Fréttablaðið - 06.04.2020, Síða 14

Á síðustu árum hafa netglæpir aukist verulega, samhliða því að sífellt f leira fólk notar
internetið. Slíkir glæpir geta valdið
miklum skaða og lögregluyfirvöld
hafa áhyggjur af því að þeir aukist
vegna kórónaveirufaraldursins,
þar sem glæpamenn, rétt eins og
allir aðrir, eru nú lokaðir inni og
fólk notar netið meira en nokkru
sinni. Því er gott að hafa varann á
og vita hvernig er best að passa sig.
Fylgjum Norðurlöndum
„Netglæpir eru stanslaust að
aukast. Eftir því sem fleiri og fleiri
tengjast netinu aukast líkurnar
á að þar verði einhver svik eða
svindl,“ segir Daði Gunnarsson,
lögreglufulltrúi í netbrotadeild
lögreglunnar. „Þróunin hér á
landi hefur verið svipuð og annars
staðar og í sumum brotum höfum
við verið í samfloti með Norður-
löndunum.
Fyrir tveimur árum var til
dæmis verið að herja á íþrótta-
félögin hér á landi með tölvu-
póstssvikum og þá var það sama
að gerast hjá minni félögum á
Norðurlöndunum,“ segir Daði.
„Við erum ekki með jafn stór
íþróttafélög eins og þessi stærstu á
Norðurlöndunum, en litlu klúbb-
arnir úti og klúbbarnir hér heima
lentu í sams konar svindli.
Það virðist eins og það sé þá
herjað á ákveðin svæði á sama
tíma,“ segir Daði. „Það er líka mis-
jafnt hvað virkar á hverju svæði og
þar föllum við í sama mengi og fólk
á hinum Norðurlöndunum.“
Meiri hætta á nettælingum
„Það er óttast að kórónaveirufar-
aldurinn auki netglæpi almennt,
en það er erfitt að segja til um það
svona strax í byrjun,“ segir Daði.
„En það lítur allt út fyrir það. Við
höfum fengið fleiri tilkynningar
og Europol hefur varað við þessari
þróun.
Núna er fólk meira heima og
meira á netinu og samskipti á
netinu eru að aukast verulega, sér-
staklega hjá börnum og ungling-
um, sem hittast nú ekkert,“ segir
Daði. „Við óttumst að það auki
líkurnar á nettælingum og því
vonumst við til þess að foreldrar
fylgist alveg sérstaklega vel með
því við hvern börn og unglingar
hafa samskipti á netinu.“
Kórónatengt svindl
„Við höfum líka séð aukningu á
skráningum á lénum með titla sem
vísa í Covid eða Kóróna, bæði hér
og erlendis, og við teljum líklegt að
í einhverjum tilfellum séu þessar
vefsíður notaðar til svika,“ segir
Daði. „Þær selja til dæmis varning
eins og grímur eða annað hlífðar-
búnað sem er ýmist falsaður eða
ekki til. Sumar af þessum síðum
eru líka með einhver spilliforrit
sem geta sýkt tölvur. Fólk þarf að
vera mjög vakandi fyrir þessu.
Hér á Íslandi virðist vera
herjað á Facebook-síður fólks og
fyrirtækja. Þá er verið að taka yfir
reikninga, eyðileggja þá og safna
upplýsingum af þeim,“ segir Daði.
„Það er líka mikið verið að reyna
að blekkja fólk til að gefa upp
viðkvæmar upplýsingar. Auk þess
er fölskum upplýsingum til fólks
um faraldurinn dreift og jafnvel
reynt að fá fólk til að greiða styrki
eða annað til að styðja við þróun
bóluefnis, en þá er bara einhver
svikasíða á bak við það.
Við ætlum að birta upp-
lýsingar um þetta á heimasíðu
og Facebook-síðu lögreglunnar,
en á vef Europol (www.europol.
europa.eu) er líka hægt að finna
ýmsar gagnlegar og aðgengilegar
upplýsingar fyrir almenning og
fyrirtæki sem hjálpa fólki að verja
sig á netinu,“ segir Daði.
Helstu gerðir netglæpa
„Helstu gerðir netglæpa eru tölvu-
póstssvik og svokallaðar vefveiðar,
þar sem reynt er að fá fólk til að
gefa upp upplýsingar um sig eins
og notendanöfn eða lykilorð,“
segir Daði. „Tölvupóstssvik lýsa sér
til dæmis þannig núna að það er
póstur sendur á fyrirtæki þar sem
er sagt að einhver viðskiptavinur
ætli að skipta um banka til að vera
í viðskiptum við banka sem er nær
verksmiðjunni vegna kórónaveir-
unnar, eða að vegna veirunnar geti
fjármálastjórinn ekki verið í sam-
skiptum við viðkomandi og þess
vegna eigi núna að hafa samskipti
við einhvern nýjan aðila.
Fólk þarf líka að hafa í huga að
því gætu verið boðnir einhverjir
atvinnumöguleikar sem gæti
verið tilraun til að blekkja það til
að vera burðardýr fyrir peninga-
þvætti,“ útskýrir Daði. „Þá er verið
að reyna að fá að flytja peninga á
reikninga fólks, fá það svo til að
taka peninginn út, halda hluta
hans eftir og leggja afganginn inn
annars staðar. Þetta hefur gerst
erlendis og það er rétt að vara við
svona svikastarfsemi, sem sést til
dæmis iðulega á spjallsvæðum, þar
sem einhver notandi segist hafa
grætt mikla fjármuni á því að sitja
við tölvuna.“
Allir þurfa að passa sig
„Bæði einstaklingar og fyrirtæki
eru fórnarlömb netglæpa. Tölvu-
póstssvik herja fyrst og fremst á
fyrirtæki og vefveiðar herja frekar
á einstaklinga,“ segir Daði. „En í
loks dags er í raun alltaf verið að
herja á einstaklinga, en stundum
er það bara innan fyrirtækja.
