Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Blaðsíða 79

þunglyndi og parkinsonsveiki
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 94. árg. 2018 79
Mælitæki • Lýsing á atriðum í mælitæki • Nánari lýsing á skörun
Hamilton Depression Rating Scale (HAMD-17)*
17 spurningar eru lagðar fyrir í viðtalsformi. Spurt er um:
• Þunglyndi (leiði, vonleysi, hjálparleysi, tilfinning um að vera einskis virði)
• Sektarkennd
• Sjálfsvígshugsanir
• Svefnleysi snemma nætur: erfiðleikar við að sofna eða vaknar fljótt aftur
• Svefnleysi um miðja nótt
• hvort sjúklingur vaknar fyrir allar aldir
• getu til að vinna og virkni
• almenna hægingu, t.d. í hugsun, tali; einbeitingarerfiðleika og hreyfingu
• almennan óróa
• kvíða án líkamlegra einkenna
• kvíða sem hefur í för með sér líkamleg einkenni
• Líkamleg einkenni, t.d. frá meltingarfærum
• almenn líkamleg einkenni
• Einkenni sem tengjast kynfærum
• Ímynduð veikindi (e. hypochondriasis)
• Þyngdartap
• Skert innsæi í aðstæður
Á matskvarða þessum er megináherslan lögð á að greina líkamleg einkenni sem
oft koma fram við þunglyndi. Eins og sjá má skarast atriðin við mörg einkenna PV
og aukaverkanir parkinsonslyfja. Þar má helst nefna svefnvandamál, truflanir frá
meltingarvegi, þyngdartap og erfiðleika við að stunda atvinnu og/eða sinna
áhugamálum.
* Ekki hefur fundist þýðing á Hamilton-17 kvarðanum á íslensku. Atriðin, sem koma fram, voru þýdd
lauslega úr ensku útgáfunni.
Stytt útgáfa af Geriatric Depression Scale (GDS-15)
Þýddur á íslensku (Margrét Valdimarsdóttir o.fl., 2000).
15 atriða sjálfsmatskvarði sem einblínir á sálræn einkenni þunglyndis. gDS 15 er
stytt útgáfa gDS (í upphaflega mælitækinu eru 30 spurningar).
• Ertu yfirleitt sátt/ur við lífið og tilveruna?
• Stundarðu áhugamál þín minna en þú ert vön/vanur?
• finnst þér tilveran tómleg?
• Leiðist þér oft?
• Ertu yfirleitt í góðu skapi?
• Óttastu að eitthvað slæmt muni henda þig?
• Ertu yfirleitt ánægð/ánægður?
• finnst þér þú oft vera hjálparvana?
• Viltu heldur vera heima en fara og fást við eitthvað nýtt?
• finnst þér minni þitt verra en minni flestra jafnaldra þinna?
• nýturðu lífsins þessa dagana?
• finnst þér þú vera einskis nýt/ur þessa dagana?
• finnst þér þú vera full/ur orku?
• finnst þér aðstæður þínar vera vonlausar?
• finnst þér flestir hafa það betra en þú?
Tvær spurningar skarast mest við PV í þessu mælitæki. Það eru spurningarnar
„hefur þú hætt að stunda áhugamálin þín?“ og „Ertu fullur orku?“ Margir með PV
geta ekki stundað áhugamál sín sökum hreyfieinkenna og þreyta er mjög algengt
einkenni sem tengist PV.
Tafla 1: Spurningar notaðar til að skima eftir þunglyndi og skörun þeirra við
einkenni parkinsonsveiki