Heimsmynd - 01.10.1990, Blaðsíða 64

listamanna? Borgar sig að setja peninga í
myndir þeirra? Pessu er vandsvarað.
Einn galleríisti vildi meina að á Islandi
fyrirfyndust fjórir til sex ungir kraftmikl-
ir menn (kona er maður) sem vert væri
að leggja peninga í, þeir peningar myndu
skila sér margfalt eftir áratuginn.
Aðrir forstöðumenn gallería eru var-
kárari og vilja ekki veðja á neina hesta;
það sé ekki hægt að segja að einn lista-
maður sé öðrum betri. Enda er erfitt að
sjá hvernig framgangur listamanns verð-
ur. Ungir hæfileikaríkir listamenn geta
byrjað vel en síðan koðnað niður á aug-
lýsingastofu. Unga kynslóðin er ekki til-
búin til þess að fórna efnislegum þæg-
indum fyrir ljós listarinnar. Hún vill eiga
maka og heimili, ólíkt gömlu meistara-
jálkunum sem margir sáu á bak eigin-
konum sínum sökum. fátæktar og barn-
ings.
Aðsókn á sölusýningar stjörnumálar-
anna ungu er góð, áhugi fólks á mynd-
mennt fer batnandi en samt eru flestir
ennþá ragir við að kaupa verk ungu
mannanna.
„Það er of lítill verðmunur á verkum
ungu mannanna
og þeirra gömlu,
frægu og öruggu,“
segir einn galleríeigandi. „Til þess að
örva söluna, sem hefur verið fremur
dræm upp á síðkastið, þyrfti að gefa
skattaívilnanir þeim sem fjárfesta í núlif-
andi listamönnum. Það eru ekki margir
sem hafa efni á að kaupa verk fyrir
margföld mánaðarlaun sín. Skattaíviln-
anir mundu hvetja stofnanir til að kaupa.
Ungir myndlistarmenn þurfa ekki að
lækka sitt verð, þeir þarfnast fleiri fjár-
sterkra aðila sem kaupa.“
LISTAVERKAUPPBOÐ
Er nú komið að óvægnasta og grimm-
asta hluta hins íslenska listaverkamark-
aðar. Það eru listmunauppboðin, en á
þeim má iðulega gera góð kaup, enda
boðin oftast fyrir neðan allar hellur,
myndverk eru slegin á túskilding, fá þar
margir góðan ramma fyrir lítið verð.
Að áliti sumra sérfróðra manna er
varningurinn á uppboðunum ein allsherj-
ar ruslasúpa. „Attatíu prósent af þessu
eru rusl,“ segir einn málsmetandi mað-
ur. „Þetta er afgangur úr galleríum."
Það má til sanns vegar færa að upp-
boðin eru ærið oft eins og basar, hálf-
gerð alþýðuskemmtun, að minnsta kosti
framan af. Menn eru að skemmta sér við
að bjóða þúsund krónur í fyrsta sinn og
láta síðan hlaupa á fimm hundruð kalli.
Enda mörg verk slegin á verði undir
fimm þúsund krónum, sama verði og
sæmileg máltíð á veitingastað.
Uppboð eru hættulegur staður. Eng-
inn ungur, viðurkenndur listmálari, sem
verðleggur verk sín á tvö til þrjú hundr-
uð þúsund, ætti að missa verk eftir sig
inn á uppboð til þess eins að sjá þau sleg-
in á spottprís, sjálfum sér til sárrar raun-
ar og háðungar.
Það er sagt að góðar myndir lendi ekki
á uppboði, þær eru seldar prívat. En
samt er það ekki einungis afgangsrusl
sem hafnar undir hamrinum. A uppboð-
um má oft sjá frambærileg myndverk,
þau eru þá á meðal tíu til tuttugu sein-
ustu númeranna á uppboðsskránni. Það
eru auðvitað verk eftir gömlu tryggu
meistarana og í þau er stundum hart
boðið, myndir geta farið upp í milljón og
einstaka sinnum hærra þó sjaldgæft sé.