Kynferðisbrot beinast að ein-
staklingum og þá eru börn og
unglingar oftast fórnarlömb,“ segir
Daði. „En fullorðnir verða líka
fyrir þeim. Þá er til dæmis reynt
að skapa traust og fá viðkvæmar
myndir sendar og svo er hótað að
birta þær. Við höfum ekki fengið
fleiri tilkynningar um slíkt, en
það gæti gerst, því svona svindl
getur tekið nokkurn tíma. Það
kemur í ljós eftir nokkra mánuði
hvort þetta aukist í tengslum við
faraldurinn.“
Leiðir til að verja sig
„Netglæpir eru mjög misjafnir,
en þeir geta verið mjög vandaðir.
Stundum eru til dæmis búnar til
falsaðar útgáfur af síðum sem allir
treysta,“ segir Daði. „Þess vegna
er gott að skoða vefslóðina efst og
athuga hvort hún sé ekki örugg-
lega rétt og hvort slóðin byrji ekki
örugglega á https, en þá sést lás við
hliðina á vefslóðinni. Þetta skiptir
sérstaklega miklu máli ef fólk er að
setja einhverjar upplýsingar inn á
síðuna.
Það er mikilvægt að ganga úr
skugga um að síður séu raunveru-
legar með því að athuga þetta,“
segir Daði. „Fyrir um 18 mánuðum
var til dæmis gerð árás á lög-
regluna og þá var settur upp vefur
þar sem stórt-i var notað í staðinn
fyrir seinna l-ið, svo slóðin var
logregian.is, en hún leit út eins og
logregIan.is.
Fólk ætti ekki að opna tengla í
póstum eða skilaboðum ef það á
ekki von á þeim. Þá er vissara að
ganga úr skugga um að tengillinn
sé í lagi, til dæmis með því að
tala við þann sem sendi hann,“
segir Daði. „Við höfum líka fengið
fregnir af því að fólk hafi fengið
senda USB-lykla sem innihalda
spilliforrit.
Þegar fólk verslar á netinu ætti
bara að versla við trausta aðila og
þá er betra að versla með kredit-
korti upp á tryggingar að gera,“
segir Daði. „Það borgar sig líka
að taka reglulega afrit af öllum
gögnum til að verjast því að tapa
þeim ef harðir diskar hrynja eða
fólk lendir í gagnagíslatöku.
Við mælum líka með því að
fólk sé með lykilorðabanka sem
býr til lykilorð fyrir fólk, því ef
við búum þau til sjálf eru þau oft
með svipuðum formerkjum,“ segir
Daði. „Það er síðan misjafnt eftir
því hvað fólk gerir á netinu hvort
það sé þörf fyrir sérstaka vírus-
vörn fyrir utan þá sem er innbyggð
í Windows-stýrikerfið. Ef fólk fer
varlega á það ekki að þurfa meira.
Það er um að gera að vera á
netinu, en eins og alls staðar
annars staðar í lífinu þarf bara að
passa sig,“ segir Daði. „Það er gott
að fólk ræði við börn og unglinga.
Þar sem allir eru heima núna er
gott tækifæri til þess.“
Oddur Freyr
Þorsteinsson
oddurfreyr@frettabladid.is
Fólk er kynningarblað sem býður auglýsendum
að kynna vörur og þjónustu í formi viðtala og
umfjallana. Í blaðinu er einnig hefðbundið rit-
stjórnarefni. Blaðið fylgir Fréttablaðinu daglega.
Umsjónarmenn efnis: Elín Albertsdóttir, elin@frettabladid.is, s. 550 5761 | Hjördís Erna
Þorgeirsdóttir | hjordiserna@frettabladid.is s. 550 5767 | Oddur Freyr Þorsteinsson, oddurfreyr@
frettabladid.is s. 550 57686 | Sandra Guðrún Guðmundsdóttir, sandragudrun@frettabladid.is, s.
550 5762 | Þórdís Lilja Gunnarsdóttir, thordisg@frettabladid.is, s. 550 5768
Útgefandi:
Torg ehf
Ábyrgðarmaður:
Jóhanna Helga Viðarsdóttir
Sölumenn: Arnar Magnússon, arnarm@frettabladid.is, s. 550 5652, Atli
Bergmann, atli@frettabladid.is, s. 550 5657, Jón Ívar Vilhelmsson, jonivar@
frettabladid.is, s. 550 5654, Jóhann Waage, johannwaage@frettabladid.is,
s. 550 5656, Ruth Bergsdóttir, ruth@frettabladid.is, s. 694 4103,
Daði segir að það sé um að gera að vera á netinu, en að eins og alls staðar annars staðar í lífinu þurfi einfaldlega að passa sig. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTONBRINK
Netglæpir eru ógn sem fólk á öllum aldri þarf að vara sig á og í sumum tilfellum valda þeir mjög miklum skaða.
En ef fólk veit hvað þarf að passa og hvað að hafa í huga verður mun auðveldara að verjast þeim. MYND/GETTY
Framhald af forsíðu ➛
Það er gott að fólk
hugsi um þessa
hluti og ræði við börn og
unglinga. Þar sem allir
eru heima núna er gott
tækifæri til þess.
2 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 6 . A P R Í L 2 0 2 0 M Á N U DAG U R