Þjóðólfur - 30.03.1942, Blaðsíða 1
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
VALDIMAR JÓHANNSSON
Skrifstofa:
Laufásv. 4. Sími 2923. Pósth. 761
Viðtalstími ritstjórans kl. 1—2 alla
daga nema laugardaga.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi. Misserisverð er kr. 6.00
og greiðist fyrirfram, í lauaasölu
25 aura.
Víkingsprent h. f.
Umhorf í heimi stjórnmálanna ^
Hvað teknr nú við?
UM nokkra undanfama daga hafa birzt í blöðum stjórnar-
flokkanna ýmisleg skrif, sem benda til þess að i st jóramálalííi
landsins eigi sér nú stað nokkur veðrabrigði.
Ámi Jónsson frá Múla reið hér fyrstutr á vaðið í dagblaðinu
Vísi. Tók hann að ræða um nauðsyn nýrrar samstjórnar 0£ á-
framhaldandi frestun kosninga. Benti hann á, að ef nauðsyn hefði
verið til að fresta kosningum í fyrra, þá væri hún ekki síður til
staðar nú. Geta víst allir verið sammála um það.
K |Ú hefur Alþingi átt setu í
* * hálfan annan mánuð. Og h ,a'>
bsfur því áunnizt í velferðarniálum
þjóðarinnar á þeim tíma? Þing-
mönnum mun sjálfum verða
ógreitt um svör við þeirri spurn-
ingu, hvað þá öðram. Sannleik-
urinn er sá, að þingið hefur ná-
lega ekkert starf leyst af hendi á
þessum tíma.
• • •
AGAN frá haustþinginu virð-
^ ist vera á góðri leið með að
endurtaka sig. Þingið situr að
nafninu til. Það kemst ekki að
neinni niðurstöðu í neinum þeim
iuáiiun, er nokkru skipta. Þing-
menn föndra við nokkur einskis-
verð smámál, rétt fyrir siðasákir.
Jafnvel fyrsta umræða um fjár-
lagafrumvarpið fer ekki fram
fyrr en nær hálfur annar
mánuður er liðinn af þingtíman-
um. Til skamms tíma hefur þó
verið venja að hún færi
fram í fyrstu viku þinghaldsins.
Það virðist því enn halla undan
fæti fyrir Alþingi, þótt það að
vonum væri búið að glata tiltrú
og virðingu allra sæmilegra
manna..
• • •
KATTAMÁLIN áttu að vera
eitt helzta viðfangsefni þessa
þings. Blöð stjórnarflokkanna hafa
látið skína í það, að samkomu-
lag hefði fengizt í þeim málum.
En fyrir þingið hafa ekki verið
lagðar neinar tillögur þar að lút-
andi. — Allt virðist benda til þess
að þetta þinghald verði eins og
haustþingið. Að liðnum álitlegum
tíma frá þingsetningu verði þingið
sent heim án þess að hafa leyst
af hendi þau verkefni, sem því
var ætlað eða innt af höndum
nokkurt jákvætt starf í þágu
þjóðarheildarinnar.
FYRIR nokkrum dögum
kom einn af merkustu
bændum á Norðurlandi að
máli við ritstjóra þessa blaðs.
Hann lét orð falla á þessa
leið: „Það var þörf ádrepa hjá
þér, „Þegar kolafötusjónar-
miðið ræður”. Við bændurnir
á Norðurlandi höfum aldrei
vanizt því búskaparlagi fyrr
en nú að eiga ekki matbjörg
nema til næsta máls. Og þó
að þú bentir réttilega á háska
af hugsanlegum hemaðarað-
gerðum, þá þarf ekki slíkt á-
stand til aö skapa neyð í land-
inu. Hvernig færi, ef hafþök
af ís væru fyrir Norðurlandi?
Sveitir og sjávarþorp yrðu
bjargþrota áður en varði”.
