Þjóðólfur - 17.08.1942, Page 1

Útgefaiwii: MUNINN h. f.
Afgreiðsla og auglýsingar:
Laufásvegi 4, sími 2923.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi og aukablöð eftir þörf-
um. Verð kr. 6.00 á misseri, í
lausasölu 25 aurar. Áskríftargjöld
greiðist fyrirfram.
Víkingsprent h. f.
Átökin í Indlandi. Brezka
heimsyfirráðastefnan hefur
sáð til þess, sem Bretar eru
nú að skera upp.
— YFIRLIT ÞJÓÐÓLFS —
f SÍÐUSTU viku hafa Indlands-
málin verið ofarlega á baugi
sem umræðuefni í blöðum, út-
varpi og manna á meðal víða um
heim. — Stjórnendur landsins
(Bretar) hafa gripið til þess ráðs
að fangelsa foringja Indverja.
Gandhi og öllum helztu leið-
togum Kongressflokksins, sjálf-
stæðisflokks Indverja og hins
eina af flokkum
landsins. er nokkurs
Handtökur
og óeirðir.
ma sin, hefur verið
varpað í fangelsi. Óeirðir hafa
brotizt út í öllum helztu borg-
um landsins. Herlið hefur verið
kvatt á vettvang til að bæla nið-
ur allan mótþróa. — Hundruð
manna hafa hlotið sár og bana
í þeim átökum. Eftir að hinn
brezki landsstjóri hafði tilkynnt,
að sérhver vottur um mótþróa
verði bældur niður með harðri
hendi, skýra brezkar fréttastofn-
anir svo frá, að kyrrð sé komin
á í landinu að nýju.
Ástæðan til þessa örþrifaráðs
hinna brezku stjórnenda lands-
ins er sú, að Kongressflokkur-
inn hélt fast við þá ákvörðun
sína, að krefjast fulls sjálfstæð-
is Indlands, og að Bretar létu
þar af allri íhlutun um stjórn
Indlands og indverskra mál-
efna. Tók þing ílokksins þá á-
kvörðun, að hefja óvirka and-
Kröfur um stöð“ y«™8-
sjálfstœöi. Breta' ef Þeir
ekki gengju að kröf-
um ílokksins um fullt sjálfstæði
til handa Indlandi. En áður hef-
ur Gandhi lýst því yfir, að Ind-
verjar mundu verja land sitt fyr
ir öllum árásum, stofna milljóna
her og leggja kapp á hergagna-
framleiðslu sína. Þessu vildu
Bretar ekki hlíta. Töldu þeir öll
tormerki á því, að Indverjar
gætu sjálfir séð fótum sínum
forráð, einkum að því er lyti að
stjórn hervarna landsins. Myndi
allt loga í innbyrðisdeilum í
Indlandi, ef þeir hyrfu þaðan
á brott, og málstað Indverja
vera verf komið en áður. Jafn-
framt gáfu þeir hátíðleg heit
um fullt sjálfstæði Indlands að
ófriðnum loknum.
í síðustu heimsstyrjöld börð-
ust Indverjar fyrir sjálfstæði
sínu, þ. e. a. s.: Bretar höfðu
heitið þeim fullu frelsi, ef þeir
tækju þátt í stríðinu með þeim.
Indverjar gengu að þeim kaup-
, - . um. Börðust þeir í
1 . brezka hernum til
stnðsloka og gatu
Eramhald á 4. -siöu
Þegar mennlrnlr dæma
sig sjðliir i útlegð
SÍÐAN erlendur her tók sér búsetu í landinu hefur
borið nokkuð á því, að íslenzkar stúlkur gengju
að eiga brezka hermenn. Ekki liggja fyrir upplýsingar
um tölu þessara hjónabanda, en það er álitið, að það
muni eigi vera lítill hópur íslenzkra stúlkna, er þannig
hefur sagt skilið við ættjörð sína.
Við giftinguna missa þessar stúlkur borgararétt á íslandi
og gerast brezkir þegnar.
Nú er í sjálfu sér ekkert við
því að segja, þótt kona, er geng
ur manni á hönd, fari að orð-
um Ritningarinnar og yfirgefi
ættland sitt, föður og móður,
og fari að búa við eiginmanni
sínum.
En skoöum málið nánar.
Þessum giftingum er raun-
verulega allt öðru vísi farið
heldur en venjulegum gifting-
um á friðartímum. Þá yfirgef-
ur konan fósturjörð sína og
bernskuheimkynni í því augna
miði að stofnsetja sameiginlegt
heimili með eiginmanni sínum.
