Þjóðólfur - 15.06.1942, Blaðsíða 2

2
ÞJAÐÖLF.UK
Vazlarkröfnr
Athyglisverð ný bók:
æskunnar
KYNSLÓÐIR manna lilita lögmálí slíóganna. Viö hliö
þróttugra skóga vex hinn ungi gróöur frá botni
skógarins og sækir í ljósið i þrá sinni, aö krónur hans
megi gnæfa yfir allan skóginn. — Bresti vaxtarrými og
lífsloft sakir ofríkis hinna eldri trjáa heftist vöxtur ung-
gróðurins. Hann nær ekki þroska áöur en hin eldri tré
ganga úr leik. Skógurinn lækkar og kyrkist og fellur aö
lokum allur.
CNDIR RÁÐSTJtíBN
effír HEWLETT JOHNSON dómprófasf i Kanfaraborg.
Þessi bók hefur hlotiö miklar vinsældir í enska heim-
inum og komiö út í óvenjuháum upplögum í Ameríku
og Englandi. Hinn frægi ameríski rithöfundur, Theodor
Dreiser skrifar um hana: „Ekkert rit um Rússland
hefur haft önnur eins áhrif á mig“.
Óræknast merki andlegrar
og líkamlegrar ellibilunar
manna eru fordómar þeirra
og skortur umburöarlyndis
gagnvart æskumönnum. Öldr-
uöum mönnum hættir til aö
þykja lítiö koma til ungra
manna móts viö þaö, sem áö-
ur hafi veriö. Vaxtargrózka
æskunnar vekur minnimátt-
arkennd og gremju hugans
hjá þeim, sem komnir eru af
léttasta skeiöi.
Æskan er aö eölisfari og
samkvæmt lögmáli vaxtarins
hugdjörf, róttæk og framsæk-
in. Óskir og hugsjónir eru
henni veruleiki, fyrirætlanir
hennar þekkja engar hindr-
anir. Hún hlítir lögmálum
hins gróandi lífs, sem finnur
orkuna vaxa. — En hugsjón-
ir æskunnar eru sálrænn and-
ardráttur þjóöarinnar, jafn-
nauösynlegur eins og lífsloft-
iö er hverri lifandi veru.
II.
ísland hefur aldrei átt
mannvænlegri æsku um vöxt
og svipmót heldur en nú.
Kynslóðin gerir bæöi aö
hækka og fríkka fram úr því
sem áöur hefur veriö. Bætt
lífskjör undanfarna áratugi
liefur leyst vaxtarmagn kyn-
stofnsins og vænleik úr læö-
ingi. Komi þjóöinni ekki
hnekkir, má gera ráö fyrir
því, aö næstu kynslóöir veröi
skipaöar atgervismönnum og
fríöum konum fyllilega til
jafns viö það, er bezt gerist
meöal þeirra þjóöa, sem okk-
ur eru skyldastar.
En þrátt fyrir vaxandi lik-
amlegt atgerfi og vænleik
þjóöarinar veröur ekki sagt,
eins og nú standa sakir, aö
ungir menn láti mikiö til sín
taka. Þjóöin býr enn aö arfi
þeirra hugsjóna, sem frelsis-
hreyfing 19. aldar skolaöi hér
á land og hlutu ris sitt
meö sjálfstæöisbaráttunni og
síöar ungmennafélögunum
eftir aldamótin. En nýjar
æskulýöshreyfingar gera lítiö
vart viö sig og fátt um unga
menn, sem gera sig líklega
til þess að ganga fram fyrir
skjöldu og vaxa til forustu
í framtiöarstarfi þjóöarinnar.
Hvað veldur þessu?
Tvennt mun einkum valda.
Kynslóö sú, sem nú er komin
á þroskaaldur, er alinn upp í
andrúmslofti því, er síöasta
styrjöld veitti yfir heiminn;
— harönandi viöskipta-
kreppu og innilokunarstefnu
þjóöanna, vaxandi tortryggni
og viösjár, — versnandi heim,
er stefndi ómótstæöilega til
þeirra mestu slysfara mann-
kynsins, er oröiö hafa og yfir
eru dunin. Siíkir tímar eru
illa fallnir til þess aö ala upp
bjartsýna, stórhuga og hug-
sjónaríka æskumenn.