Það er engum vafa undir-
orpið, að þessi athuguli bóndi
hefur alveg rétt fyrir sér. í
viðskiptamálum landsins hefur
ríkt slík skammsýni og. fyrir-
Hitt vakti öllu meiri furðu, að
Árni Jónsson skyldi fjölyrða svo
mjög um myndun nýrrar sam-
stjómar. Öllum var í fersku
minni grein hans um „Framsókn-
arvistina”, þar sem hann hva.tti
flokksmenn sína til að kasta spil-
unum á borðið og rísa úr sætum
sínum, þ. e. að segja slitið stjóm-
arsamvinnunni. Einnig þótti það
með nokkmm ólíkindum, þegar
Árni tók nú að óska eftir þátt-
töku allra flokka í hinni nýju
samstjórn, eftir að hafa oftar en
einu sinni, beint og óbeint, am-
ast við þátttöku Alþýðuflokksins
í „þjóðstjóminni”.
Sumir vilja leggja þetta út á
þann veg, að Ámi hafi orðið grip-
inn ofsalegri hræðslu fyrir hönd
flokks síns vegna úrslita í kosn-
ingum í bæjarstjómir og hrepps-
nefndir víða um land. Gæti hann
nú einskis annars en að renna
undan sem me&t hann megi og sé
flótti hans líkastur flótta Nagla
þess, er um getur i Eyrbyggjui.
Sé • því um þáð eitt að ræða, að
flokkur hans fái handsamað hann
áður en hann „spryngi” á flóttan-
um.
Það mun þó sanni nær, að
þessum málum sé á annan veg
farið, og að vel megi telja þessi
hyggjuleysi, að atburðir, sem
íslendingar verða að vera við-
búnh á hverju einasta ári,
gætu skapaö alvarlegan vanda
fyrir þjóðina. Það er almenn
og rökstudd krafa, að hver
sa trúaðarmaður almennings,
sem ékki reynist starfi sínu
vaxinn, verði að láta af stöðu
sinni tafarlaust. Eysteinn
Jónsson hefur gert sig sekan
um svo stórhættulegar yfir-
sjónir í starfi sínu sem við-
skiptamálaráðherra, að hon-
um ber að rýma það sæti. S.
í. S. verður aö gera sér ljóst,
að vilji það halda fast við þau
sérréttindi sín að ráða embætti
viðskiptamálaráðherra, verður
það að leggja til í embættið
mann, sem hefur meira traust
en Eysteinn Jónsson. Þó að
rómverskur einvaldskeisari
gæti látið eftir sér að gera
Framh. á 4. síðu.
skrif til tíðinda í íslenzkum stjóm
málum. Þykir því rétt að staldra
við þau og þær umræður, er af
þeim hafa spunnizt, nokkru nánar
og litast um.
Þetta ber að hafa f huga
Allt síðan „þjóðstjómin” tók
við stjórn landsins hafa völdin
fyrst og fremst verið í höndum
þeirra Jónasar Jónssonar frá
Hriflu og Ölafs Thors. Allt það,
sem áður virtist skilja þessa
menn, var lagt til hliðar. Stefna
þeirra hefur verið sameiginleg,
allt frá því að viðhalda hinu
spillta verzlunarlífi í landinu og
tii þess að láta mannhatur og
kúgun sitja við stýrið í menning-
annálum þjóðarinnar.
Þessi • samvinna hefur orðið á
kostnað þeirra mála, sem hvor
aðili um sig taldi stefnumál sín
áöur fyrr. I skjóli hennar hef-
ur þrifizt sjúkara stjómmálalíf,
en áður getur í sögu landsins.
Réttarskerðingar, mú-éur, kúgun,
sérdrægni og valdbeiting hefur
komizt á hærra stig en áður eru
dæmi. Forsa&tisráðherrann hefur
að veralegu leyti orðið leiksoppur
í hendi þessara afla. I kjölfar
þessarar þróunar hefur siglt
megn óánægja í flokkum beggja
þessara leiðtoga. Hjá stuðnings-
mönnum ríkisstjóraarinnar á
þingi kveður við á víxl: Bara að
vij losnuðum við Ólaf — bara að
við losnuðum við Jónas, eftir því
i hvorri deild stjómarliðsins þeir
erU'.
Getur þetta haldið áfram?