En íslenzku hermannakon-
urnar eru kallaðar til hins
nýja „föðurlands“, hvað
sem skyldum eiginmanns-
ins líður. Konurnar eru
að stúlkurnar fýsi heldur alls
ekki að samlagast hinu fram-
andi tengdafólki. Til hjúskap-
arins hefur sennilega oft á tíð-
um verið stofnað í meira
flaustri en svo, að tími hafi gef
izt til að kynna sér ítarlega
umhverfi brúðgumans í ætt-
landi hans
Brezk heimili munu ekki yf-
irleitt verða umsvifalaust
opnuð fyrir framandi stúlkum,
er fólk hefur sennilega nokkra
tilhneigingu til að skoða í hópi
hinna „fákænu meyja“, þótt
útlendingur sé undantekning-
arlaust „fínn“ á íslandi og eft-
irsóknarvert að leiða hann inn
að arni heimilisins. Það bendir
því allt til þess, að hin íslenzka
hermannskona verði einmana
útlendingur í sínu nýja „föður-
landi“ og sakni sárt séskuheim-
ilis síns, er sennilega getur
ekki verið svo ömurlegt, að
það hafi ekki mikið aðdráttar-
afl fyrir einmana konu meðal
milljóna framandi manna.
Ef sögunni er haldið
áfram —
Ef við leitumst við að fylgja
æviferli hinnar íslenzku her-
mannskonu út úr rökkri styrj-
aldarinnar, þá fáum við ef til
vill ástæðu til að horfa enn
uggvænni augum á hlutskipti
hennar. Kemur eiginmaðurinn
heim að stríðinu loknu? Ekki
verður þeirri spurningu svar-
að játandi eða neitandi. En
hver er sá, er eigi kvíðir? Ef
til vill hvíla skinin bein hans í
glóðheitum sandi eyðimerkur-
innar, þegar vopnin verða slíðr
uð að lokum. Gröf hans er
kannske í djúpi hafsins. I val-
köstum vígvallanna enda millj-
ónirnar líf sitt.
Og hvernig horfir málið við
Framhald á 4. síðu.
Fallbyssunum
snúið við
Eftir að Framsóknarflokkur-
inn lét af þátttöku í stjórn lands
ins hefur Tíminn við og við ver-
ið að bera sig upp undan bíla-
verzlun ríkisins. Telur blaðið, að
Jakob Möller misbeiti valdi sínu
sem yfirmaður Bifreiðaeinkasöl-
unnar, en ekki getur það að
neinu framsóknarmannsins, sem
er framkvæmdastjóri fyrirtæk-
isins.
Nú er það mála sannast, að
bílaverzlun ríkisins er óafmáan-
legur smánarblettur á þjóðfé-
laginu og beinlínis notað í því
augnamiði, að viðhalda skipu-
lögðu misrétti og rangsleitni. —
En hverjir mótuðu starfshætti
þessarar illa þokkuðu verzlun-
ar? Það voru Framsóknaríor-
ingjarnir með Eystein Jónsson í
broddi fylkingar. Þeir stofnuðu
þetta bæli lasta og siðspillingar,
sem nefnt er Bifreiðaeinkasala
ríkisins. Þeir settu yfir fyrirtæk-
ið þann mann, sem mun vera'
verst þokkaður allra opinberra
starfsmanna á íslandi — og er
þá mikið sagt. Eysteinn Jónsson
og aðrir foringjar Framsóknar-
flokksins notuðu þetta fyrirtæki
árum saman til að hlaða undir
gæðinga sína, ná sér niðri á pól-
itiskum andstæðingum og skapa
FramhaJd á 4. síðu.
gatnagerð
víkurbæ og fjármálastjórnina
þar. Fjárþörf bæjarins er löngu
komin langt yfir öll eðlileg tak-
mörk, enda virðast stjórnendur
bæjarins fjarri því að vera fær-
ir um að stýra málefnum hans.
Tökum gatna- og holræsagerð
bæjarins sem dæmi. Þessar
framkvæmdir kosta gífurlegar
fjárhæðir, og eru greiddar úr
sameiginlegum sjóði borgar-
anna. En sannleikurinn er sá, að
lagning gatna og holræsa á að
lúta alveg sömu lögmálum og
framleiðsla á rafmagni og gasi
fyrir bæjarbúa. Þetta eru þæg-
indi, sem menn kaupa og greiða
sitt verð fyrir, ekki sem nef-
skatt, heldur nákvæmlega í
réttu hlutfalli við notkun. Það
eru lagðar götur og holræsi um
bæinn til þess að hægt sé að
byggja hús.