I annan staö hefur eins-
konar andleg kreppa gripiö
um sig í landinu sjálfu og
færzt mjög í aukana á síð-
ustu árum. Illvíg pólitísk
flokkabarátta þjóöarinnar
orkar lamandi á frjálsa þrosk-
un æskuhugans. Börnin vaxa
upp í pólitískum flokkum og
berjast á kosningadögum.
Unglingarnir hópast í flokks-
félög og eru næröir þar á ein-
sýnum flokksáróðri. Stríöiö
gegn náunganum er fyrsta
nasasjón þeirra af mannfélag-
inu. — Ávöxturinn af þessu
uppeldi kemur ljósast fram í
félagslífi háskólastúdenta.
Þegar þeir kjósa sér félags-
stjórn, efna þeir til hlutfalls-
kosninga eftir pólitískum
flokkum meö talsveröu brauki
og bramli. Má raunar telja, aö
þá verði þess helzt vart, aö til
sé í landinu sá hópur manna,
sem kallaöir eru einu nafni
stúdentar. En viö þaö nafn
hafa löngum verið bundnar
miklar vonir og sérstök virö-
ing. í heilbrigöu þjóöfélagi
ættu ungir menntamenn aö
geta veriö blómi þjóöarinnar,
öðrum mönnum frjálsari sak-
SigurÖur Nordal prófessor ritar formála fyrir bókinni.
Mál og menníng.
ú viökynningar sannleikans,
auöugri af hugsjónum vegna
ólamaös og vaxandi æsku-
þieks.
En æskan þroskast jafnan
samkvæmt því, sem aö henni
er búið. Hún vottar ótvíræö-
ast um ástand þess þjóöfé-
lags, sem hefur veitt henni líf
°g uppeldi. Skortur á víösýni,
frjálshug, samhygö og hug-
rekki í fari æskunnar ber
þjóöfélaginu lélegt vitni.
III.
Því veröur ekki neitaö, aö
pólitískir ofríkismenn hafa á
undanförnum árum staöiö
æsku landsins í ljósi. MeÖ of-
beldi heragans hafa ungling-
arnir veriö reknir í pólitísk
fénaöarhús og flokksfóöriö'
gefiö þar á garöann. Gegn-
um farvegi ríkiskerfisins hef-
ur síöan veriö haldiö uppi
hræösluaga gagnvart þeim
mönnum, sem vinna opinber
störf og brostiö hefur afstööu
og hugrekki, til þess aö skilja
þaö, aö þrælahald er úr lögum
numiö á íslandi. Þessi dapur-
Fra^nh. á 4. síðu.
Tilkynning
tíl bifireidaetgenda,
Hér meö tilkynnist bifreiðaeigendum, aö undirrituö
vátryggingarfélög, sem taka aö sér bifreiöatryggingar hér
á landi hafa séö sig neydd til aö hækka iðgjöldin fyrir
tryggingarnar, vegna síaukinnar áhættu og hækkunar á
tjónabótum. Hækkunin kemur til framkvæmda þegar í staö
viö nýtryggingar og breytingar, á gildandi tryggingum.
Jafnframt veröa eldri tryggingar, meö sírskotun til 8. og
9. gr. hinna almennu vátryggingaskilyröa fyrir ábyrgöar-
og kaskotryggingum, einungis endurnýjaöar samkvæmt
hinni nýju iögjaldaskrá viö lok yfirstandandi vátrygging-
arárs.
F. h« Váfryggíngafélagsins „Balfica"
Trolle & Rothe h.L
Sjóvátryggingarfélag Islands h.f.
Landvarnarmenn III.
Landeyða ei
Á R U N U M 1860—1870
mátti oft sjá mann nokk-
urn, harla sérkennilegan, ganga
um götur Reykjavíkurbæjar. Fá-
tæklega var hann klæddur, og
allt útlitið bar þess volt, að hann
hafði ekki baðað í rósum um
dagana. Hnarrreistur var hann
þó og skörulegur í framgöngu, og
þótti mörgum kenna oflætis í
fari hans. Menn hristu höfuðin,
er hann gekk framhjá. Þeir töldu
hann ónytjung og afstyrmi, —
vesaling, sem ekki nennti að
vinna fyrir mat sínum. Gekk sú
saga staflaust um bæinn, að hann
hefði aldrei gert ærlegt handtak,
hvorki sem barn né fullorðinn.
