Heimsmynd - 01.10.1990, Blaðsíða 99

A special section _
on global affairs prepared for
Heimsmynd
TheWorldPaper
LÍKNESKJUM OG LAGABOÐUM STEYPT AF STALLI
Timburmenn
Austur-Evrópu
EFTIR LESZEK MAZAN
í Prag, Tékkóslóvakíu
í DESEMBER 1989 var rauða teppinu rúllað út að flugvél-
inni á Ruzyno flugvellinum í grennd við Prag. Thomas
Bata, sem víðkunnur er fyrir skóverksmiðjur sínar í Evr-
ópu þótt sjálfur hafi hann aðalstöðvar í Toronto í Kanada,
var kominn heim eftir fimmtíu ára fjarveru. Strax í fyrsta
viðtali sínu tók hann fram að tilgangurinn með heimkomu
sinni væri að beina „straumi amerískra dollara til þessa
hluta Evrópu, endurnýja sín gömlu fyrirtæki, nú undir
stjórn ríkisins, og kenna Tékkum og Slóvökum aftur að
gera almennilega skó.“
Hópur nokkurra þúsunda manna myndaði kór, sem
heilsaði honum með söngnum: „Lengi lifi kapítalisminn!
Við viljum lýðræði í Bata skóm! Við viljum ekki koma ber-
fættir inn í Evrópu aftur!“
í ágúst 1990 sagði fulltrúi Bata fyrirtækisins í Prag um
þetta nýjasta framtak stjórnarformanns þess. „Hingað til
hefur ekkert gerst. Yfirmaður minn nær ekki sambandi við
tékknesku ríkisstjórnina. Samt er nokkur von ennþá; eitt
af þeim skilyrðum, sem Bata setti fyrir því að hann færi að
fjárfesta í nýjum tæknibúnaði var að frjálsar kosningar
færu fram í Tékkóslóvakíu og þær hafa nú þegar farið
fram.“
En flestum Tékkum fannst að kosningamar kæmu Bata
harla lítið við. Mundi hann heimta nýja stjórnarskrá næst?
Reyndar telur Thomas Bata, kanadískur borgari og ráð-
gjafi Vaclavs Havel, að ný stjórnarskrá, sem umturni hinu
gamla stjómarfari, sé brýnasta verkefni þjóðarinnar. Hann
neitar að leggja svo mikið sem grænan eyri til hagkerfisins
fyrr en ákvæðum nýrrar stjórnarskrár hefur verið hrint í
framkvæmd; þegar ný ungfrú Tékkóslóvakía var kjörin á
dögunum bauð Bata engin verðlaun, ekki svo mikið sem
par af skóm!
Hið breiða bros kapitalismans sem blasti við ahnenningi
Austur-Evrópu fyrir skömmu virðist nú ekki lengur svo
vinsamlegt; það er kvíðvænleg sjón Austur-Evrópubúum,
sem enn hafa enga tryggingu fyrir því að alræðisstjórnir séu
útdauðar, búa við takmarkað innra öryggi og eru peninga-
lausir.
HEIMSMYND 99
I- E tl- b- L+