Heimsmynd - 01.02.1992, Blaðsíða 48

KONUR TIL VALDA - Konur eru með lægri laun hvernig sem á málin er litið. Jafnvel þótt konur
Konur eru nær helmingur allra launþega og sækja
framhalds- og háskóla til jafns við karlmenn. Engu
að síður eru eigendur og stjórnendur fyrirtækja í
langflestum tilfellum karlmenn. Pað er staðreynd að
konur velja sér náms- og starfsvettvang á mun
þrengra sviði en karlar. Hátt í níutíu prósent kvenna
á vinnumarkaðinum teljast til ófaglærðs verkafólks
eða afgreiðslu- og skrifstofufólks samkvæmt skýrslu
Þjóðhagsstofnunar frá árinu 1989. Jafnvel þótt konur komist í
svokallaðar toppstöður þá helst hinn kynbundni launamunur.
JÓHANNA SIGURÐARDÓTTIR
FÉLAGSMÁLARÁÐHERRA
g hefði haldið að við værum komin inn í þá
tíma að konur ættu jafnan aðgang og karlmenn
að stjórnunar- og ábyrgðarstöðum ef þær hafa
það til að bera sem þarf. Það hafa orðið miklar
breytingar í þessum efnum á síðustu árum, til dæmis í
menntunarmálum kvenna. Pær eru nú meirihluti þeirra
sem útskrifast með stúdentspróf og fleiri konur innritast í
Háskólann en karlar. Við erum að brjóta múra en
vissulega tekur þetta sinn tíma. Enn heyrir maður dæmi
þess að atvinnurekendur setji það fyrir sig að ráða konur
á barneignaaldri. Þá virðist sektarkennd gangnvart
heimili oft há konum og það kann að vera að þær skorti sjálfstraust. Eg hef rekið mig
á að ef ég bið konur um að taka að sér nefndarstörf eða formennsku í nefnd þurfa
þær yfirleitt að hugsa sig um dálítinn tíma áður en þær gefa svar en karlmenn segja
undantekningarlítið já strax, jafnvel þótt maður viti að þeir séu störfum hlaðnir. Mér
finnst konur oft gera kröfur til sín um að vera fullskapaður vinnukraftur, þær vilja
helst þekkja til starfs áður en þær svo mikið sem byrja í því.
Konur þurfa að mínu mati ekki að hafa annað eða meira til að bera en karlmenn til
að fullnægja þeim kröfum sem gerðar eru til fólks í ábyrgðarstöðum. Hins vegar er oft
ætlast til meira af þeim að því leyti að þær þurfa að sanna hæfni sína í ríkara mæli en
karlmenn til að hljóta frama í starfi. Mín reynsla er að konur séu oft miklu
samviskusamari starfskraftur en karlmenn.
.
Konur eru með lægri laun hvernig sem á málin er litið. Konur
í fullu starfi eru aðeins með rúm sextíu prósent af tekjum
karla. Margir kynnu að ætla að ástandið á hinum almenna
vinnumarkaði væri sýnu verra en hjá opinberum aðilum en
svo er ekki. Meiri munur er á launum karla og kvenna hjá
hinu opinbera, ríki og sveitarfélögum, en einkafyrirtækjum.
Skýringin á hærri launum karla hjá hinu opinbera felst fyrst og
fremst í yfirvinnugreiðslum og hlunnindum. Ómögulegt er að
geta sér til um hversu mikill hluti þessara greiðslna er hugsað-
ur sem launauppbót, óunnin yfirvinna, og hvað ekki. Pað ligg-
ur hins vegar ljóst fyrir að konur eiga í mörgum tilfellum mun
erfiðara með að bæta við sig yfirvinnu þótt hún standi þeim til
boða því þær bera oftast meginþungann af rekstri heimilisins
og ábyrgð á uppeldi barnanna.
Stökkbreyting hefur orðið í viðhorfum til menntunar
kvenna á síðustu fimmtíu árum. Konur hafa aflað sér aukinn-
ar menntunar og í framhaldi af því leitað út á vinnumark-
aðinn. En svo virðist sem hefðbundin verkaskipting karla og
kvenna eigi sér dýpri rætur en margan hefði grunað því enn er
íslenskur vinnumarkaður mjög kynskiptur. Þegar litið er til
þess hvernig nemendur dreifast eftir kynjum á námsbautir í
Háskóla Islands kemur í ljós að konur eru í miklum meirihluta
við nám í félagsvísinda- og heimspekideild en karlar í raunvís-
inda- og verkfræðideildum. Kynjaskipting kennara við Há-
skólann segir sína sögu. Af 750 kennurum við skólann haustið
1989 voru aðeins átján prósent konur, flestar adjúnktar og
stundakennarar en aðeins fjögur prósent prófessorar. Þess má
geta að á þessum tíma var engin kona kennari við viðskipta-
og hagfræðideild Háskól-
ans. Af þessu má sjá að
aukin atvinnuþátttaka
kvenna á undanförnum
áratugum beinist inn á
mjög takmarkað svið.
Mest er aukningin í
mennta- og heilbrigðis-
kerfinu annars vegar og
hins vegar í almennum
þjónustustörfum eins og
afgreiðslu- og skrifstofu-
störfum. Kynbundin
verkaskipting virðist ætla
að verða langlíf. Konur
leita enn ekki nema í tak-
mörkuðum mæli í hefð-
bundin karlastörf og þeir
helst alls ekki í hefðbund-
in kvennastörf.
Til að skýra hvers
vegna mál hafa þróast á
þennan hátt hafa fræði-
menn litið til fortíðarinn-
ar. í bændasamfélagi
genginna alda ríkti hefð-
bundin verkaskipting
milli karla og kvenna.
Konur sinntu matseld og
öðrum heimilisstörfum,
umönnun sjúkra, barna
og gamalmenna en karlmenn bústörfum, sjómennsku og þeim
fáu embættum sem til skiptanna voru. Með breyttum atvinnu-
háttum og þeirri búseturöskun sem fylgdi í kjölfarið breytist
verkaskipting kynjanna. Þegar aldagamalt kerfi raskast reyna
menn ósjálfrátt að ná fyrra jafnvægi með því að skilgreina ný
störf sem karla- og kvennastörf. Þróunin verður því sú að
konur fylgja þeim störfum sem í aldanna rás hafa verið skil-
greind sem kvennastörf inn á þær stofnanir sem taka að sér að
annast þau. Full ástæða er þó til þess að benda á að þessi þró-
un virðist ómeðvituð. Allt frá því börn fæðast tekur umhverf-
ið að flokka þau eftir kynferði, stúlkur eru klæddar í bleikt en
drengir í blátt. Barnabækur og síðar námsbækur, kvikmyndir
og sjónvarpsefni miðla til ómótaðra samfélagsþegna hug-
myndum um hvað telst í verkahring kvenna og hvað í verka-
hring karla. Svo rammt kveður að þessari innrætingu að um
fjögurra til fimm ára aldur virðist sem börn hafi skýra hug-
mynd um hvað séu karla- og hvað kvennastörf. Vissulega
breytast hugmyndir barna þegar þau eldast og fara að líta um-
-----------------------------------1 .
. : ■ ;:' v ; r
■ ■ .
48 HEIMSMYND