Þjóðólfur - 04.05.1942, Qupperneq 1

Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
VALDIMAR JÓHANNSSON
Skrifstofa:
Laufásv. 4. Sími /9'3. Pósth. 761.
Viðtalstími ritstjór-ins kl. 1—2 alla
daga nerna laugaidaga.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi. Misserisverð er kr. 6.00
og greiðist fyrirfrain, í lausasölu
25 aura.
Víkingsprent h. f.
Cþt Á BAUGI
ALÍ>ÍÐUBLAÐIÐ hefur borið
ssg upp undan því, að Þjóð-
ólfur hafi ekki tekið afstoðu til
breytingatiUagna Alþýðuflokksi ns
á kjördæmaskjipuninni. Og sömu
umkvörtun liafði formaður
flokksins fram að færa, Jjegar
fundum hans og ritstjóra Þjóð-
ólfs bar saman af tilviljun ná
fyrir helgina.
Þar sem þessar tillögur em
þar að auki allhátt i hinu stjórn-
málalega öngþveiti, er nú hefur
skapa/t í landinu, þykir rétt að
fara nokkrum orðum um afstöðu
blaðsins til þeirra.
• • •
ÞESS er þá fyrst að geta, að
Þjóðóllur er algerlega mót-
fallinn þeiri miklu fjölgun þing-
manna, sem þar er gert ráð fyrir.
Blaðið álítur, að þingið sé nú
þegar fremur of fjölmennt en of
fáliðað. Það eru engar líkur til,
að þingstörfin mundi færast í
æskilegra horf, né starf þings-
ins verða raunhæfara, þótt þing-
mönnum væri f jölgað, nema síður
sé. Ef skapa á jöfnuð milli nú-
verandi kjördæma, &n þess að
skipting landsins í kjördæmi rask-
ist í höíuðatriðum, er önnur leið
æskiiegri en að skipta kjördæm-
um. Ilún er sú að breyta núver-
andi tvímenningskjördæmiun í
einmenningskjördæmi og fækka
núverandi einmenningskjördæm-
um verulega með því að sam-
eina tvö og tvö um einn þing-
inann. Jafnframt bar að fjólga
þingmönnum Keykjavíkur um
tvo.
Enn er sú leið, sem áður hciur
verið bent á, að skipta landinu í
sex stór kjördæmi og taka upp
hiutfallskosningu í þeim. Einnig
hún hefur mikla yfirburði yfir
hinar vanhugsuðu tillögur AI-
þýðuflokksins.
• • •
ÞAD dylst engum, af hvaða
hvötum þessar tillögur eru
sprottnar, Þær eru miðaðar við
það eitt, að deila valdi milli nú-
verandi þingflokka á annan hátt
en verið hefur. Það yrði að vísu
ekki grátið, þótt vald Framsókn-
arfiokksins kynni að þverra nokk-
uð, en það mun yfirleit ekki
þykja eðlilegt, að breytingar á
stjórnskipulögum landsins séu
látnar ráðast af einmn saraan
vilja til að fækka þingmönnum
þess flokks.
Að öðrum þræði eru þessar til-
lögur bornar fram til að torvelda
samstarf núverandi stjórnar-
flokka og skapa öngþveitisástand
um stjórn landsins. Alþýðuflokk-
urinn liefur ekki munað eftir
„réttlætismálinu” .árum. saman.
Það var meðan hann naut geisl-
anna af náðarsól þess flokks,
sem byggði tilveru sína á óeðli-
legri kjördæmaskipun. Umkomu-
leysi flokksins nú hefur hins veg-
ar náð að vekja „réttlætiskennd-
ina”.
Það er því algerlega óeðlilegt
að láta þessar tillögur orka
nokkru um stjórnmálaviðhorfið
i landinu. Þær eru einskis nýtar
SlFídssfjðrn efla upplausnapásfand
Valdhafarnír eíga utn frent advelja: Verda vísvífandí
vafdír að allsherjar upplausnarásfandí í þjóðfélagínu
eða bera ábyrgð gerda sinna
FRAMKVÆMDASTJÓRN íslenzka ríkisins
virðist vera algerlega lömuð. Ráðherrarnir
hafast ekki að i hinum mest aðkallandi
málum. Skipulagning vinnuaflsins dregst úr
hömlu. Skrásetning vinnufærra manna er enn
ekki hafin.
Ríkisstjórnin virðist vera alráðin í að þver-
skallast við að horfast í augu við hið alvarlega
ástand og bera byrðar þeirrar ábyrgðar, sem hún
hefur skapað sér. Blöð stjórnarflokkanna ræða
nú fleira um viðbúnað til hjaðningavíga þeirrar
kosningabaráttu, sem talsvert ríkur vilji virðist
vera til að knýja fram.
Hins vegar knýja hin þjóðfé-
lagslegu vandamál á um úrlausn.
