Þjóðólfur - 06.09.1942, Síða 2

MllUflR
Mánudagurinn 6. september 1942.
RUMjéri: Valdimar Jóhannason
RiUtjóm; Skólavörbuttíg 3. Stmi 4964
í(st k BAUGI
NÍÐINGSVERK
Það gerizt skammt stóra hogga
á milli af hálfu ,,verndara” vorra.
Hin níðingslega árás á varnar-
lausa konu, sem stödd var í sum-
arbústað í grennd bæjarins, hef-
ur enn á ný svijpt þjóðina þeim
vonum, að takast megiaðstemma
stigu við þeirri skálmold, sem
skapazt hefur í landinu, af hálfu
hins erlenda dvalarliðs. Hinn góði
vilji herstjórnarinnar, er enginn
efast um að sé til staðar, hrekkur
skammt, þegar þjóðinni fær ekki
dulizt, að innan hersins eru menn,
sem albúnir eru til hinna níðings-
legustu óbótaverka, hvenær sem
varnarlaust fólk er berskjaldað
fþir giæpahneigð þeirra. Borg-
aralegt ðryggi í þjóðfélaginu
heyrir til liðnum tíma, ef svo fer
enn fram í skiptum landsmanna
og setuliðsins er gert hefur til
þessa. Fólk er þegar tekið að
flýja híbýli sín af ótta við stór-
glæpamenn innan hersins. Og að
þv'í kann að reka, fyrr en varir,
að menn þykist ekki mega ferð-
ast óhultir á vegum úti nema þá
margir saman.
Það verður að gera þær kröfur
til herstjórnarinnar, að hún grípi
til róttækra ráðstafana til að
kveða niður óöld þá, sem er að
skapast hér í landinu. Þjóðinni
er alls ekki kærkomið að neyð-
ast til að líta á það sem hlægi-
legt öfugmselji, að Bandaríkja-
stjórn var beðin að senda aðeins
„úrvaldslið” hingað til lands. En
hjá því getur ekki farið, ef frek-
ari brögð verða að því, að ame-
rískir hermenn á Islandi hagi
sér eins og verstu stigamenn
löngu liðinna tíma.
HELLYER GEFUR
Oven Hellyer, maður sá er fór
með umboð fyrir brezku stjórn-
ina í samningum um kaup á ís-
lenzkum sjávlarafurðum fyrir
rúmu ári síðan, hefur nýverið
opnað pyngju sína og fært stjórn
arvöldum lands síns álitlega' fjár-
hæð að gjöf. Skýrir eitt dagblað-
anna hér í höfuðstaðnum svo frá
samkvæmt heimildum brezkra
blaða, að upphæð þessi sé rituíð
með ,,sex tölustöfum” og gæti
því ekki verið minni upiphæð en
100 þúsund sterlingspund eða
2,6 milljónir króna í íslenzkri
mynt. Fylgdi það fréttinni, bæði
1 brezku blöðunum og því ís-
lenzka, að þetta fé mundi mr.
Hellyer hafa grætt á fiskkaupum
á íslandi.
Það kostaði ritstjóra þessa
blaðs fangelsisvist að gera ráð
fyrir að maður þessi hagnaðist á
því að kaupa fisk af Islendingum
— og því meir sem fiskkaup
hans ykj'vst, en blaðið taldi, að
með fisksölusamningum eins og
hann var upphaflega úr garði
gerður, öðlaðist þessi maður við-
líka einokuraðstöðu í fiskútflutn-
ingnum og danskir kaupmenn
höfðu á verzluninni á Islandi
meðan hún var ekki heimil öðr-
um en þegnum Danakonungs.
En blöðum þeim á Islandi, er
gerðu málstað brezka fiskkaup-
mannsins að sínum, þótti það illa
mælt og óviturljega að tala um
fjárgróða í þessu sambandi.
Meira að segja blaðið Tíminn, sem
fyrir kosningar er mjög andvígt
auðsöfnun og stórgróða, átti
naumast yfir nægilega ,,stórum”
. orðum að ráða til að fordæma þá
,,heimsku” Þjóðólfs, að álíta að
mr. Hellyer mundi hagnast per-
sónulega á fiskverzluninni. Væri
það á allra vitorði, að hann keypti
hér fisk á vegum stjómar sinn-
ar en ekki fyrir eigin reikning.
Svona geta ,,bölvaðar staðreynd
irnar” farið á snið við ,,ábyrga”
pplitík og háleita ,,réttvísi” á Is-
landi.
