Þjóðólfur - 25.09.1942, Qupperneq 1

ÚtgeXandt: MUNINN hJL
Afgreiðsla og auglýsingar:
Laufásvegi 4, sími 2923.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi og aukablöð eftir
þörfum. Verð kr. 2.00 á mán-
uði. í lausasölu 30 aurar.
Áskriftargjöld greiðist
fyrirfram.
Víkingsprent h.f.
II. árg. Föstudag'urinn 25. sept. 1942 36. tölublað
\- UTAN ÚR HEIM j
Rússar gáfu fimmtu
herdeildinni ekki
færi á að láta
til sín taka.
Eftir C. L. Sulzberg-
er, fréttaritara New
York Times.
ÍUPPHAFI styrjaldarinnar !
milli Rússa og Þjóðverja >
voru búsettir 400 þúsund þýzku- 1
mælandi íbúar í þýzka lýðveld-
inu við Volgu. Þeir eru afkom-
eudur 27.000 þýzkra innflytj-
enda, sem Katrín mikla bauð að
nema land í Rússlandj á 18. öld.
Hinn 28. ágúst í fyrra úrskurð-
aði Kalinin, forseti Sovétríkja- 1
sambandsins um örlög þessa '
fólks, með eftirfarandi tilskip- |
un;
„Samkvæmt áreiðanlegum upp-
'.ysingum, er hernaðaryfirvöldin
hafa látið í té, eru þúsundir og
tugir þúsunda njósnara, sem eru
reiðubúnir til að vinna skemmd-
arstarfsemi eftir skipunum írá
Þýzkalandi meðal hinna þýzku-
mælandi íbúa í héruðunum við
Volgu. — Ef handbendi Þjóðverja
í hinu þýzka lýðveldi við Volgu
eða í nálægum héruðum, tækju
til slíkra ráða, og blóðsúthelling-
ar hlytust af, mundi Sovétstjórn-
in neyðast til að taka upp hefnd-
arráðstafanir gegn öllum hinum
þýzkumælandi íbúum og hernað-
arástand verða ríkjandi. — Til
þess að komast hjá svo óeftirsókn
arverðum atburðum og til þess að
koma í veg fyrir alvarlegar blóðs-
úthellingar, telur framkvæmda-
stjórn Æðstaráðs Sovétríkjasam-
bandsins nauðsyn til bera, að all-
ir hinir þýzkumælandi íbúar á
Volgusvæðinu og í öðrum héruð-
um verði fluttir brott og þelm
búið aðsetur á öðrum stöðum.
Hinum þýzkumælandi íbúum, er
fl'uttir verða brott, verður gefið
land í Novo-Sibirsk og Omsk hér-
uðum, í Altaihéraðinu í lýðveld-
inu Kazakhstan og í nálægum
landshlutum, þar sem landrými
er nóg.“
í stuttu máli: — Siberia!
Síðan spurði ég Ukrainska
samyrkjubændur, hvort hinir 1
þýzkumælandi íbúar hefðu orð- 1
ið berir að skemmdarstarfsemi. ■
Þeir kváðu slíks hafa gætt að ■
mjög óverulegu leyti. En stjórn- I
arvöld Sovéeríkjanna hafa séð 1
of mikið af fimmtu herdeild-
ar starfsemi 1 þessu stríði til
þess að eiga nokuð á hættu.
Ásamt hinum Þýzkumælandi
ibúum í héruðunum við Volgu
hafa verið fluttir austur á bóg-
inn þeir sovétborgarar aðrír, er
ætla mátti að yrðu hættulegir
öryggi ríkisins, s. s. Finnar frá
Kareliu og Þjóðverjar frá balt-
isku löndunum. í ágúst, septem-
ber og október voru þeir fluttir
þúsundum saman, aðallega í
Tveir góðir
stuðningsmenn.
Þegar Harry Hopkins var
hér á ferðinni fyrir nokkrum
vikum, haföi hann vitanlega
tal af Ólafi Thors forsætis- og
utanríkismálaráöherra. Um
þaö hef ég heyrt þessa sögu
og sel ég hana ekki dýrara en
ég keypti. Talið barst að ís-
lenzkum stjórnmálum og
greiðir Ólafur fúslega úr öll-
um spurningum. Meðal ann-
ars kemur í ljós, aö kommún-
istar hafa tvöfaldað fylgi
sitt viö síöustu kosningar.
Þetta þykir Hopkins mikil
tíðindi, og spyr hverju þaö
sæti. „Þeir fengu tvo nýja
áhrifamikla meðmælendur”,
segir Ólafur og kýmir viö. ,.Og
hverjir voru þaö?” spyr Hop-
kins. Ólafur svarar: „Annar
þeirra heitir Franklin Roose-
velt og hinn Winston Chur-
chill”.
Þetta er ágætt svar — þaö
sem þaö nær. Eftir aö Rúss-
ar lentu í ófriði við Þjóöverja
og geröust bandamenn Amer-
íkumanna og Breta, hefur
verið unniö mjög markvisst að
því, bæöi í Ameríku og Bret-
landi, að snúa almenningi
þessara landa til vinfengia
viö hina austrænu stórþjóö.
