Þjóðólfur - 27.07.1942, Page 1

Útgefaudi: MUNINN K. f.
Afgreiðsla og auglýsingar:
Laufásvegi 4, sími 2923.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi og aukablöð eftir þörf-
um. Verð kr. 6.00 á misseri. í
lausasölu 25 aurar. Askriftargjöld
greiðist fyrirfram.
Víkingsprent h. f.
Ríffregnír
Gangleri, tímarit Guðspekifélags
íslands. Fyrra hefti yfirstandandi ár-
gangs, er nýlega komið út. Ritstjór-
inn, Grétar Fells, á i heftinu þessar
greinar: Af sjónarhóli, Herra Jón
Jónsson og ódauðleikinn, Bókstafur-
inn og andinn, Dulfræði og dulspeki.
— Jón Árnason ritar um lýðræðið og
forskóla þess. Guðrún Indriðadóttir
þýðir grein eftir P. Brunton. Þor-
lákur Ófeigsson ritar grein er nefn-
ist Meistarar. Kristmundur Þorleifs-
son og Víglundur Möller eiga sína
greinina hvor í heftinu. — Auk þess
flytur það afmæliskveðju til Sigur-
geirs Jónssonar, söngkennara á Ak-
ureyri, og nokkrar smágreinar.
Náttúrufræðingurinn, 2. hefti 12.
árgangs er nýkomið út. Heftið er
helgað dr. phil. Helga Péturss í til
efni af sjötugsafmæli hans. Ritstjór-
inn, Jóhannes Áskelsson, ritar afmæl
isorð um doktor Helga. — Af öðru
efni í ritinu má nefna stærðfræðilega
grein um Öskjuvatn eftir Ólaf Jóns-
son, og grein um fjallamyndun eftir
Guðmund Kjartansson. Jón Gíslason
ritar um Aristoteles og upphaf nátt-
úruvísinda. Jakob H. Líndal ritar um
jökulmenjar í Fnjóskadals- og Kinn-
arfjöllum og Jóhannes Áskelsson um
nokkrar fornskeljar úr Hvítárböökk-
um í Borgarfirði. — Ýmislegt annað
fræðandi efni er í heftinu.
Tímarit iðnaðarmanna, 2. hefti
1942, er helgað 25 ára afmæli Múr-
arafélags Reykjavíkur. Flytur ritið
ýmsar greinar, er Múrarafélagið hef-
ur sjálft látið skrifa, i tilefni af af-
mælinu, en ritstjórinn fylgir afmæl-
isminningunum úr hlaði með grein,
er hann nefnir Fagnaður á tímamót-
um. Er þetta hefti, eins og tímaritið
er jafnan, hið myndarlegasta að efni
og frágangi, prentað á góðan pappír
og prýtt fjölda mynda. — Ritstjóri
þess er Sveinbjörn Jónsson bygging-
armeistari. —
Ársrit Skógræktarfélags íslands
fyrir árið 1942 er nýlega komið út.
Hákon Bjarnason skógræktarstjóri
ritar þar ítarlega grein, er nefnist
Ábúð og örtröð. í ritinu eru skýrslur
um störf Skógræktar ríkisins, skýrsl-
ur um störf skógræktarfélagá og
margt fleira.
Nýtt kvennablað. Þriðji árgangur
Nýs kvennablaðs hófst með blaði
því, er út kom 19. júní s. 1. Þar rit-
ar Guðrún Stefánsdóttir athyglis-
verða grein um útivist. Margrét Jóns-
•dóttir ritar frásögn, er hún nefnir
Jónsmessunótt. Obba Holm-Ander-
sen segir frá dvöl sinni í Singapoore.
