Þjóðólfur - 16.02.1942, Page 1

Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
VALDIMAR JÓHANNSSON
Skrifstofa:
Laufásv. 4. Sími 2923. Pósth. 761
Viðtalstími ritstjórans kl. I—2 alla
daga nema laugardaga.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
föstudegi. Misserisverð er kr. 6.00
og greiðist fyrirfram, í lausasölu
25 aura.
Víkingsprent h. f.
BÆJARSTJÓRNARKOSNING-
AR fara fram í Reykjavík
sunnudaginn 15. n. m. Svo sem
kunnugt er, hófust þessar kosn-
ingar strax upp úr nýári. I at-
kvæðakassana er því komið all-
mikið af atkvæðum, sem gilda
eiga við þessar kosningar. Sam-
kvæmt bráðabirgðalögunum er
svo ráð fyrir gert að kosið verði
um sömu framboðslista, er fram
voru lagðir fyrir meira en mán-
tíði síðan. Hvorttveggja þetta, að
taka gild atkvæði, sem löngu eru
greidd og þá er viðhorf voru að
verulegu leyti önnur en nú er, og
hitt að gefa ekki nýjan fram-
é boðsfrést, þegar kosningum er
seinkað um nálega tvo mánuði,
samræmist illa þeirri lýðræðis-
umhyggju, sem stjórnmálaforingj
amir látast vilja sýna. Ef frjáls-
ar kosningar skulu í heiðri liafð-
ar í þessu Iandi og hinn marg-
umtalaði „andi lýðræðisins” skal
eigi fótum troðinn, ber tvímæla-
laust að ógilda þær atkvæða-
greiðslur, sem þegar hafa farið
lram og gefa nýjan framboðs-
frest. Alþingi á þess kost að
breyta bráðabirgðaló'gunum í
þetta horf. Það mun þykja hæfi-
legur prófsteinn á stjórnmálalegan
þroska Alþingis, eins og það er
nú skipað, hvernig það bregzt
við í þessum efnum.
• • •
ÞAÐ er algengt að heyra kjós-
endur í Reykjavík láta orð
íalla í þá átt, að þeir muni sitja
heima á kjördegi, af því að þeir
leggi alla flokkslistana að jöfnu.
Sjálfstæðismeirihlutinn í bæjar-
stjóm sé búinn að sýna það með
margra ára óstjórn á málum
Reykvíkinga, að honum sé engan
vegin treystandi til að fara með
málefni bæjarins. Hins vegar sé
þess alls ekki að vænta, að með-
ferð hinna flokkanna ábæjarmál-
um Reykjavíkur mimi verðavæn-
legri til góðs árangurs. Það ^é
fullsýnt, að hinir gamalkunnu
llokkar séu af næsta líkum toga
spunnir. Starf og stefna sé fyrst
og fremst miðuð við valdadrauma
ioringjanna. Ef hirðgæðingunum
auðnist á annað borð að hreiðra
um sig í ábyrgðar- og trúnaðar-
stöðum, þá séu þeir ekki látnir
þaðan víkja, þótt reynslan leiði
í ljós, að þá skorti dug og hæfi-
leika til að ráða málum til lykta
á viðunandi hátt. Hin duglausu og
steinrunnu gamalmenni á lista
Sjálfstæðisflokksins sé nægilega
ljóst dæmi um þetta. Yngri, ein-
arðari .og .vænlegri kröftum í
flokknum sé þokað til hliðar til
þess að þeir skyggi ekki á nátt-
tröllin, sem standa vörð um
klíkusjónarmiðin í flokknum. »
• • •
ÞAÐ er engan veginn að undra
þótt slíkar raddir heyrist hér
í höfuðstaðnum. Um gervalt land-
ið yfirgefur fólk flokkssjónarmið-
In. Kosningaúrslitin benda full-
glöggt í áttina. Hér í Reykjavík
ÞJ0Ð0LIUR
II. árg.
Reykjavík, mánudaginn 16. febr. 1942
1. tbl.
Qerbylting í flokkaskipun
landsins stendur fyrir dyrum
Úrslit kosninga í bæjarstjórnir og hrepps-
netndir víða um land benda gloggt í áttina
SUNNUDAGINM 25. f. m. var kosið í hreppsnefndir og
bæjarstjórnir í öllum kauptúnum og kaupstöðum lands
ins, að höfuðstað landsins fráteknum, en þar var kosning-
um frestað með útgáfu sérstakra bráðabirgðalaga, sem voru
grundvölluð á því, að stjómarflokkamir hefðu ekki jafna
aðstöðu til blaðaútgáfu.
Kosningar þessar eru einhverjar þær lærdómsríkustu,
sem fram hafa farið hér á landi síðan núverandi flokka
skipun hófst á legg. Þykir þvi rétt að staldra nokkuð við
úrslit þeirra og glöggva sig á því, hvert þau benda.
