Þjóðólfur - 02.03.1942, Blaðsíða 3

ÞJÓÐÓLFUR
3
Happdrœtti Háskóla
íslands
6000 vínníngar
30 glaðníngar
Samtals 1 millj.400 þús. kr.
Hcílmídar og hálfmtðar seld*
usf upp í fyrra,
Mjög miklar líkur fíl þess, að
bráðlega verðí eínníg hörg~
ull á fjórðungsmíðum*
Kaupíð því míða sfrax.
Lítið á Rafskinnu í Raf-
skinnuglugganum og takið
þátt í getraun happdrættis-
ins.
Handahóf
í löggjafarstarfí
Framh. af 1. síðu.
öngþveiti, sem hér hefur
skapazt. Og ekkert talar
gleggra máli um hiö mikla
handahóf, flaustur og van-
þekkingu, sem er aö verki 1
lagasmíð þingsins, en hinar
tíöu breytingar á lögunum.
Lögum, sem samþykkt eru á
þessu þingi verður að breyta
á hinu næsta, af því að þau
eru ýmist í fullkom'inni mót-
setningu við lífið sjálft og ó-
framkvæmanleg eða mein-
gölluð að öðru leyti. Þess skal
að vísu ekki dulizt, að breyt-
ingar á lögum geta verið
nauðsynlegar. En því fer víðs
fjarri, að eðlilega nauðsyn
reki til hinna tíöu breytinga
á lögunum, sem við íslend-
ingar eigum við að búa. Það
er þvert á móti óeðlileg nauð-
syn, sprottin af hinum stór-
hættulega misheppnuðu vinnu
brögðum þingsins Við laga-
gerðina. — Lögin sjálf hafa
ósjaldan að geyma hlálegar
myndir af þessum vinnu-
brögðum, þótt ekki séu þær
kannske margar, sem jafnast
á við þessa: „Lög nr. 29 frá
22. nóv. 1918 um breytingu á
lögum nr. 65, 14. nóv. 1917,
um breytingu á lögum nr. 22,
8. okt. 1883 og lögum nr. 43,
11. júlí 1911, um breytingu
á þeim lögum”.
Þá er lagasetningu fyrir ís-
lendinga 1 einu atriði enn svo
verulega áfátt, að það má
telja nálega óskýranlegt, hvers
vegna ekki hefur verið úr því
bætt. Það lýtur að því, sem
kalla má réttinn til að skýra
stjómarskrána. Stjórnskipulag
landsins byggðist á stjórnar-
skrá þess, áður en hún var
þverbrotin og varpaö út í hin
Jafnan tók Þorsteinn því vel,
ef eitthvað var fundið að ritstörf-
um hans. Mörgum, er þekktu Þ.
Erl., urðu það vonbrigði, að
blaðamennska hans varð ekki á-
hrifameiri en hún var. Þorsteinn
var allra manna fróðastur um
landsmál og landshagi, víðsýnn
og vel menntaÖur og það var
bæði gagn og gaman að ræða við
hann um stjórnmál, mannfélags-
mál, skáldskap og margt annaÖ.
Ut úr þessum umræðum barst
einu sinni í tal, bæði í gamni og
alvöru, milli okkar um blaða-
mennsku hans. Ég sagði þá við
hann eitthvaÖ á þá leiÖ, aÖ»þeg-
ar hann væri að tala við mig og
aðra um landsmál, væri hann
svo fróður og víðsýnn, að unun
væri að. En þegar hann færi að
skrifa um sama efni í blaÖiÖ,
væri það oft svo veigalítiÖ. Ég
sagði þetta svo góÖlega sem ég
kunni, því að mér var hlýtt til
Þorsteins og unni honum sæmd-
ar og gengis í hvívetna. Þorsteinn
brosti og var eins og hálfþungt
um svar. ,,Þetta eru nú skamm-
ir, Jón!“ sagði hann, ,,en því er
nú verr, að þær eru að miklu
sannar og alltaf finnur maður nú,
þegar skammirnar eru af góðum
hug sagðar. En gáðu nú að á-
stæÖunum! Þú veizt hvernig
heilsan mín er, hefur heyrt hóst-
yztu myrkur. Af því leið’ir
að sjálfsögðu, að öll íög, sem
sett eru, verða að vera í full-
komnu samræmi við þau
grundvallarlög, sem stjórnar-
farið er byggt á- Þá vaknar
spurningin: Hvaða aöili á að
hafa vald til áö skýra stjórn-
arskrána, skera Ur um það,
hvort lagasetning þingsins
sé í samræmi við hana, eöa
hvort hún kunni að brjóta í
bága v'ið hana? í Bandaríkj-
um Norður-Ameríku hvílir
þetta vald í höndum hæsta-
réttar. Hér virðist það helzt
hvila í höndum þingsins
sjálfs. Slíkt er auövitað al-
rangt og hið mesta veikleika-
merk'i á stjómarfarinu. Óbil-
gjarn þingmeirihluti getur á
þann hátt meö einfaldri laga-
setningu hrimdiö allri megin-
hugsjón stjórnarskrárinnar og
brotið niöur grundvöllinn, er
stjórnarfar landsins byggist
á. Er heldur alls ekki trútt
um, að mönnum hafi stund-
um sýnzt sinn veg hvorum
um það, hvort ákvarðanir
þingsins væru ávallt í sam-
ræmi við stjórnarskrána. Má
því einsætt kalla, að hér sé
slík höfuðveila í, löggjafar-
starfi voru, að ekki veröi
lengi við unáö, án þess að
íullar úrbætur komi til. Ber
tvímælalaust aö setja um, þaö
skýr ákvæði, þegar ný skipan
veröur gerö á um stjórnar-
hætt'i vora, á valdi hvaða að-
ila skuli vera skýringarréttur
stjómarskrárinnar.
