Þjóðólfur - 13.04.1942, Síða 1

II. árg. Keykjavíli, mánudaginn 13. apríl 1942. 9. tölublað.
Niðurlæging Menntaskólans
Bóbasafn shólans, þar sem saman eru
komnír ýmsír dýrmætustu bókaf jársjóðir
þjóðarínnar, líggur undír eYðílegöíngu
vegna vanhírðu og sheytíngarleysís
BÖKASAFN Menntaskólans í Eeykjavík cr merkasta saln
klassiskra bókmennta á íslancli, enda var það um skeið raun-
verulega eina bókasafn landsins. Þar eru samankoninir ýmsir þeir
bókafjársjóðir, sem t dýrmætastir eru á þessu landi. Kigi að síður
er meðferð og umhirða þessa safns með þeim hætti, að óhætt er
að fullyrða, að slík meðferð á bókum muni hvergi þekkjast
meðal siðmenntaðra þjóða.
Safn þetta er jafn gamalt skól-
anuim. Auk þess tók það að erfð-
um sofn skólanna í Skálholti og
á Hólum. Því hafa áskotnazt
einkabókasó'fn helztu mennta-
manna vorra á 19. öld. Á þúsund
ára afmæli Islandsbyggðar barst
því stór og merkileg bókagjöf
frá Oxfordháskóla. 1 safninu eru
frumútgáfur og heildarútgáfur af
verkum erlendra snillinga, sem
mundu seljast fyrir stórfé á er-
lendum bókamarkaði. Ymsar af
bókunum úr söfnum skólanna á
bískupsstólunum eru með eigin-
handaráritun merkra skólamanna.
Meðal bókagjafa síðari tíma
manna eru bækur með eigin-
handaráritun Gríms Thomsens og
og kveðju frá honum til safns-
ins.
Húsabynaí og medferð
Bókasafnið er til húsa í bók-
hlöðuhúsi skólans, sem reist var
á árunum 1866—67 fyrir gjafafé,
frá enskum manni, Charles Kel-
saU. Bókageymslan var í stórum
og góðum, sal á aðalhæð liússins.
Safninu var raðað eins og títt
er um bókasöfn og spjaldskrá til
yfir það. Rektorar skólans höfðu
umsjón með því og birtu ritauka-
skrár þess árlega í skólaskýrslum.
Létu þeir sér mjög annt um ör-
yggi safnsins og leyfðu nemend-
um alls ekki eftirlitslausan að-
gang að því. Þess er t. d. minnzt,
að í rektorstíð Geirs T. Zoega
var ekki einu sinni formönnum
Iþökunefndar (íþaka er bókasafn
nemenda) leyft að skoða skóla-
safnið nema í viðurvist rektors.
Skömmu eftir að núverandi
rektor skólans tók við embætti
sínu varð gagngerð breyting á
högum skólasafnsins. Hillurnar í
bókageymslunni voru rifnar niður
og bókunum hrúgað upp á loft
hússins. Jafnframt eyðilagðist
röðun safnsins og spjaldskrár
þess urðu gagnslausar. Hinni upp-
upphaflegu bókageymslu var síð-
an breytt í lestrarsal og nokkuð
af hillunum sett þar á ný. Einum
af kennurum skólans var falið
cftirlit á lestrarsalnum. Hann
flutti nokkuð af safnmu ofan af
loftinu og raðaði þvi í hinar nýju
hillur, sem ekki rúmuðu nema
hluta þess- Sú röðun var ekki
í neinu samræmi við spjaldskrá
safnsins og vægast sagt með
nokkuð óvenjulegum hætti. Þá
voru bókahrúgurnar á loftinu
orðnar vo rykfallnar, að það var
talið verra verk en kolavinna að
flytja þær til.
„Týnda" safníd
Að skömmum tíma liðnum
iagðist þessi lestrarsalur niður.