SAMBANDSMÁLIÐ
, Enn þegja stjórnarvöldin um
afgreiðslu sambandsmálsins, sam,-
þykkt lýðveldisstjórnarskrárinnar
eða ,,síðasta skrefið í sjálfstæðis-
málinu”, sem formaður ríkis-
stjórnarinnar hefur margsinnis
boðað að hann ætlaði að stíga á
þessu þingi. — Þjóðólfur hefur
alltaf verið andvígur þeirri fát-
kennda handahófsafgreiðslu, sem
í ráði var að velja sambandsmál-
inu, en blaðið krefst þess, að frá
því sé skýrt opinberlega, hvers
vegna horfið hefur verið frá því
að leggja málið fyrir þingið. Það
hefur verið skýrt frá því í öllum
blöðum landsins, að málið skul
afgreitt nú. Stjórnarskrámefnd
sat á rökstólum áður en þingið
kom saman og þjóðinni hefur ver
ið skýrt frá því, að álit hennar
yrði lagt fyrir þetta þing, er
mundi afgreiða málið. Þetta, var
eitt helzta kosningamál stjómar-
flokksins í síðustu kosningum. En
svo er ekki minnzt á málið á Al-
þingi. Ætla stjómarvöld landsms
að leyfa sér að þverskalljast við
að gefa skýringu á því, hvers
vegna málið er lagt á hilluna eft-
ir allt þa,ð, sem búið er að segja
í sumar? Hvers konar stjórnmála
siðgæði felst að baki slíkra vinnu
bragða? Eða er þetta kannske
bara einkamál Ólafs Thors og
Kveldúlfs ?
FRJÁLSLYNDI
Frjálslyndið lýsir sér ekki allt-
af eins. Þjóðviljinn er t. d.
„frjálslyndur” á dálítið annan
hátt en Þjóðólfur. Kom það bezt
í ljós nú í síðustu vikui. Blaðið
ráðleggur ,,öllum frjálslyndum
mönnum” að lesa ekki Þjóðólf.
Og hverjar eru ástæðurnar?
Þessi er hin fyrsta. og helzta:
I síðasta blaði Þjóðólfs íoru þau
orð látin falla, að Rússar teldu
,,að mjög óvænlega horfi um
vörn borgarinnar (þ. e. Stalin-
grad). Þetta lýsir fylgi við mál-
stað Þjóðverja, segir Þjóðviljinn.
Þjóðólfur ber nazista-lygi á borð
fyrir lesendur sína. Hann vill að
Rússar bíði ósigur. Þetta er skort
ur á frjálslyndi. Varið ykkur á
svona blaði! Þetta er röksemda-
færsla Þjóðviljans. — Um hann
er aftur á móti er það að segja,
að hann endurtekur á hverium
degi þau ummæli rússnesku her-
stjómarinnar, að ástandið við
Stalingrad sé ,,stöðugt mjög í-
skyggilegt”. Og það má hann
gera af því að hann er málgagn
Rússa á Islandi. En ef hlutlaust
blað um styrjaldarmálin eins og
Þjóðólfur skýrir frá hinu sama
með orðunum ,,að mjög óvænlega
horfi um vörn borgarinnar”, þá
heitir það fylgi við Þjóðverja,
ófrjálslyndi og nazismi. Svo órann
sakanlegir geta vegir frjálslynd-
isins verið!
Flieiri merki ófrjálslyndis hefur
Þjóðviljinn fundið í síðasta blaði
Þjóðólfs. Þannig segir blaðið, að
Þjóðólfur „beinlínis segi fyrir um
ósigur Rússa fyrir næsta sumar”
með því að hvetja til aukinna
varúðarráðstafana á Islandi vegna
hættu á vaxandi hemaðaraðgerð-
um í Norðurhöfum að sumri. Á
máli Þjóðviljans heitir þetta naz-
isískt ,,taugastríð” og ófrjálslyndi
á hæsta stigi. SjáHfur boðar Þjóð
viljinn þráfaldlega þessa auknu
hættu af átökum í Norðurhöfum,
sem menn óttast mjög að vonum,
enda þótt það sé fjandsamlegt al-
mennu frjálslyndi, ef Þjóðólfur
nefnir slíkt!
Þá tekur Þjóðviljinn nærri sér,
að Þjóðólfur skuli birta þýdda
grein eftir fréttaritara ,,New
York Times” og telur það til naz-
isma og ófrjálslyndis, af því að
greinarhöfund'ur dregur ekki dul
á, að Rússar feti í hvívetna i
fótspor Þjóðverja um miskunnar-
lausan nútímahernað — enda
verður þeim víst sízt láð það.