Hermann Jónasson virðist hafa
gert sér Ijóst, að hann geti ekki
öllu lengur stjómað landinu í um-
boði Jónasar og Ólafs. Þessvegna
hugsar hann til kosninga í vor.
enda þótt honum sé það mjög ó-
ljúft að öðru leyti. Nokkrir þing-
rtienn í báðum stjóraarflokkunum
hafa látið sér detta í hug þann
möguleika, að einangra Jónas og
ölaf samtímis. Ámi frá Múla
hreyfir þeirri hugmynd opinber-
lega með skrifum sínum um nýja
samstjóm. Athugulum áhorfanda
getur ekki dulizt, að hugsana-
gangur Áma er á þessa leið:
Allir þeir, sem eru á móti pólitík
Jónasar og ölafs eiga nú að sam-
einast um nýja ríklsstjórn, þar
sem útilokað er, að áhrifa þeirra
geti gætt. Að slíkri stjóm mundi
standa meginhlutinn af þing-
mönnum beggja stjóraarf lokk-
anna, þingmenn verkalýðsflokk-
anna beggja og ef til vill þing-
menn Bændaflokksins. Með því
móti mundu þeir Jónas og Ölafur
einangrast, hvor í sínum flokki
og stjórnmálaferli þeirra vera
lokið von bráðar.
Undirtektirnar
Undirtektirnar undir skrif
Áma sýna nokkuð glöggt, að það
er einmitt þetta, sem fyrir honum
vakir. Blað Sósíalistaflokksins,
Nýtt dagblað, innir beinlínis
nokkru nánar eftir þeim sam-
starfsgmndvelli, sem Árni vilji
byggja á. Auðvitað dytti blaðinu
ekki í hug að víkja að þessum
málum með einu orði, ef Árni
væri að bjóða upp á samstarf í
ríkisstjórn, þar sem ,,andi” Jón-
asar og ölafs ætti að svífa yfir
vötnunum.
Jónas Jónsson birtir í Tímanum
smágrein um Árna frá Múla und-
ir dulnefni sínu x + y, sem um
fólslegt orðbragð, mannskemmda-
fýsn og siðlausan rithátt kemst
til jafns við það, sem J. J. hefur
áður gengið lengst í sorpskrifum
sínum. Er engum vafa undirorp-
ið, að sú kveðja er rannin af
þeim rótum að Jónas telji óvenju-
lega hættu steðja að valdaað-
stöðu sinni í þjóðfélaginu frá
Árna. Styrkir það þá skoðun,
að Morgunblaðið, málgagn Ólafs
Thors, sveigir allharkalega að
Áma í tilefni af skrifum hans,
þótt óbeint sé. Deilir það á komm-
únista fyrir að „láta sér deéta í
hug, að nokkur íslenzkur stjóm-
málaflokkur leyfi sér að líta við
samstarfi við slíkt erlent málalið
sem þá”. Með þessum ummælum
lætur ölafur Thors rétta Árna
frá Múla kinnhest eigi alllítinn,
fyrir að hafa á vegum Sjálfstæð-
isflokksins mælzt til samstarfs
við þessa menn.
Ber að sama brunni
Þessi veðrabrigði í heimi stjóm-
málanna ber að sama branni og
ymisleg önnur kennimerki, er áð-
ur hefur verið lýst hér í blað-
inu: Að innan skamms hljóti að
draga til verulegra tíðinda í
flokkaskipun landsins. Gamlar
merkjalínur era horfnar en drög
til nýrra myndast á svo ólíkleg-
um stöðum, að almenningur hef-
ur ekki enn áttað sig á þeim.
Smám saman munu þær þó skýr-
ast í augum almennings. Þá mun
mikil umbylting eiga sér stað í
stjórnmálaheiminum. Hvort henn-
ar er að vænta fyrir tilverknað
nýrrar samsteypustjórnar, fyrir
kosningar í vor eða að þeim
loknum, er ekki gott að spá
neinu um. Hitt dylst ekki, í hvaða
átt þróunin stefnir.
E! lafis uæri fgrir Karðurlandi
■-----Slyslð hjá Hátogalandl
Tvær andstæðar
yfirlýsingar
Á MIÐVIKUDACINN var bauð
Ch. Bonesteel, yfirhershöfðingi
Bandaríhjahersins á Islandi, fulltrúum
blaða og útvarps til miðdegisverðar.
