Hugur og hönd - 01.06.2010, Blaðsíða 12

Birna Geirfinnsdóttir
Islensk sjónabók
- fyrir skapandi fólk
Snemma árs 2009 leit Islensk sjónabók dagsins ljós en í henni eru
öll munstrin úr eldri íslenskum sjónabókum sameinuð á einum
stað. I handritum sjónabóka eru munstur sem notuð voru í
útsaumi, vefnaði og til ýmissa hannyrða. Vitað er um tíu
íslenskar sjónabækur frá 17., 18. og 19. öld. Níu þeirra eru
varðveittar í Þjóðminjasafni Islands en ein í Þjóðminjasafni
Dana í Kaupmannahöfn. Nýja bókin er mikil að vöxtum, tæp-
lega átta hundruð síður, og henni fylgir geisladiskur með
munstrunum á tölvutæku formi. Utgefandi er
Heimilisiðnaðarfélag Islands en bókin er samstarfsverkefni HFI,
Listaháskóla Islands (LHI) og Þjóðminjasafns Islands.
Forsaga útgáfunnar
Haustið 2007 hélt HFl norrænt heimilisiðnaðarþing í Reykjavík.
A þinginu var sjónum beint að heimilisiðnaði á Norðurlöndum
og sérkennum hvers lands. Einnig var hugað að því hvernig
menningararfur hverrar þjóðar gæti veitt fólki innblástur við
hönnun og sköpun eigin verka. I þessu samhengi vöktu íslensk
sjónabókahandrit sérstaka athygli en um þau var fjallað í fyrir-
lestri á þinginu. Vegna undirbúnings fyrir þingið boðaði HFI í
janúar 2006 hugsanlega samstarfsaðila til fundar. Á þeim fundi
kom fulltrúi Listaháskólans, Guðmundur Oddur Magnússon
fram með uppástungu um að gefin yrði út íslensk sjónabók.
Hugmyndinni var vel tekið og þremur árum síðar kom bókin
út. I ritstjórn voru fýrir hönd Heimilisiðnaðarfélagsins fyrst
Sofffa Magnúsdóttir og síðar Lára Magnea Jónsdóttir, fyrir
hönd Þjóðminjasafnsins Margrét Hallgrímsdóttir og Lilja
Árnadóttir og fyrir hönd Listaháskólans Guðmundur Oddur
Magnússon, Jóhannes Þórðarson og undirrituð.
Spennandi verkefni
Lokaverkefni mitt í grafískri hönnun við Listaháskóla íslands
vorið 2006 sneri að íslenskum munstrum. Skoðuð voru gömul
hefðbundin munstur fyrir prjónaða vettlinga og í kjölfarið
hannaðar nýjar útfærslur byggðar á áttablaðarósinni. Vegna
áhuga á munstrum og því sem þeim tengist var ég beðin um að
taka þátt í útgáfu nýrrar íslenskrar sjónabókar.
Námskeið við Listaháskólann
I tengslum við útgáfuna kom upp sú hugmynd að skipuleggja
námskeið um sjónabækur fyrir nemendur í grafískri hönnun við
Listaháskólann. Námskeiðið hlaut nafnið Þjóðararfur. Haft var
samband við mig varðandi aðstoð við skipulagningu og fram-
kvæmd námskeiðsins í samráði við ameríska listakonu að nafni
Jana Stockwell. Fyrsta verk nemenda var að hreinteikna öll
munstrin í sjónabókunum. Þetta fól í sér mikla nákvæmnis-
vinnu. Hverjum nemanda var falið að teikna í tölvu um það bil
fimm blaðsíður úr einhverri sjónabókanna eftir ljósmyndum af
upprunalegu handritunum. Lokaverkefnið var að nota munstr-
in, nú stafræn, til þess að hanna veggspjöld fyrir komandi heim-
ilisiðnaðarþing. Utkoman var frumleg, nemendur unnu úr
mismunandi efnum og hugmyndirnar voru einstaklega
fjölbreyttar.
I framhaldi af fyrsta námskeiðinu hafa þrjú námskeið til við-
bótar verið haldin undir yfirskriftinni Þjóðararfur. Á öðru nám-
skeiðinu haustið 2007 var leitað út fyrir síður sjónabókanna og
nokkur útskurðarmunstur valin til þess að setja á stafrænt form
og vinna áfram. Utskurðarmunstrin eru ólík útsaumsmunstr-
unum að því leyti að þau eru ekki reitamunstur heldur línu-
munstur eða teikningar og því mun meiri nákvæmnisvinna að
teikna þau upp. Á þriðja námskeiðinu haustið 2008 var aftur
unnið með sjónabækurnar. Um það bil 25 leturmunstur eru í
bókunum og þótti því tilvalið að skipuleggja þriðja námskeiðið
til að vinna með þau. Nemendum var falið að fullvinna letur-
munstrin og gera þau aðgengileg á tölvutæku formi. Nemendum
gekk vel að leysa þetta vandasama verkefni. Haustið 2009 lauk
svo fjórða námskeiðinu. Þar áttu nemendur að sækja munstur á
Þjóðminjasafn íslands og aðlaga þau að þrívíðum hlut.
AÁSCD©E£FaSfHJf
K£5f5fjfí©Ó!PQS.STíííí
^ íí X 7 7 2 HE ©
W «5» % *■ iS -S 'w íí
<5le- *s> # i£i S
Letrið Isafold unnið afBergþóru Jónsdótturá Þjóðararfinámskeiði við Listaháskóla
Islands haustið 2008. Nemendum var falið að fullklára letur ásamtþví að hanna
tákn og skreyti sem fylgir letrinu.
12 HUGUR0G HÖND2010