Heimsmynd - 01.10.1990, Blaðsíða 40

LISTIR:

\ta
IMOGEN CUNNINGHAM
(1883-1976)
KJARVALSSTAÐIR taka til sýningar í þessum
mánuði verk eftir bandaríska Ijósmyndarann Imogen
Cunningham, sem talin er vera einn af meisturum
ljósmyndunar á þessari öld. Sýningin stendur 6. til 21.
október. Cunningham er fædd í Portland í Bandaríkj-
unum árið 1883 en verkin á sýningunni, alls 130 tals-
ins, spanna 70 ára tímabil - frá árinu 1906 til ársins
1976. Viðfangsefni hennar eru margbreytileg: plönt-
ur, umhverfisportret, götumyndir, iðnaðarlandslög,
nektar- og kyrralífsmyndir. Nokkrar af þekktustu
myndum Cunninghams eru á sýningunni en flest
verkin eru nú til sýnis í fyrsta sinn.
Imogen Cunningham tók fyrstu myndir sínar ár-
ið 1906 í skógi á lóð Washington háskóla þar
sem hún var við nám og voru það
nektarmyndir af henni
sjálfri. Níu árum seinna,
árið 1915, áttu nektar-
myndir eftir hana eftir að
vekja hneykslun í Seattle,
þar sem hún bjó. Hún var
þá nýgift myndlistarmann-
inum Roi Partridge en hann
rissaði myndir sínar mjög
gjarnan úti í náttúrunni. I
þeim tilgangi heimsóttu þau
hjónin Rainierfjall í Washing-
tonfylki og taldi Imogen mann-
inn sinn á að afklæðast og sitja
fyrir í ljósmyndasyrpu sem tekin
var innan um tré og tjarnir.
Myndirnar voru birtar í dagblaði í
Seattle, The Town Crier, og í kjöl-
farið var Cunningham höfð að at-
hlægi í bænum. Siðavendnin sem
kom fram í þeim fjölda bréfa sem
blaðinu barst kom Imogen algjörlega \\a"s
í opna skjöldu og hún stakk filmunni
ofan í skúffu og tók hana ekki fram
aftur fyrr en að 55 árum liðnum. Þá urðu viðbrögðin önnur.
„Það var gert grín að mér á þeim tíma. . . Auðvitað var
þetta ekki talið vinna sem hæfði konum. Ég
var fordæmd af dagblaðinu. . . Og þeir
kölluðu mig siðlausa konu. En nú virðist
fólk borga fyrir þær og kaupa þær og njóta
þess að horfa á þær,“ sagði Imogen fjölda-
mörgum árum seinna. Hún hafði einfald-
lega verið langt á undan sinni samtíð.
Ferill Imogen Cunningham spannaði
flest mikilvægustu þróunarstig sögu
ljósmyndunar í Bandaríkjunum en það
voru hæfileikar hennar frekar en lang-
lífi sem setja hana á stall með útvöld-
um hópi bestu ljósmyndara aldarinn-
ar. Innsæi og yfirsýn þessa lista-
manns skópu mörg af helstu
helgimyndum í sögu ljósmyndunar.
Arið 1973, þremur árum áður en hún
dó, varð Imogen níræð og var haldið upp á
þessi tímamót með miklum sýningum í Metropolitan lista-
safninu og Witkin galleríinu í New York. Það er sjaldgæft að
ljósmyndari skuli lifa nógu lengi til að uppskera þá frægð og
vegsemd sem þessum hátíðahöldum fylgdu og ekki síður að
verða goðsögn í lifandi lífi.
Eitt af höfuðskáldum íslenskrar
tungu, glæsimennið Einar Bene-
diktsson, fæddist 31. október ár-
ið 1864 við Elliðavatn. Foreldrar hans
voru Katrín Einarsdóttir frá Reynistað
og Benedikt Sveinsson, dómari í lands-
yfirréttinum, stjórnmálaskörungur þótt
drykkfelldur væri. Hann var sviptur
embætti og skildu þau hjónin 1872. Ein-
ar fluttist með föður sínum norður á
land. Hann varð stúdent frá Lærða skól-
anum í Reykjavík vorið 1884 og sigldi
það sumar til Kaupmannahafnar til há-
skólanáms í lögfræði. En námsferill
hans varð slitróttur, meðal annars vegna
heilsubrests. Hann lauk lagaprófi 1892.
Einar fékk ekki embætti í Reykjavík
en stundaði þau lögmannsstörf sem hon-
um voru heimil auk kaupa og sölu á
fasteignum. Um það leyti sem hann
kvæntist, 1899, hafði hann allgóð fjárráð
og stofnaði ríkmannlegt heimili. Það var
því ekki til að bæta afkomu sína sem
hann sótti um Rangárvallasýslu 1904 og
fékk veitingu fyrir henni. Én hann var
aðeins sýslumaður í tvö og hálft ár. Árið
1907 fluttist hann til Edinborgar með
konu og fimm börn. Þar hugðist hann
leita tiltrúar erlendra fjármálamanna til
að koma fyrirætlunum sínum í fram-
kvæmd. Orðrómur hér heima fyrir um
fossakaup hans voru Þrándur í Götu en
trúin á framtíðarmöguleika íslands, gáf-
ur sfnar og persónutöfra héldu honum
erlendis næstu fjórtán árin.
Líf hans einkenndist af ferðalögum,
búferlaflutningum, nýjum og nýjum
hugmyndum um athafnir og fyrirtæki. í
bókinni Dúfa töframannsins, sem út
kom fyrir síðustu jól, lýsir eina eftirlif-
andi barn hans lífinu með þessum stór-
brotna manni.
Eitt aðalyrkisefni Einars Benedikts-
sonar var lífsskoðun hans og heimsskoð-
un, glíman við sumar erfiðustu gátur
mannlífs og tilveru. Samtímamenn Ein-
ars sögðu margir (gamla öfundsýkin) að
hann væri skáld af vilja, viti og lærdómi
fremur en upplagi og eðlisfari. Sigurður
Nordal skrifaði um skáldskap hans í inn-
gangskafla að kvæðasafni sem gefið var
út á aldarafmæli skáldsins. í Einrœðum
Starkaðar II, sem Einar orti í Kaup-
mannahöfn 1917 til 1920, leikur ekki vafi
á því víða að skáldið lýsir sjálfum sér og
hlutskipti sínu af mikilli einlægni. Ein-
rœðunum lýkur á þessa leið:
Synduga hönd, - þú varst sigrandi
sterk,
en sóaðir kröftunum á smáu tökin;-
að skiljast við œvinnar œðsta verk
í annars hönd, það er dauðasökin.
Einar Benediktsson dó í Herdísarvík í
ársbyrjun 1940.