Hugur og hönd - 01.06.1988, Síða 31

Elsta heimild þar að lútandi mun vera
bréf sem hann skrifar Jóni Sigurðssyni
forseta í nóvember það ár. í því segist
hann meðal annars vera viss um að karl-
menn mundu taka upp ,,af sjálfu sér,
meir eða minna, fornbúnínginn," ef til
væri ritgerð um búninga karla í fornöld
sem hægt væri að styðjast við, og að
menn tali „margir um það, einkum í
seinni tíð.“ I júlílok 1872 skrifar hann
Steingrími Thorsteinsson að búið sé ,,að
búa til 5—6“ karlmannsbúninga, og í
september er karlmannsbúningi hans
lýst að nokkru í bréfi sem Olafur í Ási
skrifar honum, en Olafur hefur séð hann
á skólapilti sem kom norður. Segir hann
Sigurði álit sitt á búningnum, lofar sumt
en lastar annað. Sumarið næsta á eftir
minnist Sigurður í bréfi á fáein atriði
búningsins sem hann segist hafa „ráðið
mönnum til að taka upp,“ og sé hinn sami
„og hér tíðkaðist á 16. og 17. öld.“ Enn
víkur Sigurður að búningi karla í bréfi
vorið 1874, og fjallar um skikkju við
búninginn.
í æviágripi Sigurðar prentuðu 1875
skrifar Helgi Helgesen, að hann sé „höf-
undur hins nýja þjóðbúnings karlmanna,
er nokkrir stúdentar og skólapiltar hafa
gengið á um nokkur ár.“ Munu enda einu
þekktu myndir af búningnum vera þrjár
af sex ljósmyndum sem teknar voru vor-
ið 1873 af bekkjardeildum Lærða skól-
ans. Sést hann þar á fjórum, ef til vill
fimm skólapiltum af alls sextíu og ein-
um. Piltarnir eru í fremur stuttri víðri
treyju, einhnepptri uppi við hálsmálið,
og liggur þar út á hvítur kragi, líklega
skyrtukraginn. Undir treyjunni eru tveir
þeirra í einhnepptu vesti, en tveir í hvítri
skyrtu einvörðungu. Fremur víðar bux-
11.
urnar ná rétt niður fyrir hné, en þar fyrir
neðan eru ýmist einlitir dökkir eða
hringjaðir, dökkir og ljósir sokkar. Pilt-
arnir eru með sokkabönd og í íslenskum
sauðskinnsskóm.
Ljóst er að karlmannsbúningur Sig-
urðar náði hvorki vinsældum né út-
breiðslu. Mun hann hafa lagst af eftir að
Sigurður féll frá, og ekki er vitað að nein
flík úr honum hafi varðveist.
Lokaorð
Auk hagnýtra starfa Sigurðar að bún-
ingamálum er með ólíkindum hve miklu
hann afkastaði á stuttri ævi í sambandi
við búningarannsóknir, ekki síst þegar
hugleiddar eru þær aðstæður sem hann
bjó við, og þau mörgu hugðarefni önnur
sem hann átti sér. Auk ritgerðarinnar
sem komst á prent 1857 lágu eftir hann í
handriti, er hann lést, viðbætir við hana,
grein um faldinn og ýmislegt smælki er
að kvenbúningum lýtur, og ennfremur
löng og mikil samantekt um íslenska
karlmannsbúninga fram til 1400. Eru rit-
smíðar þessar í eigu Þjóðminjasafns ís-
lands.
Elsa E. Guðjónsson
8. Sigurlaug í Ási í skautbúningi sem hún
hóf að sauma 1864. Á honum eru íslenskir
blómauppdrættir eftir Sigurð málara:
baldýraðir treyjuborðar og uppslög með
hrútaberjalyngi og skatteraður samfellu-
bekkur með melasól. í einkaeign. Ljós-
mynd: Arnór Egilsson, Bjarnastöðum.
Eftirtaka í myndasafni Textíl- og búninga-
deildar Þjóðminjasafns íslands.
9. Brúði skautað. Skautbúningur Sigurð-
ar málara. Mynd af málverki eftir H. A.
G. Schiott, er kom til íslands sumarið
1861. Málverkið er talið vera frá 1864.
Verustaður frummyndar óþekktur. Ljós-
mynd: Johannes Jæger. Þjms. L. & pr.
1328.
10. Kristín, dóttir Jóns ritstjóra Guð-
mundssonar, kona Harald Krabbe, á
skautbúningi. Treyju- og samfellubekkir
með eikaruppdrætti Sigurðar málara.
Skinnbryddur möttull. Kristín var ein
þeirra kvenna í Reykjavík sem vann með
Sigurði að búningamálum. Ljósmynd:
Sigfús Eymundsson. Þjms. mms. 8403.
U. Kyrtill. Skrautbekkir við háls, framan
á ermum og ofan við pilsfaldinn að líkind-
um með grískum uppdráttum Sigurðar
málara. Myndin er af hjónunum Sigríði
Hallgrímsdóttur og Sigurði Jónssyni frá
Gautlöndum. Frá um 1877. Ljósmynd:
Chr. Neuhaus. Þjms. mms. 9832.
12. Skólapiltar í 4. bekk, fyrri deild, í
Lærða skólanum í Reykjavík vorið 1873.
Piltarnir yst á myndinni beggja vegna,
Einar Vigfússon, síðar prestur, og Olafur
Rósinkranz, síðar leikfimikennari, munu
vera í karlmannsbúningi Sigurðar málara.
Ljósmynd: Sigfús Eymundsson. Þjms.
mms. fol. 266.
HUGUR OG HÖND
31