Hugur og hönd - 01.06.2010, Blaðsíða 6
Kamma Gudmand-Hoyer og Sigríður á vinnustoju þeirrar fyrrnefidu í Kaupmannahöfn árið 1994.
Heimsóknin var farin í tengslum við rannsókn á famleiðslu vefstof Innréttinganna sem starfœkt var á síðari
hluta 18. aldar, að mestu þar sem nú er Aðalstrœti í Reykjavík.
við annan tæknibúnað vefstóls á mis-
munandi hátt. Það spillir ekki fyrir nem-
anda í vefnaði að kunna nokkur skil á
undirstöðuatriðum í stærðfræði. Þeir sem
hafa góðan skilning á stærðfræði eiga
jafnframt létt með að átta sig á mögu-
leikum og takmörkunum áhalda til vefn-
aðar og samspili við vefjarefni, með
öðrum orðum því sem nefnt hefur verið
áhalda- og vefnaðarfræði. Þau fræði liggja
ákaflega vel fyrir Sigríði Halldórsdóttur
og henni er jafnframt gefið að koma hug-
myndum um fræðin frá sér á skýran hátt,
hvort sem er í ræðu eða riti. Þeir sem
notið hafa tilsagnar Sigríðar geta verið
sammála um að hún er afar góður kenn-
ari. I krafti sömu eiginleika - glögg-
skyggni á fræðin og skýrrar framsetning-
ar - hefur Sigríður ennfremur markað
spor í sögu rannsókna á íslenskum vefn-
aði. Framlag hennar til rannsókna á vefn-
aði fyrri tíma á Islandi hefur jafnframt
skipað henni á bekk með þeim sem
tryggt hafa Heimilisiðnaðarhreyfingunni
í Skandinavíu aðild að rannsóknum á
þjóðlegu handverki og miðlun upplýs-
inga um slíkt.
Sem dæmi um rannsóknir Sigríðar á
vefnaði fyrri alda má nefna túlkun á eldri
tilsögnum við verklag við vefnað í vefstað
og verklag við að vefa í spjöldum. I Hug
og hönd hafa í tímans rás birst greinar
Sigríðar um spjaldvefnað og fótvefnað og
ennfremur fróðleikur um hið forna áhald
kljásteinavefstað, einnig nefnt vefstaður.
Arið 1997 kom út myndband undir heit-
inu Vefnaður fyrri alda. Gerð mynd-
bandsins var styrkt af Minjasafni
Reykjavíkur og Islandsbanka og var eitt
af fleiri samvinnuverkefnum Sigríðar og
höfundar þessarar greinar. Myndbandið
er í tveimur þáttum og snýst sá fyrri um
spjaldvefnað en sá síðari um vefnað í
kljásteinavefstað. Fyrir þetta verkefni var
smíðuð eftirlíking af vefstað. Við mynda-
töku sýndi Sigríður öll handtök sem
tekin voru upp. I fyrri þætti myndbands-
ins sýnir hún verklag við að setja upp og
vefa tvöfaldan spjaldvefnað og í síðari
þætti allnákvæmlega verklag við að rekja
í vef, uppsetningu í vaðmálsvoð (2:2) og
handtök við að vefa vaðmál í vefstað.
Sigríður hafði þá um árabil kynnt sér
heimildir, erlendar og innlendar, einkum
um tæknina við að vefa í vefstað og gert
sjálfstæðar athuganir á verklagi og jafn-
framt á textílum sem álitið er að ofnir
hafi verið í vefstað. Við uppsetningu í
vefstað fyrir myndbandið Vefiiaður jyrri
alda mun hún í meginatriðum hafa
stuðst við lýsingu sem eignuð er konu að
nafni Guðrún Bjarnadóttir og álitið er að
rituð sé um 1870. Lýsing Guðrúnar er í
vörslu Þjóðminjasafns og hefur birst í
Arbók hins íslenzka fornleifafélags (1914).
Sum verkefni og atvik eru, eins og
gengur og gerist, mönnum minnisstæð-
ari en önnur. Sennilega verður okkur
Sigríði báðum ógleymanleg vinna við að
framkalla hringavefnað í vefstað og birt-
ist hluti af þeirri vinnu í fyrrnefndu
myndbandi. I því tilviki las Sigríður úr
forskrift að hringavefnaði, sem líklegt
þykir að sé frá árunum 1760 til 1770 og
talin rituð eftir fyrirsögn Skúla
Magnússonar landfógeta. Seint gleymist
stundin þegar lokið var að setja upp í
hringavefinn og Sigríður hóf að vefa.
Eftir nokkur fyrirdrög birtist hring-
avefnaðarmunstur í vefstaðnum. Á þeim
augnablikum var líkt og okkur hefði
borist kveðja úr fjarlægri fortíð.
Myndbandið Vefnaður fyrri alda og
annað sem Sigríður hefur lagt til mál-
anna varðandi verklag við vefnað í kljá-
steinavefstað hefur án efa stuðlað að því
að áhugi á því forna verklagi hefur
glæðst á síðari árum. Svipaða sögu má
segja af rannsóknum Sigríðar á verklagi
við spjaldvefnað. í framhaldi afþessu er
astæða til að benda þeim sem áhuga-
samir eru um rannsóknir á frásögn og
greiningu Sigríðar á sérkennilegum
borðum spjaldofnum, sem í eina tíð
munu hafa verið áfastir altarisklæði í
Höfðakirkju í Höfðahverfi og birt er í
Hug og hönd árið 1985, jafnframt á
grein hennar um rannsóknir þýsku
menntakonunnar Margarethe Lehmann-
Filhés á íslenskum spjaldvefnaði, birt í
vorhefti Skírnis, tímarits Hins íslenska
bókmenntafélags, árið 1995. Ennfremur
má benda á greiningu á vend á líndúks-
fóðri í hökli úr kirkju Þorláks helga í
Þorlákshöfn. Hökullinn er áiitinn ekki
yngri en frá fyrri hluta 18. aldar. Grein
Sigríðar um hökulinn birtist í Hug og
hönd 1991. í sama riti birti hún niður-
stöður rannsóknar á vefnaðargerð altar-
Ljósmynd: Vilhelm Gunnarsson
Spjaldofið band úr jurtalituðu bandi efiir Sigríði.
6
HUGUROG HÖND2010