími væri til kominn að segja skilið við
Bakkus, fór í meðferð og tók að lifa í
samræmi við boðorð AA samtakanna
um æðruleysi gagnvart þeim hlutum sem
ég ekki fæ breytt ásamt styrk til að
breyta því sem unnt er að breyta og bet-
ur má fara, þá voru þetta engin ný sann-
indi fyrir mér heldur áréttun á þeim lífs-
gildum, sem ég hafði alltaf haft að leið-
arljósi, þótt misjafnlega gengi að fara
eftir þeim. Ég hef ávallt tekið vel leið-
framhald á bls. 84
82 HEIMSMYND