Hugur og hönd - 01.06.2013, Blaðsíða 8

Gullkistan
Hdfundur: Rána Gísladóttír
SILFUR OG VÍRAVIRKI
Dóra Guðbjört Jónsdóttir er vel þekkt hér á landi fyrir
fjölbreytilega smíð sína úr eðalmálmum og þá ekki síst
fyrir smíði á búningasilfri sem hún hefur sérhæft sig í.
Tvær aðferðir eru henni handgengnar: Hið hefðbundna
víravirki og steypuaðferð. En hún smíðar einnig hvers
kyns skart og gripi af öðru tagi. Á vinnuborði hennar eru
ótal smáhlutir sem sýna hve fjölbreyttar hugmyndirnar
eru. Auk alls kyns stokka, milla og para liggja þar litlar
kúlur, lásar og jafnvel fiskar. Silfurplötur, silfurvír og
gasáhöld eru við höndina, sem og ótal tól og verkfæri.
Verkstæði Dóru er á hæðinni fyrir ofan verslun hennar
GULLKISTUNA við Frakkastíg 10.
Gullkistan hefur verið starfrækt frá árinu 1870 og var þá
í eigu Erlendar Magnússonar, gullsmiðs. Hann safnaði
gömlum munstrum og mótum sem gerð voru fyrir
sandsteypu og hafa fylgt verkstæðinu frá tíma hans.
Hann rak verkstæði sitt fram til 1909 og þá tók við sonur
hans, Magnús Erlendsson, einnig gullsmiður sem lært
hafði hjá föður sínum og átti fyrirtækið til ársins 1930.
Jón Dalmannsson, gullsmiður, keypti þá verkstæðið sem
var í Þingholtsstræti 5. Jón var faðir Dóru og eignaðist
við kaupin mjög marga gamla hluti, bæði verkfæri, mót
og fleira. Hann flutti verkstæðið síðar að Vitastíg 20 og
1938 að Grettisgötu 6. Um tíma var það starfrækt að
Grettisgötu 2, en flutti svo 1949 aftur að Grettisgötu 6
í nýtt hús sem þar var risið og þar rak hann jafnframt
verslun. Árið 1952 flutti fyrirtækið í hús Fatabúðarinnar
og hét þá Skrautgripaverslun Jóns Dalmannssonar, en
þá verslun rak Jón ásamt Sigurði Tómassyni úrsmiði. Jón
lést árið 1970 og dóttir hans Dóra Guðbjört Jónsdóttir
Brjóstnæla, steypt silfur. Aldagamalt munstur sem heitir Drottningin afSaba.
um verkefnin, bæði smíðina og afgreiðsluna.
Dóra er mjög ánægð með húsið sitt: "Mér fannst
svo ágætt að fá þetta gamla hús hér við Frakkastíg. Það
hæfði vel gömlu verkstæði, það er byggt 1894 og er
elsta íbúðarhúsið í götunni. Það var byggt sem hornhús
við Laugaveg hér tveimur húsum neðar, en var síðan árið
1908 flutt hingað á undirstöðu úr handhöggnu grjóti.
Lóðir voru áður stærri vegna kartöflu- og rabarbara-,
rófna- og gulrótarræktar. Þegar þessi ræktun lagðist
af hér og verslanir komu við Laugaveg var byggðin
þéttuð."
í gamla húsinu er engu fargað. Gömlu verkfærin eiga
öll sinn fasta stað í gömlum veggskápum og smáhlutirnir
í litlum, sérsmíðuðum skúffum þar sem allt er flokkað og
vel aðgengilegt.
Til viðbótar gömlum tækjum og tólum eru enn til
reikningar frá árunum um aldamótin 1900 þar sem sést
að frá Suður-Þýskalandi pantaði Erlendur Magnússon
efni til smíða: Gull, silfur, steina og ýmislegt fleira. Sumir
Armband, steypt silfur. Aldagamalt munstur sem ber nafnið Guðspjallamennirnir.
tók þá við af honum. Dóra er fædd í Reykjavík árið
1930. Hún nam hjá föður sínum árin 1949-53 og við
Konstfackskolan í Stokkhólmi 1950 og Vereinigte
Goldschmiede- und Kunstgewerbeschule, Pforzheim í
Þýskalandi.
Dóra flutti verkstæðið að Frakkastíg 10 árið 1976 og
nefndi það Gullkistuna. Þá voru starfandi þar fjórir
gullsmiðir og tvær afgreiðslustúlkur. Nú sér Dóra sjálf
reikningarnir eru með nafni hans. Ártölin 1874 og 1886
eru á verkfærum sem hann smíðaði sjálfur og nafn hans
er einnig letrað á einhver þeirra. Hann smíðaði mörg
áhöld - og þau eru í fullu gildi enn í dag.
Gullsmíðin gegnum tíðina hefur fyrst og fremst
byggst á búningasilfri. Og þar er valið um víravirki eða
steyptar einingar.
Dóra segir: "Eftir að saumakonur fóru að halda
8