Þjóðólfur - 29.06.1942, Blaðsíða 3

Mánudagur, 29. júní 1942.
ÞJ ÓÐÓLFUR
3
og eigingimi, en áður en þeir
vita af, em þeir sjálfir (komm-
únistarnir) orðnir engu minni fé-
liyg'gju og engu minni jarðhyggju
vfirleitt að bráð, og er oft engu
líkara, en að(‘ þeir viti ekki af
öðru en munni og maga. Og
stundum getur farið svo, þegar
„kapítalisti” og kommúnisti eru
að eigast við, að hlutlausum á-
horfanda detti í hug tvo rándýr,
sem eru að berjast um bráð sína.
Þetta á sem betur fer ekki alltaf
við. Sumir kommúnistar — þó
alltof fáir séu — eru að sjálf-
sðgðu óeigingjarnir hugsjóna-
menn, sem kunna að berjást
drengilega. — Reyndar er alltaf
ástæða til að spyrja, og væri á-
reiðaniega mörgum kommúnist-
anum hollt til sjálfsprófunar að
spyrja sig sem oftast: Hvernig
mundi ég sjálfur haga mér i
sporum hins ríka manns, sem ég
tel mér skylt að berjast á móti?
■— Ef þessi sjálfsprófun væri
nógu einlæg, gæti ef til vill farið
svo, að eitthvað gufaði upp af
rembilátasta réttlætishrokanum
og vægðarlausustu vandlæting-
unni!
III.
Út af tveimur meinlausum
greinum sem ég hef skrifað í
Þjóðólf um þjóðfélagsmál, hafa
ritstjórar Þjóðviljans talið nauð-
synlegt að hella úr skálum sinn-
ar heilögu reiði einhverjum dóma-
dags óksöpum yfir mitt synduga
hofuð, — Málin sjálf hafa þeir
ekki rökrætt, enda virðist þá
skorta geðstillingu til að geta
það. — En í þess stað verja þeir
miklu rúmi í blaði sínu til þess
að reyna að sannfæra lesendurna
um það, hve ég sé einföld sál,
lítið skáld, hrokafullur hræsn-
ari, haldinn ýmiskonar sjálfs-
blekkingum, og hve gjðrsamlega
ég sé í raun og veru óverðugur
þess, að jafn vitrir og miklir
menn og þeir eru, eigi orðastað
við mig! Samt sem áður fylla
þei marga dálka í blaðinu af ó-
hróðri um þenna einskisverða
mann! —
Það, sem hér hefur gerzt, er á-
gætt sýnisgætt sýnishorn hinnar
'pólitísku baráttu, eins og hún er
orðin fyrir tilverknað flokkanna
og flokkshyggjunnar. 1 Suður-
löndum á það sér stað, að illa
uppaldir æsingamenn henda stund-
um fúleggjum og ððru slíku góð-
gæti í leikara eða. ræðumenn, sem
þeim líkar ekki við. — Þroskastig
það, er slíkir menn standa á, er
að sjálfsögcu ekki hátt, enda eru
þeir oft notaðir til óhæfuverka,
sem verri eru en þótt kastað sé
fúleggjim. — Því miður. eru í ís-
lenzku stjórnmálalífi til menn,
sem í stað þess að rðkræða —
kasta fúleggjum að skoðanaand-
stæðingum sínum. Slíkt er hægt
að fyrirgefa og líta á sem ein-
hverskonar óvitaskap, en hitt er
verra, að sumir þessara fúleggja-
varpara seilast mjðg til valda og
mannaforráða, halda að þeir séu
miklir spekingar, og að ekki er
laust við að farið sé að líta á það
sem mikla og fagra íþrótt að
henda þessum óþverra. Þegar svo
er komið, verður að segja hispurs-
laust frá þeirri hættu, sem yfir
vofir, jafnvel þótt þola verði
nokkra fúleggjahríð frá raka-
naiu.um mönnum, sem halda að
þeir séu til þess kvaddir að frelsa
heiminn — með fúlum eggjakðk-
um! — Gretar Fells.