Hefur þetta vitanlega boriö
mikinn árangur, ekki einung-
is heimafyrir, heldur hvar-
vetna þar sem amerískra og
brezkra áhrifa gætir. Hin
frækilega vöm Rússa hefur
hlotiö aímenningslof. Komm-
únistar hér á landi hafa auö-
vitaö hagnýtt sér þetta eftir
föngum. Þeir hafa reynt aö
koma þeirri trú inn hjá
mönnum, áö engir gætu bar-
izt eins vel og Rússar, nema
þeir berjist fyrir góðum mál-
staö. Og sá góöi málstaöur
er auövitað alheimssigur
kommúnismans. En þeir góðu
kommúnistar hafa aldrei at-
hugað hina hliöina á málinu.
Ef þaö er rétt, að hin fræki-
lega vörn Rússa sé vottur um
liinn göfuga málstað komm-
únismans, má ekki síður segja
að hin frækilega sókn Þjóö-
verja sé vottur um hinn göf-
uga málstaö nazismans. Sann-
leikurinn er sá. aö hin harð-
heyktist þjóðstjórnin á bar-
vöruflutningavögnum, til hinna
miklu landflæma í austri, þar
sem þeir vinna Sovétríkjunum,
hvort sem þeim líkar betur eða
verr, með því að breyta stórum
landssvæðum í akra og ræktað-
ar lendur.
fenga barátta Þjóðverja og
Rússa, sannar það eitt, að
þjóðiiuar leggja sig fram til
hins ítrasta, þegar þær berj-
ast fyrir tilveru sinni, hvaö
sem liöur málstaö þeirra, er
meö völdin fara.
Reynir á þolrifin.
Engu að síðm’ veröur að
játa, aö hin breytta afstaöa
Vesturveldanna til Rússa hef-
ur bætt aöstöðu kommúnista
hér á landi. En sagan er ekki
nema hálfsögð meö þessu og
þó tæplega það. Svar Olafs
Thors var ágætt — það sem
þaö náöi. En öllum, sem
fylgzt hafa meö stjórnmálun-
um á íslandi síöustu árin,
hlýtur áö vera ljóst, að hin
geypilega fylgisaukning komm
únista aö undanförnu veröur
hvergi nærri skýrö með því,
aö Roosevelt og Churchill hafi
vingazt við Stalín. Orsákanna
er fyrst og fremst að leita til
þess stjórnarfars, sem hér hef-
ur verið á undanfömum ár-
um.
Þjóðstjórnin fór af stáö
með pomp og pragt. Hermann
Jónasson lýsti því yfir, aö
héðan af skyldi engum stétt-
um, flokkum eöa félagsheild-
um haldast uppi að fá taum
sinn dreginn feti framar en
réttlátt væii „samanborið við
aöra”. Eitt átti að ganga yf-
ir alla. Stéttapólitíkin var
kveöin niður. Laimamennirn-
ir urðu að sætta sig við lög-
bindingu kaupsins og fram-
leiöendur til sveita viö lög-
leiðendur til sveita við lög-
þindingu afurðáverösins. Þann
ig var dýrtíöarhættunni bægt
frá. Þegar styrjöldin skall á
nokkrum mánuðum seinna,
var allt xuidirbúið til þess, aö
við þyrftum ekki aö brenna
okkur á sama soöinu og í síö-
ustu styrjöld: Hinni óbærilegu
dýrtíð og verðraski. Kaup-
gjaldiö, afuröaveröiö, húsa-
leigan. Allir þessir liöir voru
bundnir meö lögum.
En nú fór aö reyna á þol-
rifin. Útflutningsvörumar
stigu strax eftir stríðsbyrjun.
Það fór að draga úr atvinnu-
leysinu. Og nú er ekki beöiö
boöanna. Um leið og ofurlít-
iö fer að rakna fram úr erf-
iðleikunum gieymir flokkur
Hermanns Jónassonar því, aö
eitt eigi yfir alla aö ganga.
Hann krefst þess, aö ákvæð-
in um afuröaveröiö séu tekin
út úr gengislögunum og fær
nægilegan stuöning úr Sjálf-
stæöisflokknum til að koma
þessari kröfu fram. Þannig
áttunni viö dýrtíöina í fyrstu
atrennu. Hún flæmdist út af
þeim grundvelli, sem hún
hafði sjálf lagt að samstarfi
sínu, og rak þar með fyrsta
naglann í sína eigin líkkistu.
Þessi tíðindi gerðust inn ája-
mótin 1939—40.
Kapphlaupið hefst.
Haustiö eftir koma afleið-
ingamar í ljós svo um munar.
