Hugur og hönd - 01.06.2004, Blaðsíða 26

Upphlutur Halldóru Bjarnadóttur. Leggingarnar eru kniplaðar úr togi. Ljósmynd: Gunnar
Þór Jóhannesson.
Guðrún er þekkt fyrir að nýta þráðinn í
verk sín og verður að segjast að það er
skemmtileg skírskotun til þemans í
sýningum safnsins.
Aður en lokið er við umfjöllun um
þær sýningar sem nú eru uppi í safninu
ber að geta þess að stefnt er að því að
skipta út munum að einhverju leyti frá
ári til árs. Verður það gert bæði til þess að
„hvíla“ safngripi, en einnig til að safn-
gestir eigi möguleika á að sjá sem mest af
munum safnsins.
Áætlað er að endurnýja föstu sýning-
arnar frá grunni og þá með nýjum
áherslum á nokkurra ára fresti og nýta
eiginleika hússins til að skapa nýja og
ferskari upplifun hverju sinni.
Gjafir
Heimilisiðnaðarsafnið á mikið safn muna
sem bera vitni um listfengar hannyrðir
og handverk. Á hverju ári berast safninu
margir einstakir munir sem vert er að
varðveita, bæði vegna listræns gildis en
einnig vegna menningararfleifðarinnar.
Þannig getur stagbætt flík verið jafnein-
stök og fagur útsaumur eða þráðfínn
spuni og sagt sögu fyrri kynslóða.
Við vígslu safnsins í vor afhentu
Bændasamtökin safninu til varðveislu
muni sem Halldóra Bjarnadóttir gaf
Búnaðarfélagi Islands árið 1961.
Þarna gætir margra góðra muna og má
þar nefna skautbúning sem var saumað-
ur af móður Halldóru, Björgu Jónsdótt-
ur, veturinn 1870-1871. Þar eru einnig
peysuföt og er peysan úr þrinnuðu þel-
bandi, unnin og prjónuð af móður Hall-
dóru. Pilsið er úr vaðmáli, tætt og ofið á
Grænavatni í Mývatnssveit. Ekki má
gleyma svuntunni sem er sannkallað
listaverk, dúksvunta (einskeftudúkur) í
sauðarlitunum. Þráðurinn er unninn af
Ingibjörgu Þórðardóttur, Hofi í Svarf-
aðardal, um aldamótin 1900, og er tal-
inn fínasti þráður sem spunninn hefur
verið úr íslenskri ull. Dúkurinn var ofinn
af Sigurði Jónssyni, Brekkugerði í Fljóts-
dal.
Þá er vert að geta um upphlut með
leggingum á bakinu sem kniplaðar eru
úr togi. Millurnar eru heimasmíðaðar úr
látúni og reimin við upphlutinn er úr
gulli. Skúfurinn við skotthúfuna er
spunninn úr togi.
Langsjöl og hyrnur ýmist í sauðarlit-
unum eða jurta- og steinlituð, unnin úr
togi og þeli eru á meðal þessara muna,
svo og ýmsir merkir smámunir úr búi
Halldóru.
Jón Isberg, fv. sýslumaður, afhenti við
vígslu safnsins fálkaorðu þá sem Kristján
konungur X sæmdi Halldóru árið 1931.
Forseti íslands, Kristján Eldjárn, sæmdi
Halldóru stórriddarakrossi árið 1971.
Eins og lög gera ráð fyrir skilaði Halldóra
þá fálkaorðunni. Jón Isberg fékk hana til
baka í tilefni þess að þá var verið að
koma upp safni sem að hluta til tengdist
minningu Halldóru.
Guðrún Jónsdóttir arkitekt færði
safninu handspunninn ullarþráð eftir
ömmu sína, Steinunni Frímannsdóttur
frá Helgavatni, og einnig svokallaðar
handstúkur prjónaðar af langömmu
hennar, Jórunni Magnúsdóttur. Svona
handstúkur eru nú í tísku en í þá daga
voru þær einkum notaðar til að halda
hlýju á úlnliðunum.
Ennfremur færði Guðrún safninu að
gjöf kjól sem móðir hennar Hulda Á.
Stefánsdóttir átti. Kjóllinn er meira en
aldar gamall og hefur honum margoft
verið breytt. Ullarþráðinn í kjólinn
spann Steinunn amma Guðrúnar og efn-
ið var síðan ofið undir hennar stjórn.
Kjóllinn er bláköflóttur og er blái litur-
inn svokallaður steinlitur.
Á síðastliðnu sumri gáfu afkomendur
Ingibjargar Guðmundsdóttur frá Síðu-
múla í Borgarfirði safninu upphlutinn
hennar. Hann er forkunnarfallegur,
borðar og belti baldérað, svo og beltis-
pörin. Snið beltisins er mjög sérstakt þar
sem það breikkar í miðjunni aftanverðri
og má segja að beltið eitt og sér sé ein-
stakt listaverk.
Ingibjörg Guðmundsdóttir, sem
kennd er við Síðumúla í Borgarfirði, var
ættuð frá Mjóadal sem gengur inn af
Laxárdal í Austur-Húnavatnssýslu.
Mjóadalsheimilið var annálað sem mikið
menningarheimili og systurnar Ingi-
björg, Elísabet og Þorbjörg afar listfengar
í hannyrðum. Einn bróður áttu þær
systur sem var Sigurður Guðmundsson,
fyrrum skólameistari við Menntaskólann
á Akureyri. Heimilisiðnaðarsafnið hefur
átt því láni að fagna að fá til varðveislu
þó nokkuð af munum eftir systurnar
sem unnir eru af þvílíku næmi og full-
komleika að orð fá vart lýst.
Safninu barst einnig í sumar hluti af
flosborða sem er unninn úr sortulituðu
togi. Þannig borðar voru gjarnan lagðir
framan á hempur og kölluðust þá
hempuborðar.
Borðinn var unninn um 1820 af Rann-
veigu Jóhannesdóttur, húsfreyju að Svaða-
stöðum í Skagafirði og er kjörgripur.
Þá hefur Guðríður Torfadóttir frá
Mörk í Kelduhverfi saumað og gefið
safninu Stóra riddaraklæðið. Teppið sem
saumað er með gamla krosssaumnum er
minningargjöf um Halldóru Bjarnadótt-
ur en Guðríður var til náms í Tóvinnu-
skólanum á Svalbarði árið 1947.
Einnig er vert að nefna kvöldkápu sem
Sigríður Bjarnadóttir, kjólameistari í
Reykjavík, færði safninu meðal annarra
muna í fyrrasumar. Efnið í kápunni var
ofið á Vefstofu Guðrúnar Vigfúsdóttur á
Isafirði en Sigríður hannaði kápuna og
26 HUGUR 0G HÖND 2004