Rífregnír
Sk'ipun heilbrigðismála á Islandi ^iefn-
ist nýútkomið fylgirit með heilbrigðis-
skýrslunum, er Vilmundur Jónsson land-
læknir hefur samið. Er það upphaflega
ritað sem kafli í rit um félagsmálefni, er
fyrirhugað var að gefa út, en hefur nú
verið stöðvað. Þetta er allsmikið rit að
vöxtum, nálega tvö hundruð blaðsíður í
stóru broti. Er þar saman kominn mikill
og margvíslegur fróðleikur um þessi efni.
— Þá eru og nýkomnar út heilbrigðis-
skýrslur fyrir árið 1939 og skýrslur um
heilsufar og heilbrigðismálefni á íslandi
1901—1904.
Pála, nýtt leikrit eftir Sigurð Eggerz
bæjarfógeta kom út á forlagi ísafoldar-
prentsmiðju nú nýlega.
<KXXXXX>O<XXX>O<XX><XX>OO<XXXXXXX>000<XX><
Tryggið yður okkar
fegurstu bókmenntir
f næstu 1 0 daga geta menn gerzt áskrifendur
að Landnámu í bókaverzlunum Eymundsens, fsa-
foldar, Heimskringlu og KRON og fengið um leið
afhent 1 . bindi af verkum Gunnars Gunnarsson-
ar, Skip heiðríkjunnar.
Ef til vill eigið þér ekki síðar kost á að eignast
þessi verk, sem einungis eru prentuð fyrir áskrif-
endur, öll tölusett og afhent meðlimum á kostn-
aðarverði.
Bóbaúf$áfan Landnáma*
er á Skólavörðustíg 3. —
Símí 4964, Lítið inn. — Aðstoðið okk-
ur eftir megni á kosninga-
daginn.
x E-listinn
Raflagnir
Getum tekið að okkur raflagnir í nokrar nýbygingar. — önn-
umst einnig viðgerðir á eldri lögnum og allskonar raftækjum.

RAFTÆHJAVERZLLN & VINNt^TOFA
LAUGAVEQ 46 SÍMI 5858
Kofflum við manni að ?
Eitt einasta atkvæði getur ráðið úrslitum.
Þess vegna má enginn Þjóðveldismaður fara
úr bænum án þess að kjósa.
Kosið er í Miðbæjarbarnaskólanum kl. 10—
1 2 f. h. og 1—5 og 8—9 e. h. og á laugardögum
kl. 1—5 og á sunnudögum kl. 3—5.
E-listinn er listi Þjóðveldismanna.
minna griðland en hjá þessari hraustu, sókndjörfu
hetju, sem geislaði af lífsþrótti og æskuþreki. Og þó
var hann nú allt í einu horfinn sjónum, þegar lífsstarfið
var nýhafið og ættjörðin þarfnaðist forustu hans frem-
ur en nokkru sinni áður.
Allir hinir beztu íslendingar, sem vissu hvílíkur
mannskaði hafði orðið, voru harmi lostnir. Jón Espólín
líkir hinum látna víkingi við Baldur hinn góða, sem
allir vildu úr Helju grátið hafa. Jónas Hallgrímsson
yrkir fagurt kvæði og lýsir vel hinum mikla missi ,Is-
lands. Bjarni Thorarensen byrjar á erfiljóði, sem ætla
má að orðið hefði óbrotgjarn minnisvarði, ef lokið hefði
verið:
Isalands
óhamingju
verÓur allt að Vopni.
Eldur úr iðrum þess,
ár úr fjöllum
breiÓum byggðum ey&a.
Lengra komst Bjarni aldrei. Það er eins og einhver
hefur sagt: Treginn og söknuðurinn varna honum máls.
II.
Margur efnismaður hefur látið lífið um örlög fram.
Margur gáfaður piltur hefur fallið í valinn á unga aldri.
Margur skarpur námsmaður hefur verið hrifinn á brott
í blóma lífsins, og þó hefur engin þjóðarsorg orðið við
fráfall hans.
Hér hefur verið frá því skýrt, hve fjörmikill og bráð-
gjör Baldvin Einarsson var. Þess hefur líka verið getið,
að hann var duglegur sjómaður og ágætur skipstjóri.
Og á það hefur verið minnzt, hvílíkur námsmaður
hann reyndist. En samt mætti spyrja: Hvers vegna var
hans saknað sem afburðamanns og leiðtoga ? Hver voru
afrek hans ?
