Þjóðólfur - 18.05.1942, Blaðsíða 3

Þ J 6 Ð Ö L F,U B
3
Nýja
blikksmiðjan
Norðurstíg 3B
Símí 4672.
Stærsta
■ blíkhsmíðja
landsíns.
Húseiir til soli
IHöfutn cnn nobbur hús fil sölu með
lausum ibúðum. Flesf þeirra kosta þó
yfir 70 þús, kr. Eitf er með lausri búð
Gunnar og Geir
Velfusundí i. — Sími 4306«
utsæ og suðurlönd, — laxar og
farfuglar þurfa ekki að vera síztir
jbúanna. Skapa þarf þéttbýlar
miðstöðvar í hémðum, stöðiva þar
strauminn og efla menningu
þeirra. Rétt er það, að án ís-
lenzkrar Reykjavíkur yrði litil
þjóðarframtiðin, á þeim. stað er
almest í húfi. En taltíst að gera
menningarmiðstöðvarnar öflugar
í höfuðhéruðum landsins, studdar
arðvænum atvinnurekstri á hverj-
aitm stað, væri íslenzk þjóðmenn-
ing tvöfalt betur tryggð á óróa-
tímum en er og margfalt fjölhæf-
ari og frjórri en hún getur orðið,
ef smáborgin Reykjavík, sem
annars skai ólöstuð, hefur ein
aillan veg og vanda. Reykjavík
liefur ekki aðeins gott af bróð-
urlegri keppni við aðrar smáborg-
ir erlendis, heldur og af slíkri
keppni við aðra staði sér smærri
innan lands, og víxlfrjóvgun
hennar við þá verður okkur dýr-
mæt.
Héraðamenning okkar þarf
betri efnahag en sveitamenningin,
móðir hennar, hefur átt. En næst
því frumskilyrði þurfa menn að
eiga sér þar nokkurn veginn jafn-
fullkomin skilyrði og í Reykjavík
til að mannast. Nú sný ég grein-
inni einkum að sérstöku atriði,
menntaskóla í sveit.
Bændurnir, sem menntast, leita
margir burt úr sveitunum eftir
verksviði, burt fjrrir fullt og allt.
Á því hafa menn ótal skýringar,
sumar réttar að meira eða minna
leyti, og bak við flestar liggur
sama heimspekin og hjá prýðilega
menntuðum uazista, þýzkum há-
skólakennara, sem sagði við mig
fyrir stríð: ..Menntaður maður
er yfirleitt sérgóður, sérhlífinn
og huglítill, vegna þess hve dýr-
mætur og ómissandi einstakling-
ur honum finnst hann vera.
Þannig spillir hin ágæta menntun
mönnunum og gerir þá gagns-
mirnii fyrir ríkíð” („Das3. Reich”
auðvitað). Þáttur í herstefnui naz-
ista er því fækkun menntamanna.
En austur á gerzku víðáttunni
berjast þeir um hina svörtu mold
og væru búnir að sigra, ef hin
unga menntastétt rússnesku
bandaríkjanna, óbundin af einka-
liyggju um fjárhag sinn og sinna,
en heimelsk, kynnu ekki bæöi vel
til vigs og hlífðu sér hvergi.
Heimspeki nazistans míns afsann-
ast rækilegast hjá þeirri þjóð
heimsins sem langmest hefur
fjölgað menntastétt sinni undan-
farið. Og þá met ég lítils, þótt
einhverjum þætti hún sannast í
einhverjum stundarfyrirbrigðum
hnignandi borgarastétta.. Veldur,
hver á heldur.
Ef tjón þykir að menntun og
þjóðfélagið þolir ekki eins marga
Það er einn mesti bókmenntaviðburður
ársins ef ný bðk kemur út eftir
Halldðr Kiljan Laxness
• *>
Sjö töframenn
heitir bókin í ár. Eru það sjö þættir, sem
hver fyrir sig er listaverk, fagur og göf-
ugur skáldskapur.
Bókin kostar kr. 22.00, 26.00 og 28.00 (skinn). 105
eintök af bókinni verða tölusett og árituð af höf-
undi. Kosta þau kr. 50.00 eint, og má panta þau
í Unuhúsi, Garðastrœti 17 (sími 2864).
menntamenn og þeir eru, sem
menntazt geta, sýnir það einung-
is, að annaðhvort menntunarað-
ferðin eða þjóðskipulagið er evo
stórgallað, að aldrei verður til
lengdar við unað. Það eru því ó-
frambærileg rök, að hamla þurfi
stúdentsmenntim af þjóðfélags-
ástæðum eða hindra sérstaklega
meimtun sveitamanna til þess, að
þeir verði ekki hvarvetna gagns-
litlir menn.
Ef menn óttast róttækar skoð-
anir menntamanna, sem ekki eru
úr borgarastétt, er það ekki
heldur góð mótbára. Einokun em-
bættis- og borgarastéttar á æðri
menntun í landinu mundi ekki
spá öðru en feigð þeirrar stéttar,
hversu mikið tjón sem einokunin
kynni að vinna öðrum stéttum.'