Hinni fámennu íslenzku
þjóð ber til þess rík nauðsyn
að stjórnarkerfi hennar allt
sé í senn svo óbrotið, e'infalt
og ódýrt sem framast má
veröa. Sjónarmið það, sem
ráðið hefur á Alþingi í laga-
gerð þess brýtur í bága við
þessi augljósu sannindi. Mega
það því engin undur kallast,
ann og séð blóÖuppganginn, sem
þreytir mig á morgnana. Og þeg-
ar ég kem á fætur, er ég lengi að
jafna mig. Og svo koma blessaÖ-
ir gestirnir allan daginn. Þið kom
ið margir kærir kunningjar og
þar utan ýmsir í ýmsum erindum,
sumir að biðja einhverrar smá-
bónar og sumir bara til að ,rövla‘
um einhverja vitleysu. En ég
verð að gæta gestrisnisskyldunn-
ar og allra bón langar mig til að
gera, ef þeir eiga bágt. Svona
líður dagurinn, og kvöldið kemur
og oft hefur ekkert orðið úr verki.
Þá verð ég að fara að skrifa í
blaðið, andlega og líkamlega
þreyttur. Því verða ritgerÖirnar
oft eins og kvæðin, þegar skáld-
gyðjan er tekin nauÖungartaki“.
Mér varð orðfall og hálfiöraði
að hafa fært þetta í tal, fannst
ég hafa komið við opið sár. Ég
hafði litlu áður komið til Þor-
steins að morgni. Var hann þá
eigi klæddur, en gerði mér orð
að koma upp í herbergiÖ sitt,
meðan hann klæddi sig, og þá
fékk ég ljósa hugmynd um heilsu
far hans. Hann fékk hverja
hóstakviðuna eftir aðra og með
hverri hóstakviÖu komu upp úr
honum blóðlifrar. En alltaf var
bann kátur og hlæjandi milli
hósteikviSanna.
í annað skipti áttum við tal um
þótt slík stofnun eigi aö litlu
að hverfa um viröingu og álit
meðal landsmanna, því að
íullyröa má, að hverjum ein-
asta manni liggi þessar ótví-
ræðu staðreyndir í augum uppi
Af þingsms hálfu er stefnan
hins vegar sú aö gera lög-
gjöfina æ flóknari, marg-
brotnari og erfiðari í allri
framkvæmd. Fyrir því má svo
fara, að þessi litla þjóð vakni
upp viö það einn góðan veöur
dag að meginþorri hennar
hafi verið settur til starfs við
að ,,passa upp á” hugsanleg-
ar ávirðingar fárra borgara,
sem enn ynnu að lífrænum
störfum, áviröingar, sem skap-
azt heföu í litlum heilabúum
skammsýnna og sljórra mál-
rófsmanna á afvegaleiddri lög-
gjafarsamkomu þjóðarinnar.
Blaðið Tíminn
hefur gert allmikið að því að til-
greina ýmsa menn, sem það tel-
ur ,,standa að Þjóðólfi” eða rita
tilteknar greinar í blaðið. Þvi
skal hér lýst yfir í eitt skipti
fyrir oll, að allar greinar í Þjóð-
ólfi, sem ekki eru auðkenndar,
eru skrifaðar af ritstjóra blaðs-
ins.
„Svíkarar"
Framh. af 2. síðu.
þann veg, að fylgja fastar eftir
hinum upprunalegu stefnuskrár-
atriðum flokksins, sem mörkuð
voru af hinum trausta forustu-
manni hans, Jóni Þorlákssyni,
en á meðan flokkurinn er for-
ustulaus og blaðakostur hans er
með þeim ósköpum einkenndur
að ráðast á þá menn með fúk-
yrðum, sem af umhyggju fyrir
framtíð þjóðarinnar hafa sett sér
það mark að vekja hana af
svefni og ómennskumóki, er
flokkurinn rótlaus viður, sem
ekki festir rætur í hugum og
hjörtum Islendinga. ***
kvæðið hans, „Örbirgð og auð-
ur“. Ég lét það í ljós við hann,
að mér fyndist hann nú hafa ver-
ið helzt til æstur í orÖum í því
kvæði.