Þegar Baldvin Einarsson kom til Hafnar, var mikil
deyfð yfir öllu félagslífi íslenzkra stúdenta, og hafði
svo verið allt frá tímum þeirra Eggerts Ölafssonar og
Hannesar Finnssonar. Fjöldi stúdenta lá í hóglífi og
svalli, en þegar bezt lét, stunduðu þeir námið og hugs-
uðu ekki um aðra hluti. Félagsleg málefni létu þeir sig
litlu skipta, og þjóðerniskenndin var harla óþroskuð.
Ekki leið á löngu, unz Baldvin hafði komið mikilli hrær-
ingu á þennan stöðupoll. Fyrir forgöngu hans stofnuðu
námsmenn félag með sér og (óku að ræða þar um hag
Íslands og ástand í atvinnu- og meriningarmálum. Köll-
uðu þeir fundi þessa ,,Alþing“, til minningar um hina
fornu þjóðarsamkomu á Þingvöllum. Lífið og sálin í
störfum funda þessara var Baldvin Einarsson. Hélt hann
þar þrumandi ræður um búnaðarhætti, iðnaðarfram-
kvæmdir og þjóðernismál. Stefndi hann heill og óskipt-
ur að því marki, að glæða framkvæmdaþrá og ætt-
jarðarást félaga sinna.
Þetta eitt virtist ærið verkefni ungum manni. En
Baldvin sá það brátt, að hann yrði að skapa sér víðari
vettvang, ef vel ætti að vera. Hann tók því að gefa út
tímaritið „Ármann á Alþingi“, og hélt þeirri útgáfu
áfram í fjögur ár, eða til dauðastundar.
III.
Útgáfa „Ármanns á Alþingi“ er afreksverk Bald-
vins Einarssonar. Þar birtist hann í fullri stærð, ör-
uggur og úrræðagóður, þróttmikill og hugkvæmur, op-
inn og vakandi fyrir öllu því, sem verða mætti íslandi
til nytsemdar.
Baldvin valdi þann kostinn, að hafa rit sitt í eins-
konar sögustíl. Er það auðsjáanlega gert til þess, að
almenningur lesi það fremur sér til gagns og ánægju.
Það er hin forna landvættur, Ármann úr Ármannsfelli,
sem er látin halda ræður frá Lögbergi um hin margvxs-
legustu efni. Stundum eru ræður þessar fullar af leið-
beiningum og heilræðum til bænda og búaliðs. Annað
veifið fjalla þær um nauðsyn aukins iðnaðar og fjöl-
breyttari atvinnuhátta. Þá eru og harðorðar áminningar-
ræður, þar sem þrumað er yfir andvaraleysi og svefn-
móki. Bent er á dæmi forfeðranna, sýnt fram á, hvern-
ig túnin, sem þeir græddu, séu komin í órækt, og garð-
arnir, sem þeir hlóðu, sokknir í kaf. Það er talað um
afrækt og spillingu tungunnar, gert gys að erlendum
málskrípum, en rætt um nauðsyn góðra nýyrða, er sam-
in væru samkvæmt eðli og lögmálum málsins. Og loks
kröfuna um endurreisn Alþingis.
Svo var mál með vexti, að í maímánuði 1831 gaf
Friðrik konungur 6. út tilskipun, þess efnis, að sett
skyldu á stofn ráðgjafarþing í Danmörku. Var svo fyr-
ir mælt, að íslendingar skyldu senda fulltrúa á þing
Eydana. — Þetta gat Baldvin Einarsson ekki látið af-
skiptalaust. í síðasta árgangi tímarits síns, birtir hann
ágæta ritgerð, þar sem það er sannað óyggjandi rökum,
að íslendingar eigi ekki að líta við slíku boði, heldur
hafi þeir bæði rétt og skyldu til að krefjast þings í
landinu sjálfu.
Ritgerð þessi er seinasta stórvirki Baldvins. Fáuiri
mánuðum síðar var hinni björtu ævi þessa unga full-
huga lokið. Hann hafði tekið sér stöðu í brjósti fylk-
ingar, og haldið hinum íslenzka landvarnafána hátt á
loft. Og merkið stóð, þótt maðurinn félli. Þetta sama
ar kom Jón Sigurðsson til Kaupmannahafnar, maður-
inn, sem átti eftir að fylgja hugsjónum Baldvins fram
til sigurs.
Gils GuSmundsson.