Um ,,vinsemd” þessarar greinar í
garð Þjóðverja geta svo bezt
dæmt þeir, er hana hafa lesið
'í* :S =1:
Þjóðólfur er vissulega ekki
frjálslynt blað á mælikvarð i a joð-
viljans — og vonast til að verða
það aldrei. ,,Frjálslyndi” Þjcðvilj-
ans er fólgið í því að hvika ekki
í neinu í þjónkunaraðstpð , sirmi
til erlends stórveldis, enda þólt
blaðið verði að gera sig að við-
undri í augum allra skynibærra
manna. Afstaða blaðsins til styrj-
aldarinnar og liernaðarv a nunnar.
sem einu sinni hét þrælavinna á
máli Þjóðviljans, en hefur nú ver-
ið gefið hið glæsta nafn ,,land-
varnavinna” hefur afhjúpað það
betur en nokkuð annað h<"-5a
,,frjálslyndi” Þjóðviljinn vill inn-
leiða á íslandi. Þjóðólfur hefur
ástundað það frjálslyndi, sem enn
er virt af öllum sæmilegum, rnönn-
um á Islandi. ,,Sovét-frjálslynd-
inu”, sem aðstandendur Þjóðvilj-
ans munu vilja leiða til öndvegis
á Islandi með tilstyrk erlends
valds, er í eitt skipti fyrir ö!l
úthýst úr dálkum þessa blaðs.
RÍKISSTJÓRNIN
Alþýðuflokkurinn og Sónalista-
flokkurinn hafa sagt ríkisstjórn
SjálÞ tæðisflokksins upp hollustu
og gilðum. Og í tilefni af því
htíur verið tekið fram, af l’áiiu
I'lamsóóknarflokksins, að einnig
uann sé 1 andstöðu við ríkisatjórn-
m*, en vilji hinsvegar að húa
sic: áfram.
Er því núverandi ríkis ifi'vo
minnihlutastjórn, enda engin
breyting á því ástandi, að hér
sé raunverulega stjórnlaust land.
En svo hefur verið síðan 1939, er
,,þjóðstjórnin” settist á laggirnar
— og enda lengur. Flokksforingj-
arnir hafa verið önnum kafnir
við að deila á milli sín hagnao-
inum af valdaaðstöðu sinni og
hefur jafnvel komið til harðvítugra
átaka út af því. Brýn þörf þjóðar
innar og aðkallandi verkefni hafa
ekki verið leyst af því að ,,for-
ráðamenn” þjóðarinnar hafa ekki
gætt nema annars af tvennu: Að
hlúa að sérhagsmunum þeim, er
mynda kjarna hvers flokks eða að
bæta aðstöðu sína. í baráttunni um
hylli kjósendanna.
Stjórnmálaástandið er því raun
verulega óbreytt. Þeim skapadómi
íslenzku þjóðarinnar að búa. við
veikar stjórnir og óstarfhæfar á
þeim örlagaríkustii tímum, sem
mannkynið hefur lifað, virðist
enn ekki hafa iverið hrundið.
Þess eru þegar farin að sjást ó-
vefengjanleg merki, hverju verði
það skuli goldið, þótt enn sé það
eigi nema að litlu leyti komið í
ljós, hvílíkan ófaimað stjórnar-
stefna undanfarinna ára hefur
leitt yfir þjóðina.
líXVMKWIWN
er miðsfcöð ve.rðbréfnvið-
skiptann*. *— tSími 1710«
Pétur Siprðsson:
Draumur
Niðurlag.
IL dæmis kynntist ég slík-
um starfsaðferðum manna
vestur í Klettafjallabyggðum.
Þar tóku menn ár hátt í fjöll-
um og í stað þess að leyfa þeim
að renna eingöngu eftir hinum
lægstu leiðum, þá veittu menn
þeim í farvegi, sem gerðir voru
ýmist úr steinsteypu eða sterk-
um plönkum og leiddu þannig
strauminn eftir hæðabrúnum og
hjöllum hátt uppi í fjallahlíð-
unum. Úr þessum rennum og
farvegum veittu þeir svo ótal
smástraumum niður eftir fjalla-
hlíðunum, niður í aldingarða og
matjurtagarða íbúanna, og
breyttu með þessum vatns-
áveitum heilum byggðum í
gróðursæl héruð, sem annars
hefðu verið sólbrendar auðnir.
Þetta voru hin mestu mannvirki
og kostuðu offjár, en sá kostnað-
ur og öll sú fyrirhöfn margborg-
aði sig. í raun og veru er þetta
dásamlegt. Og mikill er mun-
urinn á þessu tvennu, að nota
árstrauminn sem lífgjafa og
blessunarríka auðsuppsprettu,
heilum byggðum til bjargræðis,
eða láta hann brjótast áfram
taumlaust og tilgangslaust eftir
hinum lægstu leiðum dalanna
og valda þar oft miklum
skemmdum. Vissulega er slík
tamning kraftanna undursam-
leg, þar sem eyðileggjandi öfl-
um er breytt í frjóvgandi og
vökvandi himindögg. Auðvitað
er ekki hægt að temja þannig
og virkja allar ár, til þess eru
þær víða of margar og miklar,
en það haggar ekki þeirri stað-
reynd, að þetta er fagur veru-
leiki víðsvegar í heiminum.