Ennfremur er í blaðinu útvarpser-
indi Sigríðar Eiríksdóttur, Stöðuval
kvenna, grein um 19. júní, lag eftir
Emil Thoroddsden við kvæði eftir
Guðrúnu Stefánsdóttur, forsagnir um
jurtalitun eftir Kristínu Þorsteins-
dóttur og ýmislegt fleira. — Ritstjór-
ar og útgefendur Nýs kvennablaðs
eru þær Guðrún Stefánsdóttir og
María J. Knudsen.
Tónlistin, tímarit Félags íslenzkra
tónlistarmanna, er nýlega komið út.
Þetta er 2. hefti árgangsins 1942 og
flytur þetta efni helzt: Enn um tón-
menntun, eftir Björgvin Guðmunds-
son. Söngbókmenntir og hljóðfæri
íslendinga á 19. öld, eftir Þorstein
Konráðsson. Hallgrímur Helgason
ritar um Björgvin Guðmundsson tón-
skáld. Ennfremur er í heftinu lag
fyrir orgel eftir Björgvin Guðmunds-
son, bókmenntir, áskorun til Alþing-
is, smávegis í dúr og moll o. m. fl. —
Ritstjóri Tónlistarinnar er Hallgrím-
ur Helgason tónskáld. Hann hefur
Hugleíðíngar á vegamófum:
ÞAÐ vekur athygli allra hugsandi manna, hversu
„leiðtogar“ þjóðarinnar eru fáorðir um úrlausnarráð
sín í þeim málefnum, er varða framtíð þjóðarinnar og
farnað á ókomnum árum, svo og hverjir sambúðarhætt-
ir skuli ríkjandi í þjóðfélaginu að afloknum þeim ógn-
um, er nú hrjá gervallt mannkyn. En það er trú þorra
manna, að þegar styrjöldinni lýkur, hver svo sem enda-
lok hennar verða, muni hef jast tími endurskoðunar og
endurskipunar þeirra lögmála, er ráðið hafa sambúðar-
háttum manna á jörðunni.
Þjóðfélagshættir okkar íslendinga og „forsjá“ leið-
andi manna í þjóðfélaginu hefur og verið með þeim
hætti á undanförnum árum, að ekki verður hjá því
komizt, að leita nýrra úrlausna, nýrrar skipunar og
markvissari aðgerða í þeim vandamálum, er þjóðin hef-
ur horfzt í augu við um alllangt undanfarið árabil. —
Þrátt fyrir hin miklu ónotuðu gæði landsins og mögu-
leika þess, sem eru nálega ótæmandi, hefur neyðará-
stand í nýjum og nýjum myndum verið hlutskipti al-
mennings. Hrörnandi framleiðsla, atvinnuleysi og
skortur á húsakynnum eru hlutskipti, sem almenning-
ur í landinu mun ógjarna sætta sig við um alla ókomna
framtíð. '
Og þjóðin mun heldur ekki
þola til langframa hina skefja-
lausu stjórnmálaspillingu 1 land-
inu. Því fer, víðs fjarri, að al-
menningur geti fallizt á, að þjóð-
félagið sé einkafyrirtæki þeirra
valdabraskara, er fyrir tilviljun
eina og með miður vönduðum
baráttuaðferðum hefjast til
valda. Augu manna hafa opnazt
fyrir því, hversu heilbrigðir
muni vera þeir þjóðfélagshættir,
þar sem stærstu fyrirtækjunum
virðist vera ætlað öll völd í f jár-
málum, atvinnumálum og þeim
málum öðrum, er almenning
varðar mest.
Á vegamótum
flokkurinn bæri fyrir brjósti
hag allra stétta jafnt og vildi
beita sér fyrir hófsemi, umburð
arlyndi og endurbótum á þeim
þjóðfélagsháttum, er þjóðin á
nú við að búa, hefur yfirgefið
flokkinn.
Sósíalistaflokkurinn, sem vill
algera skipulagsbreytingu, en
hefur ekki við annað að styðj-
ast en þokukenndar hugmynd-
ir um sósíalisma, hefur eflzt að
svo miklum mun, að hann get-
ur áður en varir haft mikilvæg
áhrif á úrslit íslenzkra þjóð-
mála.