Hætt var að birta ritaukaskrár
safnsins eins og venja hafði ver-
Eftirfarandi grein hefiu-
blaðinu borizt. Þykir oss
einsætt að ljá henni rúm,
en munum liins vegar taka
efni það, sem hún fjallar
um öðrum þræði til nánari
athugunar síðar.
Ritstj.
HÚN er nú orðin það gomul
í okkar landi, að unnt er að
skoða atburðina, sigra ög ósigra
stjórnmálaflokkanna í ljósi hæfi-
egrar fjarlægðar. Þá sést, að úr-
slitin hafa ekki ávallt oltið fyrst
og fremst á góðum málstað, held-
ur öllu fremur á því, hvernig á
honum var haldið.
Aðalátök stjórnmálaflokkanna
hafa verið milli Sjálfstæðisflokks-
ins annars vegar og hinna svo-
nefndu vinstri flokka hinsvegar.
Sjálfstæðisflokkurinn kvaðst vera
flokkur allra stétta. I eðli og
reynd var hann þó þegar í byrj-
un málsvari varfærni og ihalds,
en þegar frá leið, fyrst og fremst
flokkur efnáðri stétta land.úns,
sem vinstri flokkarnir sameinuð-
ust um að ofsækja, í því skyni
að vinna kjósendafylgi. Sjálfstær-
isflokkurinn var hægfara, ekki ao-
eins í stefnumálum, heidur lika,
og jafnvel öllu fremur, í starfs-
háttum. Hann var ávallt eftir-
bátur hinna flokkanna í hernað-
,ar- og áróðurstækni, sífellt óvið-
búinn og í vörn, og venjulega á
undanhaldi. Andstöðuflokkarnir
voru ásæknir boðberar róttækra
og byltingarkenndra lífsskoðana.
ið. 1 skólaskýrslunni 1930—31 er
safnsins getið í síðasta sinn. Síð-
an virðist það vera „týnt”. Bóka-
kostur þess er þó enn í bókhlöðu-
húsinu. Nokkru af honum er
hrúgað saman í gluggalausum af-
kima á lofti hússins. 1 hinni
gömlu bókageymslu liggja haugar
af bókum á gólfinui. Aðeins litl-
um hluta safnsins er raðað í
hillur. Hitt er í stöflum og hrúg-
um. Húsið er ekki hítað upp.
Bækurnar ,,fúkka” og slaga. Hið
gamla bókband frá 18. öld þolir
illa hinn gífurlega þunga, sem
á þeim hvílir í bókastöflunum.
Rakinn leggur smiðshöggið á
verkið. Bókunum er dreift um allt
gólf og troðið á þeim. Ekki alls
fyrir .löngu uppgötvuðu skólapilt-
ar, að ein þeirra bóka, sem troð-
ið var á, á gólfinu, var hin for-
kunnarvandaða, ljósprentaða út-
gáfa af Flateyjarbók. Lengst af
i vetur hafa flestar rúður í bóka-
geymslunni verið brotnar. Jafn-
framt hafa legið haugar af bók-
um á púltum og borðum úti við
Þeir tileinkuðu sér otrúlega fljótt
alla nýtízku tækni hins óbilgjarna
í áróðri og lýðskrumi. Leikurinn
\ arð þess vegna mjög ójafn, á-
vallt hallaði á Sjálfstæðismenn.
Andstæðingarnir beittu öllu, sem
að vopni mátti verða, alveg án
tillits til þess, hvort heiðarlegt
eða óheiðarlegt var, að dómi al-
mennings í landinu. Þeim kom
ekki til hugar að beygja sig und-
ir mat þjóðarinnar í þessum efn-
um. Þeir settu sér þvert á móti
það mark að skapa alvég nýtt
almenningsálit, sem væri í sam-
ræmi við hinar nýju leikreglur
þeirra.
Sjálfstæðisflokkurinn stóð sljór
og gjörsamlega óviðbúixm and-
spænis þessum nýjungum. For-
jstumenn hans voru teknir hver
af öðrum og sviftir ærui og áliti,
oft fyrir litlar eða engar sakir.