Hvarvetna skortir vinnandi
hendur. Veitingahús eru farin að
loka vegna eklu á starfsfólki.
Sjúkrahús og nauðsynleg hæli
neyðast til að draga úr starfsemi
sinni eða jafnvel hætta henm
með öllu af sömu ástæðum. Við
landbúnaðarstörf er kvíðvænleg-
ur skortur á vinnuafli. Sáning
matjurta hlýtur að minnka stór-
lega. Heyfengur verður minni en
venjulega. Grasið ,,fellur“ á
engjunum af því að skortur er
starfandi handa til að nytja það.
Nokkuð af bústofni bænda verð-
ur fyrirsjáanlega leitt á blóðvöll-
inn á komandi hausti af því að
ekki hefur tekizt að afla handa
honum fóðurs. Skortur á mjólk,
mjólkurvörum og garðávöxtum
er fyrirsjáanlegur. Jafnframt
verður innflutningur á matvörum
æ torveldari. Fyrir skammsýna
stjórn á viðskiptamálum þjóðar-
innar hefur ekki verið safnað
birgðum af nauðsynjavöru með-
an þess var kostur. Hér eftir
verður trautt margra kosta völ í
þeim efnum.
Aðkallandi verkefni.
Höfuðverkefni stjórnarvald-
anna er að gera öruggar og víð-
tækar ráðstafanir vegna stríðsá-
standsins í landinu. Ef ekkert
verður aðhafzt, fremur en til
þessa, geta endalokin ekki orðið
nema á einn veg. Algert hrun og
víðtækt hörmungarstand hlýtur
að fylgja í kjölfar aðgerðaleysis-
ins. Skipulagsleysið í verkamál-
unum mundi aukast með hverri
viku. Framleiðslustörfin kæmust
og að engu hafandi. Stjórnskipu-
lög landsins þart'nast hins vegar
gagngerra endurbóta — og heyr-
ir kjördæmaskipunin þar undir.
Verður nánar vikið að því síðar.
í algera upplausn. Framleiðslan
mundi nálega leggjast niður.
Skipuleg vinna að öðrum þjóð-
nýtum og nauðsynlegum störfum
mundi einnig komast á algera
ringulreið. Þjóðfélagið kæmist á
fallanda fót. Sjúkir menn fengju
ekki linað þjáningar sínar af því
að enginn vildi leggja hönd að
því að starfrækja sjúkrahús.
Þjóðvegirnir um landið yrðu ó-
færir af því að enginn vildi vinna
að viðhaldi þeirra. Ef brú tæki af
straumvatni, fengist hún ekki
reist að nýju. Skipastóll lands-
manna mundi fúna niður á sjáv-
arbakkanum eða við hafnargarð-
ana. Grasið sölnaði á óslegnum
engjum og túnum. Hvergi yrði
unnið handtak í þágu framtíðar-
innar og komandi kynslóða.
Hvar sem litið væri, mundi blasa
við auðn og niðurrif, skortur og
neyð.
Þjóðbankin mundi hins vegar
halda áfram að prenta seðla fyrir
útlendingana. Menn mundu eigra
um hálfófær stræti stærstu bæj-
bæjanna milli niðurníddra mann-
virkja með fullar hendur ný-
prentaðra bankaseðla, án þess að
fá bætt úr nauðþurftum sínum.
í eitt mjólkurglas yrðu vænt-
anlega boðnir tugir króna. Fyrir
eina máltíð mundu menn senni-
lega glaðir borga allt að því
hundraðfalda þá upphæð, sem
nú er greidd.
Er hægt aö neita þessu?
Ef mönnum virðast þessar hug-
leiðingar markaðar bölsýni einni
saman, þá er þeim rétt að velta
fyrir sér eftirfarandi spurningum :
Eru bændur ekki þegar farnir að
yfirgefa bú sín til þess að hreinsa
kamra útlendinganna ? Er ekki
skortur vinnuafls til landbúnað-
arvinnu þegar kominn á það stig,
að ekki verði um villzt, hvert
stefnir ? Standa ekki fiskibátar
þegar í nausti af því að engar
hendur vilja hrinda þeim á flot ?
Er ekki nú þegar yfirvofandi
skortur á vinnuafli til að halda
við þjóðvegunum ? Er ekki byrj-
að að loka matsölustöðum í
Reykjavík vegna fólkseklu ? Er
ekki starfsemi hæla og sjúkra-
húsa þegar farin að dragast sam-
an af sömu ástæðum ?
Ollum þessum spurningum
verður ekki svarað nema á einn
veg. Hvert mannsbarn veit, að
ekki er hægt að svara einni ein-
ustu þeirra neitandi. Bendir það
ekki sæmilega glöggt í áttina ?
Þarf mikla skarpskyggni til að
draga af því þær ályktanir, sem
gert er hér að framan ? Áreiðan- !
lega ekki. Ef ekki verður að gert, ’
getur þróunin ekki orðið á annan
veg en þar er gert ráð fyrir.
