Þjóðólfur - 23.03.1942, Side 1
II. árg. Reykjavik, mánudaginn 23. marz 1942. f. tölublað.
Undirstaða atvinnuveganna
Þrjú fyrirtæki, sem tryggja lífvænlegt
atvinnulíf á Islandi
I MORGUNBLAÐINU 17. þ. m. hreyfir Vigfús Guðmunds-
■ son frá Engey stóru og merkilegu máli, sem hefur úr-
slitaáhrif á það, hvort íslendingum verður fært að búa í
landi sínu einum og óstuddum af framandi öflum- Það
er bygging skipasmíðastöðvar á íslandi.
Tvö önnur stórmál, sem eru viðlíka þýöingarmikil fyrir
framtíö frjálsrar þjóðar á íslandi, bíða og úrlausnar. Það
er bygging áburðarverksmiðju og sementsverksmiðju.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
VALDIMAR JÓHANNSSON
Skrlfstoía:
Laufásv. 4. Sími 2923. Pósth. 761
Viðtalstími ritstjórans kl. I—2 alla
daga nema laugardaga.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi. Misserisverð er kr. 6.00
og greiðist fyrirfram, í lausasölu
25 aura.
Víkingsprent h. f.
ÞETTA blað hafði látið álit sitt
í Ijós um bæjarstjórnarkosn-
ingarnar, sem nú eru nýlega af-
staðnar, skömmu fyrir kjördag,
og það hefur nú sýnt sig, að spá-
dómur blaðsins um tap Sjálfstæð-
islistans var á rökum byggður. Af
þessum kosningum má margt
læra. Fyrst og fremst það, hversu
hinir pólitísku flokkar í landinu
eru óvandir að aðferðum, þegar
um það er að ræða að sölsa undir
sig völdin. Þá er ekkert til þess
sparað að villa hinni heilbrigðu
skynsemi sýn. Loforðum og lygi
er leikið svo hart, að mörg vopn
sýnast á lofti. Hinn saklausi kjós-
andi fær ekki frið fyrir blöðum,
bréfum og útvarpsumræðum. Þótt
hann hafi sjálfur myndað sér
skoðun um málin áður, þá er hug-
ur hans og sannfæring úr lagi
færð eftir árásirnar, svo að hann
á erfitt með að kjósa samkvæmt
sjálfstæðum skoðunum. Þannig
eru afleiðingarnar af baráttu hins
takmarkalausa flokksræðis.
• • •
ÖÐRU lagi benda þessar kosn-
ingar á það, í hvaða átt hugir
kjósendanna hneigjast, og gæti
það verið lærdómsríkt fyrir þá,
sem mestu hafa tapað í kosning-
unum. 1 grein um þessar kosn-
ingar, sem birtist nýlega í þessu
blaði, var þess getið, að Sjálfstæð-
ismenn væru afar óánægðir með
menn þá, sem efstir voru á lista
þeirra. Þessi óánægja á vafalaust
sinn stóra þátt í því, hversu tap
Sjálfstæðisflokksins var mikið við
kosningarnar, en flokkurinn tap-
ar einu fulltrúasæti, 5—600 at-
kvæðum frá síðustu kosningum
og allri aukningu. Auk þess má
gera ráð fyrir því, að allir auðu
seðlamir hafi verið frá óánægð-
um mönnum í þessum flokki. Blöð
Sjálfstæðisflokksins eru hin á-
nægðustu og tala um meirihluta
flokksins í bæjarstjórn, þrátt fyr-
ir ósvífnar árásir andstæðinganna.
Þau virðast vera þeirrar skoðun-
ar að flokkurinn sé fæddur til
undanhalds, og um sókn frá hans
hendi geti ekki verið að ræða.
Hann geti búizt um í nýrri víg-
línu að baki þeirrar fyrri, eins
og svo oft áður. En ekki er senni-
legt að óánægja hinna framsæknu
manna í flokknum minnki við þær
aðgerðir.
• • •
Ð þessar kosningar var Fram-
sóknarflokkurinn „þurrkaður
út” hér í höfuðstaðnum. Það mun
ekki vera nein sérstök sorg yfir
því lijá þeim mönnum, sem vilja
hag og heill þessa bæjar, þótt á-
hrifa flokksins gæti ekki tU muna
í bæjarstjórninni. Þeirra áhrifa
hefur þegar gætt nóg gagnvart
Reykjavík á Alþingi og í lands-
málunum yfirleitt. „Kolafötusjón-
armiðin” hafa gert nægilegt ó-
gagn í landinu, og mundu íbúar
þessa bæjar ekki harma það, þótt
þau áhrif færu þverrandi. Um
lista þessa flokks má segja það
að hrein ósvífni verður að telj-
Ef íslendingar eiga að gera
sér nokkra von um það, að
þeim auönist að sitja land sitt
einir, veröa þer að notfæia
sér gæöi landsins miklu betur
en orðiö er og tryggja fjár-*
hagslegt sjálfstæði þess.