Á handaflið að ráða?
Málin liggja ljóst fyrir. Eftir
því sem fækkar frjálslyndu mið
stéttarfólki innan Sjálfstæðis-
flokksins, þokast flokkurinn æ
lengra á þeirri braut, að verða
viljalaust verkfæri í höndum
harðvítugrar sérhagsmunaklíku,
sem hefur það eitt markmið, að
ná drottnandi aðstöðu innan
þjóðfélagsins. — Samhliða því
mundu forsprakkar sósíalista
(kommúnistar), eflast að liðs-
kosti. Meginhluti liðssafnaðar
þeirra mundi koma frá þeirri
stétt, er býr við þrengstan kost,
og á fæst úrræði til lífsbjargar.
Sósíalistar hafa að ýfirlýstu
stefnumáli „alræði öreiganna“.
Þróunin stefnir því óðfluga í þá
átt, að tekizt verði á til úrslita
um einræði annarrar stéttar af
tveimur: Fámennrar auðstéttar
eða verkalýðsstéttarinnar.
Stjórnarfarið yrði með sama
svipmóti, hvor stéttin sem sigr-
ar: Algert einræði, ofbeldi og
kúgun af hálfu fámennrar, harð
drægrar klíku, er náð hefði rík-
isvaldinu í sínar hendur. Rit-
frelsi og málfrelsi yrði afnum-
ið, svo og persónufrelsi ein-
staklinganna. Enginn mætti um
frjálst höfuð strjúka fyrir of-
ríki valdaklíkunnar. Þjóðfélagið
yrði í enn ríkara mæli en nú
er, einkafyrirtæki valdhafanna,
harðdrægra og ofstækisfullra
æfintýramanna, sem einskis-
virtu vilja almennings og væri
ekkert fjær skapi en frjálst
þjóðríki og jöfn mannréttindi.
Undir þessum kjörorðum
verður barizt
í baráttunni um völdin munu
þeir tveir aðilar, er hér er lýst,
hampa tveim kjörorðum. Stór-
eignamenn munu hafa að kjör-
orði hið glæsilega orðtak frelsi
— fullt frelsi. Hinir, er valið
hafa sjálfa sig til forustu af
hálfu verkalýðsins, munu hins
vegar velja sér kjörorðið skipu-
lag — fullkomlega skipulagður
þjóðarbúskapur.
Undir þessum kjörorðum verð
Framhald á 4. síðu.
„Frjáls ljðð “
fyrir ekki alllöngu sent frá sér Sex
lítil lög (til söngs og leiks) og tutt-
ugu og tvö íslenzk þjóðlög. Hallgrím-
ur vinnur hið merkilegasta starf með
söfnun íslenzkra þjóðlaga. Er þess að
vænta, að það starf hans verði þakk-
samlega þegið af þjóðinni.
Jörð, tímarit sr. Björns O. Guð-
mundssonar, er nýlega komið út, eft-
ir að hafa hvílzt um nokkra hríð. Er
ritið sem fyrr vandað að frágangi og
prýtt fjölda góðra mynda. Þessar
greinar flytur ritið helztar: Hvaða
stjórnarfar hæfir siðmenntaðri þjóð?
athyglisverð grein eftir Pétur Sig-
urðsson. Breiðafjarðarheimili fyrir
50 árum, fróðleg grein eftir Guðm.
Eggerz. Bækur á árinu 1941, eftir
Arnór Sigurjónsson. Utsýn af Öræfa-
jökli, eftir Ingólf ísólfsson. Dýrasti
arfurinn eftir Þórodd Guðmundsson.
Skyggnzt inn um glugga, grein um
styrjöldina eftir ritstjórann. Enn-
fremur er í heftinu fyrri hluti þýddr-
ar skáldsögu, margar styttri greinar,
kvæði, smælki o. m. fl.