Það var því engin furða, þótt
betri borgarar væru hneykslaðii
á slíku framferði, ekki sízt þar
sem hann hæddist að ýmsum við-
urkenndum dyggðum, gerði gys
að þeim, sem með völdin fóru,
og fyrirleit allan skriðdýrshátt
gagnvart Dönum, en á honum
var engínn skortur í Reykjavík
um þær mundir.
a listamaður
En þó var þessi maður mikils
metinn og í hávegum hafður af
ýmsum beztu sonum þjóðarinnar.
Hann var jafnan boðinn og veí-
kominn til lengri eða skemmri
dvalar á glæsilegasta og mennt-
aðasta heimili bæjarins. Heimil-
isfaðirinn, Jón Guðmundsson,
ritstjóri Þjóðólfs, taldi hann með
beztu vinum sínum, og kvað eng-
an meiri aufúsugest innan sinna
dyra. Fremstu skáld landsins litu
á mann þennan sem jafningja
sinn, og bundu við hann ævar-
andi tryggðir. Jón Sigurðsson
taldi hann einhverja mestu ger-
semi þjóðarinnar, skrifaðist á við
hann að staðaldri, hvatti hann
og örvaði til dáða.
Maður sá, sem svo mjög voru
skiftar skoðanir um, — sumir
töldu aumustu landeyðu, en aðrir
merkilegan listamann, var Sig-
urður Guðmundsson, málari.
II.
Sigurður málari fæddist árið
1833. Foreldrar hans bjuggu
norður í Skagafirði, og áttu í
hálfgerðu basli. Greind voru
þau bæði og vel ættuð, en skáru
sig þó ekki úr um neitt, svo að
orð væri á gert.
Snemma var Sigurði haldið til
vinnu, eins og títt er um börn fá-
tækra foreldra. En það kom brátt
í ljós, að hann var ekki eins og
önnur börn. Vinnan gekk harla
stirt. Flann þótti bæði latur og
svikull. Þegar hann átti að sitja
•yfir fé, gleymdi hann verki sínu,
en sökkti sér niður í það, að
tálga myndir úr tré og beini. Og
í mestu heyskaparönnunum, gat
það komið fyrir, að drengurinn
legði frá sér hrífuna, settist nið-
ur á þúfu, tæki blaðsnepil upp
úr vasa sínum og byrjaði að
teikna.
Um íermingu hafði hann búið
til ýmsar pennateikningar, eink-
um eftirlíkingar af myndum,
sem hann sá í Hóladómkirkju.
Við þetta sat hann öllum stuna-
um, en varð harla lítið úr öðrum
verkum.
Eins og geta má nærri, rædd-
ust foreldrarnir við um þennan
einkennilega son, sem ekki
nennti að vinna fyrir mat sínum,
eins og önnur ungmenni. Er ekki
ólíklegt, að þau hafi á stundum
haft litla von um það, að hann
yrði nokkru sinni að manni. Hitt
sáu þau glöggt, að svo búið
mátti ekki standa, Drengurinn
varð að komast í burtu og reyna
kraftana á einhverju, sem honum
væri betur lagið en heyskapur og
skepnuhirðing.
Um þessar mundir var verzl-
unarmaður sá á Hofsósi, sem
Holm hét. Þótti hann bæði hjálp-
fús og góðsamur. Hann átti bróð-
ur í Kaupmannahöfn, sem var
húsamálari að iðn. Nú hugsaði
faðir Sigurðar sem svo, að fyrst
drengurinn vildi endilega mála.
þá sé eins gott að hann máli hús,
eins og einhverjar klessur á
pappír og léreft. Var nú horfið
að því ráði, að senda Sigurð til
Kaupmannahafnar í því skyni að
láta hann læra húsam'álningu
Tók drengurinn sér fari haustið
1849, fimmtán ára gamall-
Ekki varð Sigurður hrifinn af
vistinni hjá Holm. Þótti honum
húsamálning litlu skemmtilegri
en hin erfiða sveitavinna á ís-
landi. Þar að auki féll honum
illa við hinn nýja húsbónda sinn.
Rifust þeir heiftarlega og stökk
Sigurður á brott eftir fimm daga
Stendur hann nú uppi einn og yf-
irgeíinn, óþroskaður unglingur,
öllum ókunnugur í framandi
borg. Þá verður honuni það helzt
til athvarfs, að þvottakona nokk-