Atti hann tal við þá varðandi sam-
búð setuliðsins og lslendinga og lét
þeim i té eftirfarandi yfirlýsingu varð-
andi hinn hörmulega atburð hjá Há-
logalandi:
„Ameríska herstjórnin óskar að tilkynna
eftirfarandi viðvíkjandi banaskotinu í
Camp Halogaland:
,,Laugardaginn 14. marz um kl. 22:55,
sá varðmaður við hliðið á Camp Haloga-
land, að íslenzk bifreið nálgaðist hliðið.
Samkvæmt fyrirskipunum um, hversu
honum beri að haga sér, er svo standi á,
kallaði hann til yfirboðara síns, Corporale,
er var í varðmannaskýli þar rétt hjá, að
íslenzk bifreið nálgaðist. Brá hann þegar
við og fór til varðmannsins. Bifreiðin var
stöðvuð. Tveir karlmenn sátu í framsæti
og voru þeir beðnir að sýna vegabréf sín,
en hvorugur gerði það. Er Corporalinn
hafði komizt að þeirri niðurstöðu, að menn
irnir höfðu eigi vegabréf, skipaði hann
varðmanni þeim, sem hlut átti að máli,
að leyfa þeim eigi inngöngu. Gaf varð-
maðurinn bílstjóranum bendingu um að
aka á brott, og corporalinn gekk nokkur
skref áleiðis að varðskýlinu. Samt sem áð-
ur ók bifreiðin af stað áleiðis inn í her-
búðirnar. Varðmaðurinn hrópaði til
mannanna að nema staðar,, þrisvar á
ensku og einu sinni á íslenzku. Bifreiðin
stanzaði ekki. Skaut þá varðmaðurinn
einu skoti og særði farþegann, sem síðar
kom í ljós að var Gunnar Einarsson, bana-
sári. Okumaður reyndist vera Magnús
Einarsson.
Á stríðstímum, og yður hlýtur að vera
ljóst, að Bandaríkin eiga í ófriði, eru
skyldur varðmanna mjög harðar og ná-
kvæmar, og þeir verða að gegna þeim út
í yztu æsar. Allrar mögulegrar og skyn-
samlegrar varúðar hefur verið gætt, að því
er tekur til skipana og fyrirskipana varð-
manna og eftirlits. Þar eð einhverjir
kunna að vera meðal íslendinga, sem ekki
hafa gert sér ástandið ljóst, og sem ekki
kunna skil á réttri hegðun gagnvart varð-
mönnum, þá hefur amerísku sendisveit-
inni í Reykjavík verið send greinargerð
um þetta efni, með tilmælum um að
beina henni til utanríkismálaráðherra ís-
lands. Hann mun án efa koma henni á
framfæri við blöðin.
Til frekari viðbótar þeim ráðstöfunum,
sem gerðar hafa verið til þess að koma
í veg fyrir óhappaverk, verða sett upp
hlið eða tálmanir þar sem því verður við
komið, við vegi sem liggja inn á hernað-
arleg bannsvæði ameríska hersins.
Þér megið vera þess fullviss að vér í
Bandaríkjahernum hörmum mjög þetta
hörmulega óhappaverk, og að við treyst-
um því að með réttri samvinnu milli hers-
ins og allra hugsandi íslenzkra föðurlands-
vina, verði auðið að útrýma öllum mis-
skilningi, og að orsök allra vandræða í
framtíðinni sé þar með fallin burt.
I tilefni af framanritarði yfirlýsingu
herstjórnarinnar óskar Magnús Einars-
1 son forstjóri að taka fram eftirfarandi:
Vegna yfirlýsingar ameríkönsku her-
stjórnarinnar í dagblöðunum þ. 25. þ. m.
vil ég taka eftirfarandi fram:
Síðastliðið ár hef ég ekið venjulega
fjórum sinnum á dag meðfram herbúð-
um (Rushmoor Camp og Rodesdale
Camp). Eg hef jafnan verið stöðvaður
af hermönnum og hafa þeir að lokinni
athugun ávalt leyft mér að fara óáreitt-
um leiðar minnar. Eg hef ca. 20 sinnum
Pramh. á 4. aíðu.