Samtíðin, júlíheftið, er nýkomið
út. Ritið flytur grein um þrjú hlut-
verk svefnsins, þýtt kvæði, grein eft-
ir Þórhall Þorgilsson um framburð
og réttritun erlendra landfræðiheita,
þýdda sögu, ýmsar stuttar greinar,
bókafregnir, skrítlur o. fl.
Úrslit nýafstaðinna kosninga
leiða mjög glöggt í ljós, að nú
eru vegamót í stjórnmálaþróun
vorri. Tveir landsmálaflokkanna
eru í fullkomnu upplausnará-
standi. Framsóknarflokkurinn
heldur enn stéttarfylgi sínu í
sveitum landsins, sumpart
vegna kjördæmamálsins og sum
part vegna þess, að kjósendur
þar telja sig ekki eiga völ betra
hlutskiptis en þess, að styðja
enn einu sinni þann flokk, er
þeir þó vænta sér yfirleitt ekki
neins góðs af. Sósíalistaflokkur-
inn (Kommúnistar), hefur auk-
ið fylgi sitt að miklum mun á
kostnað Alþýðufl. og Sjálfstæð-
isfl. Orsakirnar eru hin þröngu
einkasjónarmið foringja Sjálf-
stæðisflokksins og samábyrgð
leiðtoga Alþýðuflokksins um
stjórnmálaspillinguna í landinu.
Styrkleikahlutföll landsmála-
flokkanna hafa þannig breytzt
verulega. Mikill hluti þess fólks,
er fylgt hefur Sjálfstæðisflokkn
um að málum í þeirri trú, að
MAÐUR að nafni Jón Sig-
tryggsson ritaði fyrir
nokkru grein í Lesbók Morgun-
blaðsins. — Andmælti hann þar
skoðunum mínum á því, sem
nefnt er stundum „óbundin
ljóð“, eða „frjáls ljóð“, er ég
nefni svo. Enda þótt grein þessi
sé ekki illa samin, tekst þó höf-
undi hennar ekki að sannfæra
mig, og fer því fjarri. Virðist
mér kenna þar misskilnings eigi
all-lítils. Líking sú, er höfund-
ur tekur í upphafi greinarinnar,
á ekki við um hin rímlausu ljóð,
enda játar hann, að ljóð og rím
sé sitthvað. Eins og hey er hey,
hvort sem það er bundið í
bagga eða ekki, eins er andi
ljóðsins, ljóðúðin, hin sama,
hvort sem hún er rímbundin eða
ekki. Þetta þurfa menn að láta
sér skiljast, og er það hið mikla
aðalatriði þessa máls. Ef menn
átta sig ekki á því, er engin von
um árangur af frekari deilum,
og verða þær ekki annað en
endurtekning á kerlingadeil-
unni: „Klippt er það, skorið er
það!“ — En ef menn játa það,
að ljóð og rím sé sitthvað, þá
virðist sannarlega vera erfitt að
komast hjá að viðurkenna, að
til geti verið órímuð ljóð, enda
er það svo. Um hitt geta menn
svo deilt endalaust, hvort þeim
geðjast betur að rímuðum eða
órímuðum Ijóðum. — Það er
smekks atriði, og kemur þar
margt til greina, sem ekki er
unnt að rekja í stuttri blaða-
grein.
Jón Sigtryggsson segir í grein
sinni, að vér íslendingar eig-
um nú ekki mörg snjöll ljóð-
skáld. Þetta er ekki rétt. Vér
eigum einmitt mörg ágæt ljóð-
skáld, — og hafa nokkur þeirra
náð miklum snilldartökum á
þessu, sem sumir telja aðaleig-
ind ljóðsins — ríminu. — Hitt
er svo annað mál, að segja má
með miklum rétti, að rímskáld-
Framhald á 4. síðu