Bæjarbót - 01.03.1987, Blaðsíða 4

4
^g^PT
Óháð flokkadrætti
Pétur Pálsson skrifar frá Hull:
Mikil þörf á fjöl-
breyttum
__ " .1 x —miklar breytingar
mörkuðum framundan
Það hljómar kannski undar-
lega, svona á hávertíð, í bæ eins
og Grindavík, að ræða um
erlendan ferskfiskmarkað.
Einkum þegar saltfiskverð er
hátt og sölumöguleikar hafa
sjáldan verið betri. Ég held þó
að þessi tími sé sist verri en aðrir
til að huga að þeim möguleikum
sem þess konar markaður býður
upp á.
Umræður um ,,gámafisk“
hafa varla farið fram hjá
neinum, og sýnist sitt hverjum.
Menn keppast við að reikna, og
nota þá oft þær forsendur sem
hagkvæmastar eru til að fá þá
útkomu, sem er þeim í hag, en
sleppa hinum.
Nú stefnir allt í það að við-
skipti með ferskan fisk stórauk-
ist með tilkomu markaðs heima.
Því er ekki vanþörf á að gera sér
sem gleggsta grein fyrir hvernig
svona stofnun gengur, frá degi
til dags, og hvað hefur mest
áhrif á fiskverð.
Markaðsaðstæður
Hér í Hull selst fiskurinn
aðallega þannig að fólk kaupir
hinn margfræga rétt ,,Fish and
chips“ og aðra svipaða fiskrétti,
þegar það er á ferli úti við, en er
ekki í sólbaði og liggur ekki
undir teppi heima vegna kulda.
Ekki má berast mikið af fiski
annars staðar frá. Ef veður er
gott í langan tíma, kemur mikið
úr Norðursjó og Eystrasalti og
frá írlandi. Að sjálfsögðu gildir
það sama um framboð heiman
frá.
Þeir, sem vinna í salt, reyk og
frost, þurfa að hafa sem flestar
tegundir og stærðir þannig að
öll þeirra sérhæfing nýtist sem
best. Viss hluti þarf að vera
,,glansfiskur“ til að stóru og
dýru veitingahúsin fái það sem
þau vilja. Ef litið er til lengri
tíma, þarf að vera sem jafnast
og öruggast framboð til að
kaupmenn geti staðið við þá
samninga og þau fyrirheit sem
þeir gefa viðskiptavinum sínum.
Því betur sem viðskiptavinir
geta treyst á kaupmanninn,
þeim mun hærra verð fæst fyrir
vöruna.
Þetta síðastnefnda styður það
að því betri og meiri upplýsingar
sem markaðurinn hefur af því
hvað kemur til með að veiðast,
þeim mun betra.
Mjög stopult framboð gerir
það að verkum að kaupmönn-
um fækkar og markaðurinn
veikist.
Mjög hátt verð í langan tíma
gerir fisk of dýran og eftirspurn
minnkar. Fólk fer einfaldlega að
borða annað.
Ólíklegt er að sömu formúlur
gangi við verðmyndun heima og
hér úti. Ef við skoðum í því sam-
bandi muninn á Frakklandi og
Englandi, eru mun meiri verð-
sveiflur í Frakklandi. Þar er
hrein ferskfiskneysla um 80%,
en aðeins um 50% í Englandi.
Afgangurinn fer á báðum
stöðum til frekari vinnslu.
Þessu er öðru vísi farið
heima. Þar færi stærstur hluti af
fiskmarkaði til frystihúsa og
salthúsa, og því ætti verðið að
vera nokkuð stöðugt.
Verðsveiflur
Oft eru settar á prent fárán-
legar fullyrðingar um sölu er-
lendis. Þetta gera blaðamenn,
sem einblína á meðalverð, en
hugsa hvorki um skiptingu né
ástand fisksins. Því er full
ástæða til að vara fólk við að
gleypa of hráa bita í þessu sam-
bandi.
