Ársrit um starfsendurhæfingu - 2013, Blaðsíða 44

44 www.virk.is
UPPLÝSINGAR
ST
A
RF
SE
N
D
U
RH
Æ
FI
N
G
Í
A
LÞ
JÓ
Ð
LE
G
U
S
A
M
H
EN
G
I
Vigdís Jónsdóttir framkvæmdastjóri VIRK
Það getur verið erfitt að samhæfa höfuðmark-
miðin með uppbyggingu kerfisins, því þau eru í eðli
sínu ólík og geta unnið hvort gegn öðru. Annars vegar
vilja menn tryggja einstaklingum með skerta starfs-
getu öryggi og góða framfærslu og hins vegar byggja
upp hvatningu til meiri atvinnuþátttöku þessa hóps
og aðstoða einstaklinga til þátttöku á vinnumarkaði
eins fljótt og unnt er í kjölfar veikinda eða slysa.“
Starfsgeta,
þátttaka og
velferð
1. Mikilvægi vinnu
Vinna er einstaklingum yfirleitt mjög
mikilvæg. Það skiptir máli fyrir okkur öll
að hafa hlutverk í lífinu, geta séð sjálfum
okkur farborða og verið fjárhagslega
sjálfstæð. Vinnan mótar einnig félagslega
stöðu, sjálfsmynd og félagsþroska
einstaklinga þar sem þeim gefast tækifæri
til að mynda fjölbreytt félagsleg tengsl og
takast á við nýjar áskoranir í félagslegum
samskiptum.
Rannsóknir hafa sýnt að löng fjarvera frá
vinnumarkaði ógnar heilsu og lífsgæðum
einstaklinga meira en margir lífshættulegir
sjúkdómar. Þátttaka á vinnumarkaði hefur
almennt jákvæð áhrif á bæði líkamlega og
andlega heilsu einstaklinga – einnig þeirra
einstaklinga sem glíma við varanlegan
heilsubrest af ýmsum toga (Waddel og
Burton, 2006). Einnig hefur t.d. verið sýnt
9% af vinnuafli landsins (Hagstofa Íslands,
2012). Öryrkjum hefur fjölgað mikið á
undanförnum tveimur áratugum, eða úr
því að vera um 4% af vinnuafli landsins
árið 1990. Svipuð þróun hefur átt sér stað
í öðrum vestrænum ríkjum þó þróunin
sé mismunandi milli landa. Samkvæmt
OECD eru um 6% vinnuafls að meðaltali
á örorkulífeyri innan OECD og í sumum
löndum Norður- og Austur-Evrópu fer
hlutfallið upp í allt að 10-12%.
2. Orsakir og efnahagslegar
afleiðingar
Útgjöld vegna örorkulífeyris eru veruleg
hjá hinu opinbera í flestum löndum OECD.
Hátt hlutfall örorkulífeyrisþega og aukin út-
gjöld hindra vöxt efnahagslífsins og draga
úr framboði vinnuafls á vinnumarkaði.
Flest vestræn velferðarsamfélög standa
fram á það í erlendum rannsóknum að
ungir karlar sem hafa verið án vinnu í 6
mánuði eru sex sinnum líklegri en aðrir til
að taka sitt eigið líf (Waddell og Aylward,
2005).
Í skýrslu um lífskjör og hagi öryrkja eftir
Guðrúnu Hannesdóttur frá árinu 2010
kemur fram að öryrkjar hér á landi búi
almennt við mun slakari lífskjör en gengur
og gerist meðal þjóðarinnar og að fátækt
sé frekar hlutskipti öryrkja en annarra
hópa. Mjög fáir einstaklingar fara af
örorkulífeyri aftur í vinnu. Þannig má segja
að einstaklingar sem fara á örorkulífeyri
festist auðveldlega í gildru fátæktar og verri
lífsgæða til framtíðar.
Um 16 þúsund Íslendingar eru á
örorku- eða endurhæfingarlífeyri hjá
Tryggingastofnun ríkisins. Þetta eru um