Nanðsyn skipasmíðastöðvar
Stórfeidustu möguleikar í
atvinnumálum islendinga fel-
ast í auðlegð hafsins við
strendur landsins. Milljónir
manna víðsvegar rnn heim
eru sioiLcga þurfandi fyrir
þær íæouutígundir, sem ís-
lendingar haia betri aöstöðu
til að aha en nokkur önnur
þjóð í heimi, Hins vegar er
þröngur markaour fyrir fram-
leiðsluvörur landbunaðarns.
Getur því ekki leikið á tveim
tungum, að allt kapp beii aö
leggja á að afla útflutnngs-
verðmætanna með því að nota
gæði hafsins í miklu ríkari
mæli en gert hefur verið. En
til þess að svo megi veröa,
þarf mikinn og góðan skipa-
kost. Fiskimannastéttin þarf
þúsundir skipa og báta til aö
afla matfanganna á fiskislóð-
unum umhverfis landið. Far-
mannastéttin þarf vel búin
nýtízku skip til að flytja hin-
ar ýmsu vörutegundir, sem
verkafólk í landi framleiðir úr
afla fiskimannsins, á markaði
um víða veröld. Og starfsvett-
ast að bjóða bæjarmönnum upp
á það að setja efstan á listann
mann, sem er gjörókunnugur í
bænum, nýiluttur hingað og
stendur við bitlingajötu Fram-
sóknarmanna hér.
• • •
ÍSIK komst svo að orði að
mmúnistar hefðu aukið ískyggi
lega við fylgi sitt”. Þetta er rétt.
Ef hnignun Sjálfstæðisflokksins
og uppgangur kommúnista verð-
ur í sömu hlutföllum í framtíð-
inni, þá verða ekki mörg ár þar
til Sjálfstæðisflokkurinn er liðiun
undir lok. En eitt gæti Sjálfstæð-
isflokkurinn Iært af kommúnist-
um. Það er að vinna fyrir hug-
sjónir sínar, — ef hann þá á
þær einhverjar. * m
vangur íslenzkra farmanna á
engan veginn að markast af
því, hvað Íslendingar þurfa
að flytja til og frá -landi sínu.
íslendingar hafa öll skilyrð'l
til að vera mikil siglingaþjóð.
Þá möguleika á að nota.
Kaupskipafloti þeirra á að
vera í förum um öll heimsins
höf og flytja varning fyrir
þær mörgu þjóðir, sem eru
upp á aðra komnir um flutn-
inga. Skipin á aö smíða á ís-
landi og hvergi annars staðar.
Hvað gera Danirjjg Hollendingar?
Vafalaust mun þessari hug-
mynd verða mótmæit á þeim
grundveiii, aö hér skorti kol
og járn til skipasmiða. En
viija þeir góou menn, sem
þannig mæla, svara einni
spurningu? Hvernig fara Dan-
og Hollendingar aö? Þeir
starfrækja stórar skipasmíða-
stöðvar, þó að lönd þeirra séu
snauð af þessum gæðum. Við
höfum mikilsverðan orkugjafa
íram yfir þessar þjóðir:
Óþrjótandi fossaafl. Það er
þjóðhagslega rétt fyrir íslend-
inga að byggja sín eigin skip
sjálfir. Það léttir þeim óend-
anlega mikið sporin að því
sæti, sem þeim ber aö sk'ipa
í fiskiveiða- og sigl'ingamálum
heimsins..
Er hægt að hefjast handa nú?
Enn mun verða reynt að
drepa þessu máli á dreif meö
þeim ályktunum, að á yfir-
standandi tíma sé ekkert
hægt að aðhafast í þessa átt.
En er þaö víst? Mundi ekki
cinmitt sá ófriðaraöili, sem
hér á setu, vilja létta undir
með útvegun efnis til þessa
íyrirtækis og öðrum fram-
kvæmdum í þessa átt? Hver
hagur gæti ekki Bandamönn-
um orðið að því, aö hér væri
hægt aö gera við skip þeirra
i stað þess aö draga þau til
hafna öðru hvoru megin At-
lantshafs?
Eftir styrjöldina verður
sk'ipa- og flutningaþörf mjög
mikil. Þá skapast óvenjulegt
tækifæri fyrir Íslendinga til
að ryðja sér til rúms á sviði
siglinga og sjóferöa um öll
heimsins höf. Það ber því tví-
mælalaust að hefjast þegar i
stað handa um framkvæmd
þessa mikla nauösynjamáls,
Þrjú verkefnl
Verkefnin eru þrjú, eins og
drepið var á í upphafi þessa
máis. Koma þarf á stofn þeim
íyrirtækjum, sem yrðu örugg
undirstaöa undir lífvænlegt
atvinnulif á ísiandi, skipa-
smíðastöð, áburðarverksmiðju
og sementsverksmiðju. Skipa-
smíðastöðin er undirstaða
undir útflutnings-atvinnu-
veg þjóðarinnar. Ræktun
landsins kemst ekki í
viðunandi horf fyrr e,n ís-
lendingar framleiða sjálfir á-
buröinn, sem til þess þarf.