Ein kjallaragrein nægði oft á
hvern þeirra. Um leið var svo
hafin samskonar ofsókn á hendur
þeim stéttum, er studdu Sjálf-
stæðisflokkinn og léðu honum
kjörfylgi. Voru það útgerðar-
menn, kaupmenn, sparifjár- og
verðbréfaeigendur og húseigendur
í Reykjavík. En nú var þess að
gæta, að álit og virðing stéttanna
stóð fastara fyrir, en mannorð
einstaklingsins. Hér varð því að
hefja langa og markvissa sókn.
Og þatí var gert nákvæmlega
samkvæmt áætlun. Stjómmála-
blöðum tókst, með margra ára
iðni og dugnaði, að rógbera og
úthrópa stuðningsstéttir Sjálf-
hina brotnu glugga. Vegfarendur
hafa ekki þurft annað en rétta
hendina inn um gluggana til að
nálgast dýrmætustu bókafjár-
sjóði, sem þjóðin á.
Núverandi rektor Menntaskól-
ans hefur bakað sér þunga á-
byrgð fyrir meðferð sína á skóla-
safninu. Hin mikla lítilsvirðing
hans fyrir merkilegustu arfleifð
skólans hefur gengið svo langt,
að hann hefur komið í veg fyrir
að safnið yrði skrásett á nýjan
leik af manni, sem fengið hafði
leyfi kennslumálaráðuneytisins
til að vinna við það- — Van-
hirðan á merkilegasta bókasafni
þjóðarinnar er nú komin á það
stig, að kennslumálaráðherrann
getur naumast látið lengur við
svo búið standa, nema hann vilji
una við hið sama eftirmæli í
menntasögui landsins og rektor
Menntaskólans virðist vera nauð-
beygður til að sætta sig við.
stæðisfloltksins svo, að þeir, sem
þeim tilheyrðu, voru og eru enn
álitnir einskonar óbótalýður, er
ætti í raun og veru að vera á
alveg sérstökum stað, en væri lát-
in ganga laus, í skjóli úrelts þjóð-
skipulags. Allt, sem þessar stétt-
ir öfluðu og áttu, var dla feng-
ið og átti að takast af þeim, hve-
nær sem færi- gæfist. Þessi áróð-
ur gekk einkum vel í hinar yngri
kynslóðir, er síður var bundin
við gamla siðalærdóma. Ahrif
hennar á opinber mál voru þar
af leiðandi stöðugt aukin í valda-
tíð vinstri flokkanna, svo að nú
má segja, að annað hvert valda-
sæti í landinu sé skipað mönnum,
sem varla er sprottin grön.
Sjálfstæðismenn stóðu sig að
vonum mjög illa í þessu stríði.
Það var eins og úlfur og sauður
ættust við. Forusta Sjálfstæðis-
flokksins var yfirleitt mjög léleg
og blaðakosturinn ákaflega þunn-
ur, sem auðvitað var flokksstiórn-
inni að kenna. Flokkurinn reyndi
að vísu að halda uppi vörn fyrir
forustumenn sína ,og fylgisstéttir,
en jafnan af hálfgerðum van-
mætti. Hann gat aldrei lært ianar
nýju starfsaðferðir, en var oftast
með heldur gagnslitlar og .inein-
lausar árásir á leiðtoga andstæð-
inganna. Þar á móti varaðist
flokkurinn að blaka hendi við
stuðningsstéttum mótstöðuflokk-
anna, þótt hans eigið lið lægi
undir sífelldum rógburði og æru-
meiðingum. Þessu fór svo fjarri.
að Sjálfstæðismenn þvert á móti
voru alltaf að stíga i værginn
yið þessar stéttir, og blöð flokks-
ins tóku fullum hálsi undir lýð-
skrum og skjall vinstri flokkanna
í eyru bænda og verkamanna og
annarra stétta, er aöallega veittu
andstæðingunum að málum. Varð
jretta margraddaða blaðaskjall
auðvitað til þess að hefja þessar
stéttir látlaust í almenningsálit-
inu, á kostnað hinna, er svíellt
var verið að troða niður i sorpið.