Oft fara myndir undir matsverði en
við því sjá eigendurnir með því að bjóða
í sjálfir og koma þar með í veg fyrir að
þeir missi myndirnar úr höndum sér fyrir
of lágt verð. Þessi háttur, að eigandinn
bjóði sjálfur í verk sitt, þykir af mörgum
vera vafasamt. En þetta viðgengst hér á
landi þótt bannað sé víða erlendis. Og
þegar svo ber við að eiganda er slegið
verk sitt, er honum hlíft við að greiða í
höfundarréttarsjóð.
Samkvæmt lögum um uppboð leggst
tíu prósenta höfundarréttargjald ofan á
upphrópað verð. Það er allgóður pening-
ur fyrir erfingja Kjarvals ef staðið er í
skilum. Ef enginn arfi á tilkall til höf-
undarréttargjaldsins falla þessi tíu pró-
í listamaðurinn a verk
á Listasafni íslands er
gæðastimpillinn nokkuð
tryggur. En það borgar sig
að gæta að því hvort verkið
er gefið eða keypt af
Listasafninu, þessari háborg
snobbsins og klassans í
íslenskri myndlist.
sent í sjóð hjá SÍM, Sambandi íslenskra
myndlistarmanna.
Ef uppboð eru mælikvarði á raunveru-
legt markaðsverð myndverka er ekki
hægt að segja að þau séu metin til mikils
fjár. Að vísu segja kaldhæðnir menn að
uppboðsverð ráðist mikið af því hvort
Þorvaldur í Síld og fisk sé mættur til að
bjóða eða ekki.
En fyrir venjulegt fólk með venjulegan
smekk er það vænst til ráða ef veggirnir
gapa tómir að líta inn á uppboð. Þar má
finna margan sæmilegan veggskjöldinn á
góðu verði. Það er að segja ef smekkur-
inn er ekki of esetískur.
LISTASAFN ÍSLANDS
Listasafn íslands er eiginlega utan við
myndlistarmarkaðinn en safnið kaupir
verk og hefur þannig áhrif á hann en
Listasafn íslands hefur aldrei selt verk,
hvað sem síðar kann að verða. En sem
Mekka íslenskrar myndlistar hefur Lista-
safn Islands óbein áhrif á markaðinn.
Menn eru eiginlega ekki orðnir viður-
kenndir fyrr en þeir geta státað af verki
eftir sig í sölum eða kjöllurum Listasafns
íslands. Þess vegna er öllum kært að fá
innkaupanefnd safnsins á sýningu sína
og það er mikill heiður ef safnið kaupir.
Ekki svo að Listasafnið hafi úr miklu
að moða. Á þessu ári er því ætlað að
kaupa myndlist fyrir tíu milljónir. Lista-
safnið rekur enga ákveðna stefnu í inn-
kaupum sínum aðra en þá sem lög kveða
á um, það er að kaupa þá list sem hæst
ber og þar að auki að betrumbæta safnið
með kaupum á eldri myndlist, samanber
hin umtöluðu kaup á Gullfjöllum Svav-
ars Guðnasonar.
Að undanförnu hefur Listasafn ís-
lands leitast við að viða að sér verkum
frá hinum glataða SÚM-áratug, sem
safnið hafði vanrækt þótt sá áratugur
væri einna mesti nýsköpunar og um-
brotatími í íslenskri listasögu. í þeim til-
gangi kaupir Listasafnið meðal annars
verk sem enginn venjulegur maður gæti
haft eða vildi hafa heima hjá sér. Verk
sem aldrei hafa tilheyrt íslenska mynd-
listarmarkaðnum en eru samt mikils
virði sögulega séð.
AÐLOKUM
Könnun á íslenska markaðnum leiðir í
ljós að þessi markaður er einangraður
lókal patríotískur markaður sem ekki á
sér neina samsvörun úti í hinum stóra
heimi. Á þessum markaði ríkir alger
ringulreið ef undan eru talin verk gömlu
meistaranna sem alltaf halda verðgildi
sínu þótt það flökti milli ára. Og þegar
menn kaupa verk gömlu meistaranna
eru þeir ekki að kaupa verkið heldur
nafnið sem slíkt; slæm mynd eftir Kjar-
val getur selst á sama verði og góð mynd
eftir Kjarval svo dæmi sé tekið.
En ef einhver regla er til er hún sú að
menn kaupa listaverk eða myndverk
vegna þess að þeir þekkja myndefnið
eða málarann, menn kaupa verk til að
skreyta híbýli sín, ekki til að fjárfesta.
64 HEIMSMYND