Strax fyrir kosningarnar
vakti það athygli manna, að
víöa um land komu fram svo
kallaðir „óháðir listar”. Gaf
það fyllilega til kynna, aö
þessar kosningar yrðu með
nokkuð öðrum hætti en venja
hefur verið. Fleira gerðist og
í sambandi við framboðin, og
að kosningum loknum:,, sem
talið mun verða til tíðinda,
ekki siður en sj álf kosnin gaúr-
slitin. Alstaðar þar, sem hinir
óháðu listar komu fram, hlutu
þeir mikið fylgi og víðast
hvar fulltrúa kosna. Saman-
lögð atkvæði listanna eru um
hálft annað þúsund talsins
og tólf menn af þeim náðu
kosningu í hreppsnefndir og
bæjarstjórnir. Þetta mikla og
óvænta fylgi er komið frá öll-
nm þeim stjórnmálaflokkum,
munu meiri tíðindi hafa gerzt í
þessum efniun en nokkursstaðar
annarsstaðar í landinu. Hins veg-
ar er hér ekki í kjöri neinn listi,
er standi utan flokkanna. Þess
vegna virðast margir kjósendur
vera staðráðnir í að sitja heima
á kjördegi. En það er ekki rétt
að farið. Þeir, sem vilja tjá and-
úð sína á flokkunum, sem fyrir
eru, eiga að mæta á kjörstað og
skila auðum seðli. Sá, sem heima
situr, tekur enga afstöðu. Þátt-
ur hans í kosningunum er aðeins
afskiptaleysi. Þeir, er skila auðu
nota tækifærið, sem þeim er gefið
með kosningunum á réttan hátt.
Þeir nota það til að mótmæla
því viðhorfi, að meirihluti bæjar-
stjórnar skuli annað tveggja
skipaður áhugalausu, gömlu fólki,
eða mönnum, sem ýmist verður
eliki treyst til ábyrgrar forustu
eða hafa sýnt Reykjavík beina
og óbeina óvild. Þeir tímar munu
koma, að Reykvíkingar eiga kost
á að greiða atkvæðd á þann liátt,
sem þeir munu þykjast geta vel
við unað. Við þessar kosningar er
,það eðlileg afstaða að skila auð-
um seðli.
sem haslað hafa sér völl á
orustuvelli flokkabaráttunnar,
þótt Sjálfstæðisflokkurinn
hafi þar þyngstan skattinn
goldið.
Málgagn Alþýðuflokksins
hefur viljað láta í það skína,
að flokkur þess hafi komið
sem sigurvegari úr eldraun
kosningabaráttunnar. Það er
hin mesta blekking. Alþýðu-
flokkurinn hefur bætt við sig
örfáum atkvæðum í Hafnar-
firði og á ísafirði. Þá lítilfjör-
legu atkvæðaaukningu má
án efa þakka óvæntum stríðs-
gróða tveggja fyrirtækja á
þessum stöðum. Annars staö-
ar hefur flokkurinn ýmist
staðið í stað eða tapað fylgi.
Alþýðuflokkurinn herur því
aðeins unnið á að einu leyti
í þessum kosningum. Hann,
hefur sannað það, að hann er
enn til sem flokkur, en það
hafa andstæðingar hans vilj-
að draga í efa. Fylgi flokks-
ins er ömurlega lítið og kosn-
ingaúrslitin benda greinilega
til þess, að hann muni aldrei
ná sér eftir hinn tvíþætta
klofning. Leifar hans geta
iiinsvegar haldið sérstöðu
sinni í flokkabaráttunni enn
um hríð.
Kommúnistar, sem nú nefna
sig Sósíalistaflokk, hafa ekki
aukið fylgi sitt. Má því telja
úr því skorið, að til þeirra
hafi safnazt allt það fylgi, sem
þeir mega vænta. Síðustu tvö
árin hafa fært þeim óvenju-
legt tækifæri til að efla liðs-
kost sinn. Þeir hafa verið ein-
ir í stjórnarandstöðu. Stjórn-
in hefur verið óvinsæl og mik-
ill fjöldi manna yfirgefið stjórn
arflokkana. En það fylgi 'hefur
ekki leitað til herbúöa komm-
únistanna. Það má því telja
fullvíst, aö þeir geti aldrei
vænzt fjöldafylgis. Þeir fá
aldrei aftur það tækifæri,
sem þeir hafa haft nú imd-
anfarið til að safna fólki um
sig, hvað þá annað betra.
Þótt fólkið yfirgefi hina
stjórnmálaflokkana, þá væntir
það ekki lausnarorðsins í her-
búðum kommúnista.