Annars skal ekki rökrædd hér
sú þróun þessara mála, sem
í auðvaldsáttina stefnir: geysi-
dýrt nám með hömlum, sem
verka stéttarlega, fáir meimta-
menn, dýrseldir og lifa á forrétt-
indum. En, hér á landi hefur meir
verið stefnt í hina áttina, af van-
mætti að vísu: fjölgandi mennta-
menn námsstyrkir og góð sumar-
atvinnuskilyrði, til þess að mað-
urimi eigi sig sjálfur, en ekki lán-
veitandi hans (auðvaldið) að
loknu háskól^prófi og þjóðfélágið
þurfi ;ekki að. bæta honum upp
með feitri stöðu. og öðrum for-
réttindum þann stéttarsjúkdóm
hans, sem kalla má, er hann er
annaðhvort skuldaþræll eða fyrir-
tæki, sem pabbinn hefur lagt fé
sitt í og vill sjá stéttarlegan á-
vöxt af. Hið heilbrigða væri, að
launakjör og forréttindi mennta-
manna þyrfti að alls engu leyti
að miða við neinn námskostnað.
Meðan kandídatar hafa rétt til
að segja: „Við, sem höfum kost-
að okkur gegnum tíu ára, tólf
ára eða sextán ára nám, þurf-
um” o. s. frv. —, leikur einhver
eitraðasti sýkill kapítalismans
lausum hala í þjóðmenningunni.
Þóð er trú min Um flótta
menntamanna úr sveitum, —•
bæði þann, sem á fjárhagsorsök,
og þann, sem er að einhverju
leyti bundinn stéttarvenjum og
jafnvel tízku, — að hann verði
ekki að meini lengur en þangað
til menntamenn eru hættir að
vera með húð og hári kapítalist-
isk skuldafyrirtæki (sbr. hiö póli-
tíska skuldavaid í fleiri flokkum
en einum) og þangað til þær
stéttir ólærðra, sem verksvið fá í
sveitum, ná þar lífvænlegri að-
stöðu. Að þessu tvennu breyttu
ætti menntamönnum að vera sízt
vandara um en öðrum, og ég
neita því,, að menntunin sjálf sé
ófærari um að móta góða sveita-
menn en góða borgarbúa.
Niðurlag næst.
Sbaffamálin«««
Framhald af 1. síðu.
lögunum segir, að til arðs af
hlutabréfum teljist „úthlut-
anir við félagsslit umfram
upphaf legt hlutaf j árf ramlag,
þ. e. nafnverð hlutabréfanna.
og skiptir ekki máli í því sam-
bandi, fyrir hvaða verð þau
hafa verið seld og keypt”. —
Með einföldu dæmi má
sýna,hvílíka reginfirru hér er
um að ræöa. Hugsum okkur
eftirfarandi aöstöðu:
Maður kaupir hlut í togara,
sem að nafnverði er tíu þús,
krónur. Nú mun vera algengt,
! aö söluverð hlutabréfa í tog-
urum sé tífalt á viö nafnverð-
iö. Mundi því kaupandinn
greiða eitt hundrað þús. kr.
fyrir þetta umrædda hluta-
bréf. Nú kynni svo að fara,
aö togarinn færist á tundur-
dufli, þegar hann væri að
veiðum, eða strandaði 1 of-
viðri. Afleiðing þess yrði sú,
aö hlutafélagið yrði leyst upp.
Togarinn heföi væntanlega
verið vátryggöur og hluthaf-
arnir fengju sitt. Maður sá-,
sem um ræðir í þessu dæmi,
fengi þá sínar hundrað þús-
und krónur endurgreiddar.
En hvað sk^ður? Hann yröi
aö greiða skatt af níutíu þús-
und krónum, sem honum
væri „úthlutað viö félagsslit
umfram upphaflegt nafnverö
hlutafélagsins", enda þótt
þarna hafi ekkert gerzt annað
en það, að maðurinn hefur end
urheimt það fé, sem hann
hætti í atvinnureksturinn. I
þessu tilfelli bæri aðeins aö
greiða skatt af því fé, sem
rnaðurin fengi úthlutaö fram-
yfir sitt eiginlega stofnfjár-
framlag. þ. e. 'útt hundraö
þúsund krónur. Enr. er þess
að geta, aö seljandi hluta-
bréfsins hefur væntanlega
greitt skatt af þessum um-
ræddu nítíu þúsund krónum.
Eru þær því skattlagöar tví-
vegis. Mun ekki þurfa mikia
skarpskyggni til að gera sér
þess grein, hvort það sé lík-
legt til að örva athafnalífið
í landinú, ef menn eiga á
hættu að tapa því fé, sem
þeir leggja í áhættusaman at-
vinnurekstur, beinlínis fyrir
tilverknaö hins opinbera.
Skattalöggjöfin þarfnast
breytinga. En því fer viös
fjarri, aó' meö frumvörpum
þeim, sem nú hafa veriö sam-
þykkt, hafi verið stigið það
skref í þeim efnum, er þörfin
kreíur. Aðkallandi breytingar
á skattalöggjöfinni eru í höf-
uödráttum þessar: Að at-
vinnureksturinn í landinu sé
ekki lamaður meö óeðlilegri
skattheimtu, að þurftartekjur
séu ekki skattlagðar, þ. e. að
segja, aö skattalöggjöfinni sé
komið í heilbrigt horf og
menn séu ekki beinlínis til
þess knúöir að „svikja skatt“.
Þegar skattamálum er skipaö
þann veg, sem almenn rétt-
lætisvitund getur við unaö,
ber að taka mjög hart á
skattsvikum, enda væru þau
þá svik við borgaralegan
þegnskap, glæpur, „svívirði-
legur í almenningsáliti“, sem
mundi varða nokkurra ára
fangelsisvist.