Ástæður fyrir mismunandi
verði á sambærilegum fiski er
oftar einhæf samsetning en of
mikið magn. Þó gerist það
stundum að aðeins hluti þeirra
kaupmanna, sem mæta á
markaðinn, er að slást um fisk-
inn í fullri alvöru. Hvort tveggja
er, að þeir sjá strax í byrjun að
nóg er fyrir alla, og þeir sjá fram
á að áframhaldandi viðskipti
með þennan ákveðna fisk, af
ákveðinni stærð, hljóta að
ganga verr en ella þvi að mikið
er í umferð. Ef fiskinum væri
hins vegar skipt jafnt á milli
þeirra allra, væru aðstæður allt
aðrar.
Þessu til viðbótar má nefna
að þótt talað sé um sambæri-
legan fisk úr tveimur
skipum/gámum, er það
staðreynd að þótt fiskur sé
veiddur og seldur á sama stað og
tíma, eru gæðin oft misjöfn.
Þessu veldur að skip geyma fisk
misvel, og einnig hafa áhafnir
mismikla reynslu í að ganga
þannig frá fiski að hann geymist
þetta lengi.
Til að meta rétt þær fréttir,
sem berast af sölum, þarf fyrst
og fremst að líta á stærð, gæði
og samsetningu.
Stór fiskur er oft á bilinu
10-20 krónum hærri en smár
(codling) og þó að talsvert sé af
öðrum fiski með, skiptir þetta
hlutfall miklu um meðalverð.
Geta má þess að vorið 1986
barst mikið af netafiski á mark-
aðinn, m.a. frá Grindavík. Allt
var þetta stórfiskur og olli þetta
skorti á smáþorski. Verðið á
smáþorski varð þá hærra en á
stórþorskinum. Annað, sem
hafði áhrif þarna, var að neta-
fiskur þykir ekki eins góður og
annar fiskur til flökunar og
ferskfiskneyslu, og verð á
honum er því almennt lægra.
Verðfall
Víkjum nú að því þegar verð-
fall verður. Fyrst kemur upp í
hugann verðfall, sem ekki var
hægt að sjá fyrir. í janúar s.l.
varð svo mikil snjókoma í Eng-
landi að samgöngur tepptust.
Verðið fór þá niður úr öllu
valdi. Þetta var ófyrirséð með
öllu, en undirstrikar þátt veður-
guðanna í verðmyndun. Þarna
hefði verið betra að landa í tóm
húsin heima.
Annars konar verðfall varð
þegar aflahrota varð svo mikil á
Vestfjarðamiðum síðasta haust
að öll hús fylltust og ekki varð
við neitt ráðið. Fiskurinn var
veikur og fullur af átu þegar
hann veiddist, og í ofanálag var
hann allur nákvæmlega jafn
stór, eða öllu heldur smár.
Honum var öllum hellt á mark-
aðinn á stuttum tima. Verðið fór
niður í 40 kr/kg og nú tóku
reiknimeistarar við sér og reikn-
uðu út hvað gámaflutningurinn
var þjóðhagslega óhagkvæmur.
Fréttapistlar alls konar tóku
undir og að lokum töldu menn
að þessi útflutningur væri að
kollvarpa íslenskri fiskvinnslu
og í þokkabót að eyðileggja
Bandaríkjamarkað. Þó var
hending í öllum þessum látum
að ræða við mann sem var óá-
nægður með verðið. Fiskurinn
var nefnilega þannig að aðrir
möguleikar, sem menn stóðu
frammi fyrir, gáfu ekki betur af
sér. Það heyrðist jafnvel að
henda hafi þurft hluta af þeim
fiski sem tekinn var í hús á
íslandi.
En þarna er kjarni málsins.
Það kemur sér nefnilega vel að
hafa markað sem tekur af topp-
inn líkt og skreiðin gerði hér
áður. Því eins og er fer svipað
magn á ferskfiskmarkað
erlendis og áður fór í herslu.
