Hugur og hönd - 01.06.1970, Blaðsíða 4

íslenzkir skór
Það var í mörg horn að líta fyrir 'húsbændur á íslenzku
sveitaheimilunum áður fyrr, iþegar öll föt voru unnin heima,
ekki eingöngu saumuð, heldur unnin úr því hráefni sem
heimilið framleiddi. Plest amboð smíðuð heima, reiðver,
gjarðir, tögl, hagldir og hnappeldur heimaunnið og þá
mátti ekki gleyma skónum, sem líka voru gerðir á 'heim-
ilinu. Skógerðin var tímafrek, ef margt var í heimili, því
húsbændur þurftu að sjá öllu fólki sínu fyrir skóm.
Þegar fólk réði sig í vist var það tekið fram, að það
hefði frítt skæðaskinn. Þá fénu var slátrað á haustin voru
gærur teknar frá, sem áttu að fara í skæðaskinn. Og sömu-
leiðis, ef stórgripur var felldur, þá var húðin eða háin
verkuð þannig, að nothæft þótti í skæði. Var reynt að
vanda sem mest til allrar skinnaverkunar, því mikið var
í húfi að vel tækist, slæmt var að skorta skæðaskinn er
á sumarið leið.
Mjög eru mér minnisstæð öll þau umsvif er fylgdu
haustverkunum í æsku minni. Þá var fénu flestu slátrað
heima og allt hirt sem af skepnunni kom. Stúlkurnar unnu
að matargerðinni, en piltarnir kepptust við á kvöldin, þeg-
ar útiverkum lauk, að raka gærur, sem ætlaðar voru í skó
á heimafólk. Sérstakir hnífar voru notaðir við raksturinn,
„gæruhnífar“, og man ég að hver piltur hafði fleiri hnífa
við hendina, sem þeir brýndu vel að deginum, svo biti vel
á kvöldin. Menn bundu blautt skinn yfir vinstra hnéð,
lögðu svo gæruna ofan á og rökuðu alla ull af gærunni.
Voru sumir mjög fljótir að þessu, ef bit var gott í hníf-
unum. Eins var farið með stórgripaskinn, þau voru rökuð.
Þegar búið var að raka gærurnar voru flest skinnin lituð.
Þóttu lituð skinn endingarbetri en ólituð. Algengast var
að lita úr blásteini, hellulit, sortulyngi eða eir.
Blásteinslitun fór þannig fram, að blásteinn var leystur
upp í heitu vatni, lögurinn kældur, skinnið breitt á sléttan
bala eða gólf, holdrosan sneri upp og svo var leginuin
hellt yfir skinnið og jafnað vel, þannig að allt skinnið
blotnaði, brotið vandlega saman og sett undir farg í einn
til tvo daga. Hellulitur var látinn renna í sjóðandi vatni
helzt í tunnu eða kollu. Þegar hann var orðinn kaldur var
skinnið sett ofan í og látið liggja í leginum (oft var farg
yfir) þar til það var orðið svart. Þá var það dregið upp
úr og hengt á prik yfir ílátinu meðan rann af því, svo
ekkert færi til spillis. Blásteinn og hellulitur fengust í
verzlunum, en sortulitur var heimafenginn. Einhvern góð-
an veðurdag að haustinu voru börn og unglingar sendir
niður á móa til að rífa sortulyng. Lyngið var soðið og
öilu hellt í tunnu eða stamp og skinnin látin ofan í þegar
kalt var orðið í tunnunni, færð upp úr öðru hvoru og
látið síga af þeim í tunnuna. Þetta var endurtekið þar til
skinnin voru orðin vel svört. — Eirlitun fór þannig fram
að smá-eirplötur og stundum naglabútar var bundið sam-
4
HUGUR OG HOND