* * *
Þannig má einnig temja og
virkja lífsorku æskunnar. í
stað þess að láta hana brjót-
ast um og velta áfram taum-
laust og stjórnlaust á hinum
lægstu leiðum, oft í þröngum
og stríðum straumi, sem nefna
mætti skemmtanabrjálæöi,
lausung og léttúö, eða eitt-
hvað annaö, þá er einnig
hægt aö veitta henni í ákveðna
farvegi og leiöa hana eftir
hinum hæstu leiðum, dreifa
svo þessari lífsorku æskunnar
út um allan þjóðlifsakurinn
til ómetanlegrar blessunar
fyrir land og lýö. Og einmitt
þetta er hin langdásamleg-
asta tamning kraftanna. Þá
'er frumstæðri lífsorku, sem
oft ræöst 1 þjónustu spilling-
arinnar, breytt í sannkallaða
blessunarlind og auðsupp-
sprettu þjóðfélagsins. í slíkri
tækni erum við enn, því mið-
ur, langt á eftir tímanum.
Hernaðartækni og vélamenn-
ing geisist áfram um löndin
eins og hin grimmustu vor-
hret, en snilli og tækni upp-
eldislistarinnar, og þá sérstak-
lega frá þjóðfélagsins hálfu,
dragnast ennþá þunglama-
lega langt á eftir.
Hverning má nú þetta
verða, sem við vorum; að tala
um, að lífsorka æskunnar not
æskunnar
jst þjóðfélaginu til hins ítr-
asta og til fullkominnar bless-
unar?
Þetta verður aöeins með því
móti, að daumur æskunnar sé
látinn rætast, og það á eldri
kynslóðin og þjóðfélagið að
annast að mestu leyti.
HVER er þá þessi
draumur æsk-
unnar? Nú skal
ég gefa hiklaust svar. Draum-
ur allra heilbrigðra kvenna og
karla á unga aldri er: góð at-
vinna, ástvinur, snoturt heim-
ili, hin sjálfsögðustu þægindi,
sjálfstætt líf og eðlilegt og ó-
þvingað samlíf við aðra menn.
Eða með öðrum orðum: heil-
brigt og eðlilegt líf í góðu og
réttmætu samræmi við sálar
og líkamskröfur, og svo ofur-
litlar skemmtanir inn á milli.
Það mætti einnig nefna þetta
lífshamingju og lífsfyllingu:
þennan fagra og réttmæta
draurn æskunnar er hægt að
láta rætast á heppilegum
tíma, en þó aðeins með því
móti, að skólamenntun, upp-
eldismál og atvinnulíf þjóðar-
i innar sé viturlega skipulagt.
Ungir menn þurfa að geta
fengið góða atvinnu eða ein-
hverja stööu svo vel borgaöa
þegar á unga aldri, að þeir
geti gift sig og stofnað heim-
ili. Það er hollast og bezt fyr-
ir þjóöfélagiö og hollast og
bezt fyrir bæði karl og konu í
blóma lífsins. Og þetta er hægt
að veita æskunni, ef hyggi-
lega er á málum haldið. Ung-
ar stúlkur þurfa að fá aðra
menntun en þær fá yfirleitt
nú um stundir. Þeirra hlut-
verk í þjóöfélaginu er ekki í
verzlunarbúðum, skrifstofum,
bönkum og alls konar vinnu-
stofum. Hutverk þeirra er
móöurstaðan. Þessu verður al-
drei breytt frá náttúrunnar
hálfu, og allur fiótti frá þessu
og öll slík sviksemi hefnir sín
grimmilega bæði bæði á ein-
staklingi og þjóð. Þaö skapar
lausung, skemmtanabrjálæði,
truflað sálarlíf, vanlíðan og
auðnuleysi og þorsta eftir ein-
hverju, sem hlaupið er eftir,
en þó aldrei höndlað. Og þetta
samanlagt er hin hættuleg-
asta sýking í sjálfu þjóöfélag-
inu.
Skólamenntun ungu stúlk-
unnar þarf aö búa hana und-
ir húsmóður- og móðurstöð-
una fyrst og fremst, en auð-
vitað á hún að fá almenna og
góða menntun. I bæjum og
borgum á hún að geta sótt
skóla frá 14 ára aldri eil 19
eöa 20 ára, og slíkir skólar
eiga að leggja alla stund á aö
gera hana sem mest og bezt
konuefni. Reykjavík þyrfti 10
slíka skóla, sem hver rúmaði
50 nemendur. Við erum enn
á villigötum í þessum efnum,
þótt ögn miðist í rétta átt
með húsmæðrafræöslu hinna
fáu, litlu og tímamörkuðu
húsmæðraskóla landsins, sem