Og þó er ekkert aðhafzt.
Þrátt fyrir þetta geigvænlega
útlit er ekkert aðhafzt af opin-
berri hálfu. Þinghald er aðeins að
nafninu til. 1 hálfan þriðja mán-
uð hefur þingið fitlað við nálega
einskisverð smámál. Hin aðkall-
andi verkefni virðast vera hulin
sjónum þess. Stjórnin heldur
þjóðfélaginu á þann hátt í horf-
inu að skattar eru innheimtir,
greiðslur inntar af hendi, dómum
sennilega fullnægt og gildandi
lagafyrirmæli að mestu leyti í
heiðri höfð. Hins vegar er ekki
borið við að leysa hin knýjandi
verkefni. Landinu virðist vera
stjórnað eftir lífsreglunni: ,,Flýt-
ur meðan ekki sekkur”.
Jafnframt er talað um stjórnar-
skipti, tvennar kosningar og deil-
ur um stjórnskipulag ríkisins.
Forsætisráðherrann neitar að
stjórna daglangt — til bráða-
birgða — ef þingið samþykki
mál, sem honum er á móti skapi.
Leiðandi menn þjóðarinnar virð-
ast vera alráðnir í að kvika í engu
frá því að hafa ábyrgðarleysið að
leiðarljósi.
Kosningafrestunin verð-
ur að gilda áfram.
Eins og nú horfir er ekki hægt
að hugsa til kosninga og þar af
Jeiðandi ekki til breytinga á
stjórnskipunini. Frestun kosninga
á síðastliðnu ári var ástæðulaust
gerræði gegn skjalfestum réttind-
um þjóðarinnar. Þá var tækifæri
til að leitast við að skapa ný við-
horf um stjórn landsins með því
að ganga til kosninga. Nú er það
ekki hægt. Þjóðfélagið er nú
Saltfiskveiðar tog-
ara stöðvast!
SAMKVÆMT upplýsingum,
sem blaðið fékk hjá út-
gerðarmönnunum, Lofti
Bjarnasyni og Beinteini
Bjarnasyni, eru togarar þeir
í Hafnarfirði, sem ætluðu að
fiska í salt nú um hríð, ým-
ist hættir eða um það bil að
hætta veiðum. Höfuðástæðan
er mannekla. Tekjur sjómann-
anna eftir sjö daga veiðiför
inun bafa numið 500—600 kr.
en það þykir lítið. Hins vegar
mun verða haldið áírani á ís-
fiskveiðum, enda eru sjó-
mennirnir mun fúsari til að
s'.gla með aflann út en veiða
í salt. Skortur vinnuafls tor-
veldar nú á ýmsan hátt starf-
rækslu útgerðarmanna í Hafn-
arfirði.
þannig á vegi statt, að ekki er
unnt að sinna dæguræsingum.
Kröftunum verður að einbeita að
lausn þess alvarlegasta vanda,
sem steðjað hefur að íslenzku
þjóðinni.
Þeir menn, sem fyrir ári síðan,
í trássi við lög og rétt, töldu sig
réttborna og sjálfkjörna til valda
og mannaforráða á íslandi, verða
að taka afleiðingum af því hátt-
erni sínu og fara með völd nú,
þegar kosningar eru raunverulega
óframkvæmanlegar og harðvít-
ugar innlandsdeilur beinn háski
fyrir þjóðina.
Traustið er að vísu tak-
markað.
Þess er að vísu ekki að dyljast,
að þeim mönnum, sem nú fara
með völdin er illa treyst til for-
ustunnar — og eiga þeir allir ó-
skipt mál um það. Með því að-
haldi, sem réttmæt gagnrýni veit-
ir, og í trausti þess, að ekki sé
þessum mönnum alls góðs varn-
að, fremur en flestum öðrum, á
að mega gera ráð fyrir, að það sé
stórum vænlegra að þeir sitji á-
fram við stjórnartaumana en láta
öldur dæguræsinga og harðvít-
ugra flokksdeilna byrgja alla út-
sýn um vettvang stjórnmálanna
og brýnustu þarfir þjóðarinnar.
Það verður því að teljast alveg
rétt, og eðlileg afleiðing valda-
ránsins í fyrra, að hinir svo-
nefndu „þjóðstjórnarflokkar"
komi sér saman um myndun
nýrrar stjórnar. Og jafnvel þótt
Alþýðuflokkurinn sinnti kjörfylg-
isvonum sínum meira en svo, að
hann vildi eiga þátt að myndun
„stríðsstjórnar", getur það ekki
firrt núverandi stjórnarflokka á-
byrgð á stjórn landsins. Sam-
stjórn þeirra hefur að baki sér
sterkari þingmeirihluta en títt
hefur verið um íslenzkar ríkis-
stjórnir, Og sjálfsagt vilja ekki
Framh. á 4. síðu