Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 42
Fagið03/11
legslímhúð, en þessi æxli eru estrógenháð og estrógen er myndað í
fituvef (McNicholas o.fl., 2015).
Í áratugi hafa klínískar rannsóknir á hormóna-getnaðarvörnum
útilokað konur sem þjást af offitu frá rannsóknum (Simmons og
Edelman, 2015). Áhrif ofþyngdar og offitu á virkni hormónagetn-
aðarvarna hefur því ekki verið rannsökuð til fulls. Í dag fá konur í
ofþyngd sama skammt af hormónagetnaðarvörn og konur í kjörþyngd
(Yamazaki o.fl., 2015).
Vegna þeirrar þróunar, sem á sér stað með aukinni líkamsþyngd,
er eðlilegt að spyrja sig hvort virkni getnaðarvarna meðal kvenna í
ofþyngd sé nægileg góð? Markmið þessarar greinar er að taka saman
fyrirliggjandi upplýsingar um áhrif ofþyngdar og offitu á virkni
hormóna-getnaðarvarna. Farið verður yfir helstu gerðir hormóna-
getnaðarvarna; hormónalykkjuna (levónorgestrel), hormóna-stafinn,
samsettu pilluna, prógesterónpilluna (mini-pilluna), stungulyf í
vöðva, hormónaplásturinn, hormónahringinn og neyðargetnaðarvörn.
Offita og aðgengisfræði
Ofþyngd getur haft áhrif á ýmsa líkamlega og lífeðlis-fræðilega
þætti, sem aftur hafa áhrif á frásog, umbrot, dreifingu og útskilnað
lyfja en einnig á virkni lyfja. Afleiðing af breyttum lyfjahvörfum hjá
einstaklingum, sem eru of þungir, getur því verið ofskömmtun eða
vanskömmtun lyfja (Robinson og Burke, 2013).
Helstu áhrif ofþyngdar á virkni lyfja má rekja til breytinga í
dreifirúmmáli. Fyrir fitusækin lyf eykst dreifi-rúmmálið með aukinni
líkamsfitu. Fitusækin lyf geta safnast fyrir í fituforða og þar með
eykst helmingunartími þeirra og það getur því tekið lengri tíma að
ná stöðugum styrk í blóði (De Baerdemaeker o.fl., 2004). Tegundir
virkra efna og magn þeirra í hormónagetnaðarvörnum eru breytilegar
á milli tegunda getnaðarvarna. Langflestar hormónagetnaðarvarnir
samanstanda bæði af estrógeni, oftast etinýl-estrógeni, og prógestíni.
Þessi efni eru sterahormónar og mjög fitusækin (Frye, 2006). Frásog
lyfja frá meltingarvegi einstaklinga með BMI yfir 30 er oft aukið þar
sem tæming magans er hraðari og flæði um meltingarveginn meira.
Hvað varðar umbrot og útskilnað lyfja þá hefur ofþyngd töluverð
áhrif. Til dæmis hefur verið sýnt fram á aukna virkni ákveðinna
ensíma sem brjóta niður fjölda lyfja. CYP450-2E1 er eitt af þessum