Þetta gat naumast farið nema
Ritstjóri «g ábyrgéorma&uj:
VALDIMAR JÓHANNSSCW
Skrifstofa:
Laufásv. 4. Sími 2923. Pósth. 761
Viðtalstími ritstjórans kl. I—2 alla
daga nema laugardaga.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi. Misserisverð er kr. 6.00
og greiðist fyrirfram, í lausasolu
25 aura.
Víkjngsprent h. f.
OPINBERUM ráðstöíunum
vegna hugsanlegrar árásar-
liættu í höfuðstað landsins og
öðrum stórum kaupstöðum virð-
ist a. m. k. vera áfátt í einu.
öllum þeim, sem eru á ferli, er
geit að skyldu að leita skjóls í
loftvarnabyrgi. Frá því að hættu-
merki hefur verið gefið og þang-
að til hættunni hefur verið aflýst
er borgurunum bannað að fara
ferða sinna um bæinn.
• • •
ÚSFEÐUR, og yfirleitt allir
karlmenn á heimilunum, eru
bundnir við vinnu utan heimilis-
ins frá morgni tl kvölds. Á heim-
ilunum eru eingöngu konur og
börn. Loftvarnanefnd ætlast til
þess að slökkt sé í eldsprengjum,
sem kynnu að hitta húsin. Hverj-
um ætlar nefndin það starf, ef
loítárásir ber að höndum á þeim
tíma sólarhringsins, þegar allir
karlmenn eru bundnir við störl'
sín fjarri heimilunum? — Fyrir-
mæli nefndarinnar í þessa átt eru
lireint öfugmæli, ef það jafnframt
er Iiður í starfi hennar að hindra
húsfeður í því að komast til heim-
ila sinna.
• • •
AÐ virðist einsætt, að full
þörf sé á þvi, að á hverju
einasta heimili sé a. m. k. einn
karlmaður, eí raunverulegt hættu-
ástand ætti eftir að skapast hér.
Þess vegna virðist cðlilegt að
Loftvarnanefnd léti a. m. k. ein-
um karlmanni frá hverju heimili
í té „passa”, sem heimilaði að
fara ferða sinna um götur bæjar-
ins, þótt talin væri yfirvofandi
hætta á árás.
á einn veg. Takist að úthrópa
stétt manna nógu rækilega í
augum þjóðarinnar, hlýtur hún
vonbráðai- að gjalda þess í lög-
gjöf landsins og lagaframkvæmd-
um. Það leið heldur ekki á löngu,
þai til Alþingi fór að gefa ú': lög,
er smátt og smátt kipptu fótun-
um undan fjárhagslegri afkomu
fylgisstétta Sjálfstæðisfokksins.
Og sama varð ofan á i fram-
kvæmd laga, þar sem vinstri flokk-
atnir réðu. Þótti sjálísagt og sann
gjarnt, að sveita- og bæjastjórn-
ir tækjui í útsvörum fé af illa
þokkuðum burgeisum, alveg eftir
geðþótta, sem svo var varið, á
einn eða annan hátt, beint eða
óbeint, til atkvæðaveiða fyrir
vinstri flokkana.
Á árinu 1938 voru vinstri flokk-
arnir búnir að ná fullum sigri í
þessarí ófögru stéttastyrjöld. Þá
lágu styrkustu stoðir Sjálfstæðis-
flokksins, útgerðar- og verzlunar-
stéttin í valnum, og aðrar svonefnd
ar efnastéttir landsins, var búið að
gera svo óþokkaðar í augurn al-
mennings, að þeim mátti koma
á kné, hvenar sem væri. Þegar
Framh. á 4. siðu,
Pélitísk stéttarbarátta