Til að markaðurinn geti
hlaupið undir bagga í tilvikum
sem þessum þarf hann að lifa
þess á milli.
Svona gusur þykja óhollar
öllum frekari viðskiptum með
fisk. Markaðurinn getur verið
lengi að ná sér, þó að i haust hafi
raunin ekki orðið sú, og eflaust
lendir lélegur fiskur á borði
neytandans, en það fælir hann
aftur frá frekari fiskneyslu.
Það væri því öllum til góðs ef
hægt væri að deila þessu betur
niður, en þá snýst málið um
stýringu flotans og/eða breytt
skipulag fiskvinnslunnar heima,
og er það efni í aðra grein.
Aðeins þetta: Fiskvinnslan
heima hlýtur að standa á kross-
götum um leið og verslun með
fisk stóreykst. Þar hlýtur sér-
hæfingin og betri nýting hús-
anna að vera lausnin.
Fjölbreytni
Það er skoðun undirritaðs, að
líkt og full þörf er á fjölbreytt-
um veiðiaðferðum, sé ekki
minni þörf á fjölbreyttum
mörkuðum. Þar er enginn
öðrum fremri. Því að allir geta
þeir lokast án þess að nokkuð
verði við ráðið. Þetta ætti
íslendingum öðrum fremur að
vera ljóst.
Það er því illt að sjá á prenti
kröfur manna um höft og jafn-
vel tolla á markaði, sem ein-
hverra hluta vegna þjóna þeim
ekki, og vilja þá þess vegna allt
að því feiga. Og það jafnvel þó
að oft og tíðum borgi ferskfisk-
markaðir erlendis hvað best
verð.
Eina ,,vandamálið“ á síðasta
ári var nefnilega það að alls
staðar var hrópað á fisk, og það
er tímanna tákn að fólk vill
ferska vöru og sem nýjasta. En
þar sem ekki er hægt að selja
allan fisk nýjan, þarf að „setja
ferkleikann í geymslu“ og frysta
fiskinn. Með því móti er hægt
að dreifa vörunni betur og jafn-
ar.
En það er staðreynd að fersk-
ur og frosinn fiskur er að hluta
til í beinni samkeppni á mark-
aðnum og það er líka staðreynd
að fólk vill borga betur fyrir
ferska vöru.
Sá kostnaður, sem látinn er í
að „koma fiski í geymslu,“
verður því að vinnast inn aftur,
þar sem fjarlægð gerir ferskfisk-
sölu nánast ómögulega. Þó
verður kostnaðurinn einkum að
nást með jafnari dreifingu og
vinnslu á markaðssvæðunum.
Þessar tvær söluleiðir fara þar
af leiðandi mjög vel saman.
Niðurlag
Það er gaman að vera ungur
íslendingur í dag og sjá fram á,
og taka þátt í öllum þeim breyt-
ingum sem framundan eru í
sjávarútvegi á íslandi. Að fram-
leiða bestu og hollustu matvæli,
sem völ er á, úr ómenguðum
auðlindum okkar, gefur ótal
möguleika til framfara.
Látum ekki sleggjudóma og
fljótfærnislegar ráðagerðir
verða okkur fjötur um fót.
Látum markaðslögmálið með
nauðsynlegum fyrirvörum ráða
ferðinni. Framundan eru nefni-
lega tímar þar sem hægt verður
að velja um fjölda markaða án
þess að metta nokkurn þeirra.
Þetta krefst þess að menn hafi
sem gleggsta yfirsýn yfir alla
möguleika og vonandi tekst að
skammta þannig inná alla staði
að enginn glatist, en jafnframt
náist sem bestur afrakstur.
Með kveðju heim,
Pétur Pálsson, Hull.
Myndatökur við allra hæfi
Góð mynd er frábœr minning!
nymijnD
Hafnargötu 90 Sími 1016