Kaupgjaldið er enn bundiö
meö gengislögunum. Dýrtíðar-
uppbótin nær ekki nema 22—
27%. En nú hækka verðlags-
nefndirnar afuröaveröið um
50—70 %. Allur ásetningur um
! aö halda dýrtíðinni í skefjum
ríkur út 1 veöur og vind. Tím-
inn lýsir því yfir ofboð róleg-
ur, aö auövitað veröi kaup-
‘ gjaldiö að hækka, enda gat
j þá engum komiö til hugar að
halda lengur í kaupgjaldsá-
kvæði gengislaganna. Fram-
sóknarmenn báru ekki fram
neina tillögur um aö bæta
bændum halla á rekstri sínum
af opinberu fé,
Þannig hófst kapphlaupiö
milli afuröaverösins og kaup-
gjaldsins. Alþýöublaöiö tók
upp hanzkann fyir launamenn
ina, en Stefán Jóhann taldi
veru sína í ríkisstjóminni mik
ilsveröari en svo, aö hann
gæti látið áganginn á launa-
stéttirnar varöa samvinnu-
slitum. Innan Sjálfstæöisfl.
sýndist hverjum sitt. Eg not-
aði aðstöðu sína við Vísi til að
vara mjög eindregiö við þeirri
braut, sem hér var íariö inn
á. MorgTmblaÖiÖ fór aöra leiö.
Það lét formann kjötverölags-
nefndarinnar, Pál Zophoní-
asson, marka stefnuna, og fór
þar að boöi Ólafs Thors, sem
hvorki vildi styggja Pétur
Ottesen né Jónas Jónsson.
Afstaöa mín til dýrtíðarmál
anna haustiö 1940 hefur til
þessa dags verið taliö vottur
um fjandskap í garö bænda-
stéttarinnar, fyrst og fremst
af Framsóknarmönnum, en
auk þess af stimum þröngsýn-
ustu mönnum Sjálfstæöisfl.
Samt geröi ég ekki annað en
að benda á hvaöa afleiöingar
þessar skammsýnu ráöstaf-
anir hiytu að hafa, og hafa
þær allar komið í ljós.
Framsókn snýst
í hring.
Haustiö 1940 tók Framsókn
arflokkurinn öllum aövörun-
um um dýrtíðarhættuna meö
fullum fjandskap. Það er
ekki fyrr en fer aö líöa á ár-
iö 1941, aö þessum vísu mönn-
um fara að verða ljósar af-
leiðingar ráðbreytni sinnar.
Og þá er ekki að sökum aö
spyrja. Framsóknarflokkurinn
heimtar nýja lögfestingu bæöi
á kaupveröi og afurðaverði.
Því er „slegið föstu”, eins og
Jónas segir, að ailir, sem ekki
vilji fallast á þetta refjalaust,
séu aö berjast fyrir aukinni
dýrtíð. Framsóknarflokkurinn
er hingaö til hafði neytt allr-
ar aöstöðu til aö hækka dýr-
tíöina, ætlast nú til, að hon
um einum sé treyst til aö berj
ast gegn dýrtíðinni!
Framsókn smellir út van-
hugsuöu frumvarpi, kallar sam
an þing, og tilkynnir hinum
flokkunum, aö þeirra sé aö
velja eða hafna. Ofstopinn er
svo magnaöur, aö Hermann
Jónasson segir af sér fyrir sig
og stjórnina, áöur en þingið
fær að ræða málið. Allt þing-
haldiö haustið 1941 var hiö
háðulegasta og heföi geymzt
í endurminningunni sem af-
káralegasta samkoma, sem
sögur fara af, ef sum.arþingið
1942 hefði ekki „slegið” öll
met. Haustþingiö í fyrra end-
aði meö því, að ríkisstjórnin
settist aftur að völdum með
þeim boöskap þáverandi for-
sætisráðherra, að allt kaup
gjald og verölag skyldi til
næsta þings haldast í október-
vísitölu. Nokkrum dögum
seinna hækkar mjólkin um
15%, án þess að nokkur ráð-
herranna sýni á sér fararsnið.
Stefán Jóhann sá sér bara
leik á boröi og fer nú að róa
áö því öllum árum, aö nýjar
kaupkröfur komi fram.
Um áramótin springur svo
stóra bomban. Ráðherrar
Sjálfstæöisflokksins bindast
þá samtökum viö samstarfs-
menn sína úr Framsókn, aö
setja með bráðabirgöalögum
geröardóm í kaupgjalds- og
verðlagsmálum. Þótt gerðar-
dómurinn væri miklu aögengi
legri en lögfestingarfrumvarp
Framsóknar, kom þegar í ljós,
að þessi leiö yröi ekki fram
kvæmanleg eins og á stóö.
Ýmsir minni spámenn Sjálf-
stæöisflokksins, bæöi ég og
aðrir, reyndu áð koma vitinu
fyrir flokksforustuna, en það
kom fyrir ekki. Málið var bar-
iö fram. Einhliða samstarf við
Framsókn tekið upp og meiri-
hluti Sjálfstæðisfl. teymdur
út á þá hálustu glæfrabraut,
sem ennþá hefur orðið á vegi
hans.
Óburðurinn.
Gerðardómurinn var aldrei
haldinn. Undir nefinu á ráö-
herrunum og meö fullri vit-
und þeirra var leitað ráöa til
að fara í kring um iögin. MeÖ
Framhald á 4. »öSu.