Sjálfstæöisflokkurinn hefur
verið stærsti flokkur landsins
og jafnan reynzt að vera í
vexti við margar undangengn-
ar kosningar. En nú hefur
brugðið þar til mikilla tíð-
inda. Kosningaúrslitin víða
um land sýna hvorki meira
né minna en það, að flokkur-
inn er í fullkominni upplausn.
Nálega alls staðar hefur flokk-
urinn tapað. í Vestmannaeyj-
um, Hafnarfirði, Keflavík,
ísafirði, Siglufirði, Akureyri,
og Seyðisfirði er atkvæðatap
flokksins mjög' mikið og á-
berandi. Blöð flokksins leit-
ast við að leyna fylgishrun-
inu með staðhæfingum um
Framh. á 2. síðu.
Burt með tolla af
nauðsynjavörum!
ENNÞá hvíla þunglr toílar
á brýnustu nauðsynjavör-
um almennings. Þeir hækka
vöruverðið að miklum mun,
þyngja byrðar dýrtlðarinnar á
herðum fólksins og eiga sinn
þátt í hinni háskasamlegu
verðbólgu innanlands. Tekjur
ríkissjóðs eru óvenjulega mikl-
ar vegna hinnar miklu pen-
ingaveltu í landinu. Tollheimt-
an af nauðsynjavörunum er
því ekki nauðsynleg vegna
tekjuöflunar ríkissjóðs. Þess
vegna er það almenn krafa,
að þessum tollum sé aflétt
tafarlaust. í öllum stéttum og
ciium flokkum ber mönnum
að sameinast um kröfuna:
BURT MEÐ TOLLA AF
NAUÐSYNJAVÖRUM! Verka-
lýðsfélög og önnur stéttarfé-
lög eiga að taka hana upp. Al-
þingi og ríkisstjórn skera úr
því með afstöðu sinni til þessa
réttlætismáls, hvort baráttan
gegn dýrtíðinni eigi að verða
háð af fullri alvöru og ein-
beittum hug eða ekki.
Framfaramál Rcyfejavibur IL
Húlar leilir (HsúsDiiieútne úiarlns
SU fæðutegund, sem menn
af öllum stéttum í höfuð-
stað landsins hafa oftast á
borðum sínum, að öllu sjálf-
ráðu, hefiu* verið illfáanleg á
markaði hér í bænum um
langan undanfarinn tíma.
Fiskur er að verða jafn sjald-
séð vara hér í Reykjavík eins
og í þeim löndum, þar sem
hann er skoðaður sem sér-
stakur hátíðamatur.
Þó liggur Reykjavík við ein-
hver hin beztu # fiskimið i
heimi og fiskur er aðalútflutn-
ingsvara landsmanna. Það
ætti því að mega skoða þaö
sem hreint öfugmæli, að
Reykvikingar ættu ekki ávallt
mikilla kosta völ um fiskmeti
á borð sín. En þó er þetta
staðreynd. Dag eftir dag ganga
húsmæður bæjarins bónléiðir
til búða fiskkaupmannanna.
Fiskur er ófáanleg vara. í þau
fáu skipti á hverjum mánuði,
sem fiskbúðirnar hafa svo
kallaðan nýjan fisk á boöstól-
um, er fiskur jafnan mjög ein-
hæfur og oft fjarri því að vera
nýr. Lifur, sem ávallt ætti að
vera framreidd með nýjum
fiski, virðist vera bannvara á
fiskmarkaðinum í Reykjavík
í staö hennar neytir fólk hins
fjörefnasnauða smjörlikis sem
viðbits með nýjum fiski.
Þessi ömurlega niðurlæging
1 fisksölumálum höfuðstaðar-
ins verður þegar í stað að
rýma fyrir nýrri skipan þeirra.
Reykvíkingar geta ekki án
þess verði að eiga jafnannæg-
an kost á fiskiföngum. Þeir
geta ekki sætt sig við það,
þótt þeim sé stöku sinnum
boðið upp á slæptan fisk,
nokkurra daga gamlan, sem
fluttur er úr verstöðvunum
hér á Suðurnesjum, á misjafn-
lega þrifalegan hátt. Þaö er
krafa þeirra, réttmæt og ó-
frávíkjanleg, að þeir eigi stöð-
ugt völ á nýjum fiski, svo
framarlega sem fiskur aflast
á miöunum hér í kring. Þeir
krefjast þess að eiga kost á
nýrri lifur og hrognum. Og
þeir vilja engan veginn sætta
sig við þann niöurlægingar-
brag í sölu og dreifingu þess-
arar helztu neyzluvöru sinnar
sem lýsir sér t. d. í því, að
viöskiptamönnum fiskútsal-
anna sé dag eftir dag boöið
upp á sömu fisktegundina, ef
því láni er að fagna, að þær
Framh. á 3. g3Bu.
,:v? 1S24Í0