Ársrit um starfsendurhæfingu - 2013, Blaðsíða 75

75www.virk.is
AÐSEND GREIN
Mynd 1 - Samspil þriggja meginþátta sem einkenna þjónandi leiðtoga.
Einlægur
áhugi á hag
annarra
Sjálfsþekking
Innri syrkur
Næmi
Hugsjón
Samfélagsleg
ábyrgð
einnig velferð starfsfólksins. Niðurstöður
þessarar nýju rannsóknar á Landspítala
sýna til dæmis að hjúkrunarfræðingar og
sjúkraliðar sem starfa á bráðalegudeildum
fara að jafnaði í um 16 mismunandi ferðir
vegna vinnu sinnar innan deildarinnar á
hverri klukkustund. Þannig sýna niður-
stöður að í tengslum við hvert verk á
sjúkrastofu fer starfsfólk í margar ferðir
innan deildarinnar til að ná í birgðir, sækja
upplýsingar eða leita að samstarfsfólki til
aðstoðar. Í þessum ferðum verður starfs-
maðurinn fyrir margvíslegum truflunum og
byrjar oft á nýju verki áður en hinu fyrra
er lokið. Að meðaltali skiptu starfsmenn
um athygli frá einu verki til annars alls
18 til 21 sinni á hverri klukkustund og
gengu að meðaltali um 4 km á hverri
vakt. Niðurstöðurnar sýna að hver
hjúkrunarfræðingur og sjúkraliði sinnir
að jafnaði mörgum verkum samtímis, á í
samskiptum við marga aðila samtímis og
hefur þræði margra viðfangsefna í höndum
sér samtímis (Sigrún Gunnarsdóttir og
Helga Bragadóttir, 2012). Niðurstöðurnar
á Landspítala samrýmast niðurstöðum
erlendra rannsókna um starfsumhverfi í
heilbrigðisþjónustu (Cornell o.fl., 2010) og
undirstrika mikilvægi þess að starfsfólk og
stjórnendur leiti allra leiða til að efla góða
starfshætti og vinnuvernd og þar með
öryggi sjúklinga og starfsfólks.
Verndandi þættir í
starfsumhverfi
Margt bendir til þess að daglegt líf í
starfsumhverfi á sjúkrahúsi eigi ýmislegt
sameiginlegt með daglegu lífi á öðrum
vinnustöðum. Fjölbreytileg og tíð
tjáskipti við marga aðila einkenna störf
víða. Þessar aðstæður gera kröfu um
markviss vinnubrögð og einbeitt samskipti
sem vernd gegn neikvæðum áhrifum
flókinna verkefna og mikils áreitis í starfi.
Niðurstöður rannsókna hérlendis og
erlendis sýna að uppbyggileg samskipti
og stuðningur stjórnenda geta dregið
úr neikvæðum áhrifum álags og áreitis
í starfi og virkað sem vinnuvernd (De
Jonge, van Vegchel, Shimazu, Schaufeli
og Dormann, 2010; Nyberg, Westerlund,
Magnusson Hanson og Theorell, 2008).
Samkvæmt niðurstöðum innlendra og
erlendra rannsókna eru eftirtaldir þættir í
starfsumhverfi mikilvægir til að vernda og
efla velferð starfsfólks:
Starfið sjálft og innri starfshvöt•
Hæfilegt álag og áhrif á eigin •
verkefni
Góð samskipti við samstarfsfólk•
Uppbyggileg samskipti við næsta •
yfirmann
Hugrekki og hæfni stjórnenda•
Umbun í samræmi við framlag•
Vellíðan starfsfólks og starfsgeta er háð
samspili margra þátta, utan og innan
vinnustaðarins. Hlutverk og ábyrgð
starfsmanna og stjórnenda eru samofin
og mikilvægt að báðir aðilar hafi þekkingu
og innsýn í leiðir til að styrkja og efla hið
góða á vinnustöðum. Þjónandi forysta
er hugmyndafræði uppbyggilegra og
ábyrgra samskipta sem varpar nýju ljósi á
tækifæri til að virkja krafta og hugmyndir
til að efla lífsgæði í vinnu. Þjónandi forysta
er leið til að tryggja árangur starfa, bæði
með hliðsjón af fjárhagslegum ábata og
ekki síður með hliðsjón af vinnuvernd og
ánægju í starfi.
Þjónandi forysta
Undanfarna áratugi hafa fjölmörg fyrirtæki
tileinkað sér hugmyndir þjónandi forystu og
eru þetta fyrirtæki og stofnanir sem starfa
bæði á markaði og í opinberri þjónustu.
Fyrstu fyrirtækin sem nýttu hugtakið
þjónandi forystu (servant leadership) í
skipulagi sínu og starfi eru bandarísk.
Má hér til dæmis nefna fyrirtækið TD í
Texas, sem framleiðir loftræstikerfi og
hóf að þróa starf sitt samkvæmt hug-
myndafræðinni á sjöunda áratug síðustu
aldar í samstarfi við frumkvöðulinn að
baki henni, Robert Greenleaf. Síðan
hefur þessum fyrirtækjum fjölgað mjög
og eiga þau flest sameiginlegt að ná
afburðaárangri hvað varðar starfsánægju
og árangur. Í fyrirtækjum sem hafa innleitt
þjónandi forystu er sérstök áhersla á að allt
starfsfólk temji sér hugmyndafræðina og
rík krafa gerð um þekkingu og þjálfun til
að nýta hana í daglegum störfum (McGee-
Cooper, Looper og Trammel, 2007).
Grunnstoðir þjónandi forystu eru siðfræði
og ábyrgð gagnvart hagsmunum heildar
sem standa framar þrengri hagsmunum.
Einkennum þjónandi leiðtoga má lýsa
sem samspili þriggja þátta (sjá mynd 1). Í
fyrsta lagi hefur þjónandi leiðtogi einlægan
áhuga á hag annarra og líðan, viðhorfum
og hagsmunum, en með því er átt við
að viðkomandi setji hag annarra framar
sínum eigin. Í öðru lagi hefur þjónandi
leiðtogi góða sjálfsþekkingu, þekkir eigin
styrkleika og veikleika, er meðvitaður um
eigin viðhorf, markmið og drauma. Þessir
tveir þættir tvinnast saman og eru um leið
nátengdir þriðja þættinum, sem er vitund
um sameiginlega hugsjón, samfélagslega
ábyrgð og sameiginlega hagsmuni. Þessir
þrír þættir þjónandi forystu fléttast saman