,,Já, þetta er nú ef til vill rétt
hjá þér“, sagði Þorsteinn. ,,En
ég ætla nú að segja þér frá atriÖ-
um þeim, er gerÖust, þegar
kvæði þetta skapaðist í huga
mínum. Ég held þú skiljir þá,
hvað kvæðið er biturt. Það var
einu sinni í Kaupmannahöfn á
jólanóttina, að ég var á gangi í
auðmannagötunni, þar sem
skrauthallir auðkýfinganna
standa hver við aÖra. Ljósadýrð-
ina og ilminn af réttunum lagði
út á götuna. Ég var bæði kaldur
og svangur og gat úr hvorugu
bætt. — Ég veit þú skilur hvaða
hugsun þetta vakti hjá mér, og
þá skapaðist þetta kvæði, þótt
það ef til vill hafi ekki allt falliÖ
í stuðla þá. SkoÖun mín um
þetta efni var reyndar rótföst áð-
ur. En líklega hefði ég ekki sett
hana í ljóð með svona mikilli
beizkju, hefði þetta atriÖi ekki
komið fyrir“.
Ég hef oft heyrt að ýmsir hafa
álitiÖ, að Þorsteinn hafi aldrei
talað um eilífðarmálin, nema
með hrottaskap og samúðarleysi.
Eitt sinn átti hann tal við mig um
passíusálmana og höfund þeirra,
Hallgrím Pétursson. Ég tók eftir
því, að í herbergi hans lágu pass-
íusálmarnir á litlu borði við
höfðalagið hans, voru þeir tvenn-
ir, aðrir á íslenzku en hinir í lat-
ínskri þýðingu. Ég sagði við
hann í glettni: ,,Nei, hefurÖu þá
passíusálmana við höfðalagið
þitt ?“ ,,Já, sagði Þórsteinn, ,,ég
hef þá þar alltaf. Ég dáist að
Hallgrími og ber lotningu fyrir
honum. Hann hefur þessa leik-
andi ljóðlist og þessa innilega,
sterku trú“. Og svo tók hann
bókina og las versiÖ í 48. sálm-
inum:
„Gegnum Jesú helgast hjarta
í himininn upp ég líta má.
Guðs míns ástar birtu bjarta
bæði fæ’ ég að reyna og sjá.
HrygðarmyrkriÖ sorgar svarta
sálu minni hverfur þá“.
„Hefurðu heyrt nokkuð inni-
legra en þetta ?“ sagði hann og
las versið klökkum rómi. Aldrei
varð ég þess var, að Þorsteinn
reyndi að telja einstaklinga af
trú sinni, né hafa gálauslega guð-
lastandi orð um hönd, en sína
trú, eða trúleysi sem hann kall-
aði skaut hann oft sárbeittum
örvum. En oftar var það samt í
góÖlegri fyndni. Um Krist talaði |
hann agtíð með innilegri lotning. 1
Ég sá Þorstein aðeins einu sinni j
nokkuÖ drukkinn. Var hann þá
talsvert örari og beiskari í orði en
venjulega. Bárust þá trúmál í tal
og var þar lagt misjafnt til, því
að það var í fjölmennum hóp.
Man ég þá, að Þorsteinn sagði
þessi orð, er honum þótti einn
gestanna tala af lítilli lotningu
um Krist: „Aldrei skal ©g lá
Hrólfi það, þótt honum gengi
illa að beygja sig til að kyssa á
fótinn á Karli heimska, Fyrir
klerkum og konungum ætti ég
erfitt með að falla á kné. En það
er einn konungur, sem ég gæti
fallið í duftiÖ fyrir. Það er Krist-
ur, konungur sannleikans".
Seinasta árið, sem Þorsteinn
Erlingsson lifði, fékk ég bréf frá
honum, og hlýrri orð hafa mér
ekki borizt frá ættjörðinni. Þeg-
ar ég heyrði látið hans, fann9t
mér ég hafa misst einn hinn hlýj-
asta og óeigingjarnasta góðvin
minn, þó að viðkynning okkar
væri aðeins um fá ár. Mér fannst
landið mitt og þjóðin mín, hrein-
skilnin, mannúÖin og snilldin
hafa misst einn sinna allra beztu
sona, brautryðjenda og bræðra.
Og mín skoÖun er sú, að hver,
sem kynntist Þorsteini Erlings-
j syni, hefði haft tækifærj til að
j verða göfugri maður fyrir við-
j kynninguna.