Allur kostnaður við þessar
framkvæmdir á að hvíla á
húseignunum. Og hver hús-
eign er greiðsluskyld fyrir
þessi þægindi nákvæmlega
í sama hlutfalli og hún
verður þeirra aðnjótandi.
Einbýlishús, er standa á
stórum lóðum, sem liggja að
götu á stóru svæði, verða að
Framhald á 4, síðu
Um útsvarsheimtu og
Það er óvenjulega mikið unnið í Reykjavík um þessar
mundir. Menn leggja hart að sér. Við skulum hugsa okkur
stéttir eins og bifreiðastjóra og verkamenn. Þær leggja að sér
við vinnu með óvenjulegum hætti.
Frístundirnar eru horfnar, svefntíminn styttur, hvort-
tveggja í því augnamiði að afla eins mikils og unnt er meðan
vinnan er nóg'.
kallaðar í einskonar her-
þjónustu í þágu þeirrar ó-
friðarþjóðar, sem þær hafa
tengzt. Þeim eru fengin
erfið, áhættusöm og óþrifa-
leg störf í hergagnaverk-
smiðjum landsins.
Eiginmennirnir verða kann-
ske eftir á íslandi til að gegna
þar skyldum sínum fyrir land
sitt og konung. Ef til vill bíð-
ur þeirra að ganga fram á víg-
völlinn á hinum heitu söndum
eyðimerkurinnar. Líf her-
mannsins er engum öðrum lög-
um háð en þeim, er herstjórn-
irnar setja. Honum er teflt hér
fram í dag, kannske annars-
staðar á morgun.
Útlendingar í „föður-
landi“ sínu.
Meðan eiginmaðurinn hættir
lífi sínu á vígvöllunum, vinnur
hin íslenzka eiginkona og nýi
brezki ríkisborgari í hergagna-
verksmiðjum Bretlands. Ef til
vill á hún erfitt um mál í hinu
nýja „föðurlandi“. Hún eignast
ekki kunningja. Jafnvel ætt-
menn eiginmannsins eru kann-
ske ekkert sérlega óðfúsir að
opna henni faðm sinn. Her-
búðalífið á sér sitt „los“ og sitt
nýj.a siðgæði. Siðavandar þjóð-
ir eins og Bretar hafa ef til
vill nokkuð annað álit á ,her-
mannagiftingum“ en ýmsar ís-
lenzkar stúlkur. Vera má og,
Ungir menn muna atvinnu-
leysið og neyðina fyrir stríðið.
Þeir vilja búa sig undir að
mæta slíkum tímum, því að
ekki verður neins annars vart,
en að nákvæmlega jafn mikið
verði látið skeika að sköpuðu
um aíkomumöguleika almenn-
ings og gert hefur verið til
þessa. Þeir, sem nokkuð eru
komnir á aldur, eru að safna til
elliáranna.' En er engin stefnu-
breyting í þá átt að hætta við
að hálfsvelta gamalmennin. Hið
trúasta fólk, er unnið hefur
„hörðum höndum" allt sitt líf í
þágu þjóðfélagsins á enn í dag á
hættu að sjá hungurvofuna við
dyrnar, þegar húma fcekur á
ævikvöldinu
Hvernig: ber að meta þessa
viðleitni?
Slíkir menn og hér er lýst,
menn á öllum aldri og í fleiri
stéttum en nefndar voru, hafa
raunverulega horfið að því ráði
að taka út nokkuð af starfsorku
sinni fyrirfram. Þeir leggja
meira á sig en eðlilegt er. Með
því að breyta frístundunum og
nokkru af svefntímanum í
vinnudag ganga þeir á þann
eina höfuðstól, sem vinnustétt-
irnar eiga: Starfsþrekið.
En vinnustéttunum, sem vegna
öryggisleysisins í þjóðfélaginu
eru knúðar inn á þessar braut-
ir, leyfist ekki einu sinni að
ganga á höfuðstólinn. Af hinum
auknu tekjum, sem þannig er
aflað, tekur ríki og bær bróð-
urhlutann með auknum skatta-
byrðum. Þannig er metin við-
leitni þeirra manna, sem sjálfir
eru að leitast við að tryggja
sér það öryggi, er þjóðfélagið
svíkst um að veita þeim.
Og hvernig er íéð notad?
Við skulum að þessu sinni að-
eins halda okkur við Reykja-