Aburöarskortur hefur háö ís-
ienzkum landbúnaði öldum
saman. það er timi til kominn
að leysa þann vanda.
Kynslóö eftir kynslóð ís-
lenzkra manna hefur hafzt
\ið í þeim húsakynnum, sem
ekki hafa verið mönnum boð-
leg. Og enn er húsakostur
mikils hluta þjóðarinnar al-
gerlega óviðunandi. Það er að-
kallandi nauðsyn að byggja
yfir þjóðina boðlega manna-
bústaði úr varanlegu efni.
Byggingarefniö getur hún
framleitt sjálf úr hráefnum,
sem til eru í landinu. Verkefn-
ið, sem fyrir liggur að inna
af höndum er aö reisa sem-
entsverksmiðju, sem fullnægi
þörfum þjóöarinnar.
Alþjóðahugsjón
Það viröist langeðlilegast,
að öllum þessum málum verði
hrundið í framkvæmd meö al-
mennum samtökum manna
um land allt, líkt og þegar
Eimskipafélagið var stofnað.
Þann aldarfjóröung sem síðan
er liðinn, hefur þjóðinni ekki
verið gefið neitt verkefni, sem
orðið gæti alþjóðarhugsjón og
öll þjóðin fylkt sér einhuga
um að koma í framkvæmd.
Þessi stórmál eru vel til þess
fallin að sameina kraftana.
Þaö er hverjum manni ljóst,
að framtíð íslenzku þjóðar-
innar hefur aldrei verið ó-
tryggari en einmitt nú. At-
vinnurekstur hennar hefur
gengið saman. Fjöldi manna
lif'ir í einskonar seðlavímu og
álítur að þjóðin hafi aldrei
verið eins vel á vegi stödd og
nú. En sannleikurinn er sá,
að ef ekki verður einm'itt nú
gert stórt átak í þá átt að
tryggja öryggi lífvænlegs at-
vinnurekstrar á íslandi, hlýtur
þjóðin að verða stödd á von-
arvöl, þegar hinni ófrjóu
hernaðarvinnu lýkur.
Þeir menn, sem aldrei hafa
séð önnur úrræði en læða
ránskló skattheimtunnar nið-
ur í vasa borgaranna, hafa
vakið máls á því, að nú ætti
að innheimta sérstaka skatta
og leggja í sjóð, sem varið
yrði til framkvæmda að stríð-
inu loknu. Sú leið, sem hér
er bent á, er tvímælalaust
mun giftusamari. Almenning-
ur greiðir ekki með glööu geði
þá skatta, sem árum saman
hafa verið einskonar eyðslu-
eyrir skammsýnna leiðtoga,
hvað þá aðra nýja. Borg-
ararnir hafa séð, hvernig
stöugt hefur hallað æ meir
undan fæti fyrir þjóðarbú-
skapnum, án þess aö nokkru
sinni værf gripið til jákvæðra
aðgerða. Menn hafa fengið
nóg af því að borga fé í þann
ríkissjóö, sem óbilgjarnir vald-
hafar virðast líta á sem
flokkssjóð sinn. En það má
óhætt vænta þess, að veröi al-
menningi gefinn kostur á að
leggja fé til lífrænna fram-
kvæmda eins og þeirra, sem
hér er vakið máls á, mun'i
ekki standa á framlögum.
Framkvæmdahliö málsins
ætti síðan að sjálfsögðu að
vera í höndum reyndra
manna, sem reynslan sýnir að
má treysta til að reka fyrir-
tæki.
Þáttur rfkisvaldsins
Eigi að síöur ber ríkisvald-
Framh. á 4. síðu,
í heimsókn hjá
ríkisstjóra
ÁFÖSTUDAGINN var buðu
ríkisstjórahjónin 17 blaða-
mönnum og ritstjórum tíma-
rita til kaffidrykkju á Bessa-
stöðum. Var komið þangað kl.
3 Vz og þá setzt aö kaffiboröi.
Að því búnu voru skoðuö
húsakynnin, sem nú hafa
hlotið gagngera endurbót og
eru hin vistlegustu. Húsbún-
aður allur er forn, keyptur frá
Bretlandi. Er hann hinn vand-
aðasti. En óneitanlega hefði
verið ánægjulegra, ef bústað-
ur rík'isstjóra hefði verið bú-
inn húsmunum í samræmivið
íslenzkan stíl í þeim efnum.
Tjáir þó ekki um það að sak-
ast, enda mun mörgum þykja
húsmunir úr hQllum brezku
aðalsmannanna sæma sér
þarna allvel. — Ríkisstjóra-
hjónin tóku gestum sínum
með þeim hlýja velvildarhug,
sem einkennir ósvikna ís-
lenzka gestrisn'i.