Þjóðólfur - 03.10.1942, Blaðsíða 1
Útgelacdi: MUNINN h.f.
Afgreiðsla og auglýsingar:
Laufásvegi 4, sími 2923.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi og aukablöð eftir
þörfum. Verð kr. 2.00 á mán-
uði. í lausasölu 30 aurar.
Áskriftargjöld greiðist
fyrírfram.
Víkingsprent h.f.
II. árg.
Laugardagurinn 3. október 1942.
39. tölublað.
Umræðuefni dagsins
Aðvörun, sem hreif.
1 fyrstu greininni, sena Árni
Jónsson skrifaði hér í blaðið,
beindi hann nokkrum orðum til
tveggja áhrifamanna Sjálfstæðis-
flokkains, sem haim fullyrti að
staðið hefðu að einkar tuddalegri
kveðju Morgunblaðsins, áður en
fyrsta Þjóðólfsgrein Áma kom
út. Árni endaði þessa orðsendingu
sína til hinna tveggja háttsettu
sjálfstæðismanna með þessum
orðum : „Þið ættuð að vera svo
„klókir” að biðja mig ekki að
svipta af ykkur grímunni!”
Þessi aðvörun hefur hrifið svo
vel, að þessir tveir heiðursmenn
hafa talið ráðlegra að gefa sig
ekki opinberlega í kast við Árna.
Laun heimsins.
En það er hægt að ná sér niðri
á annan hátt. Atkvæðasmalar
Sjálfstæðisflokksins ganga hús úr
húsi og fræða kjósendur um fjár-
hagsástæður Áma. Er það talið
til marks um vanþakklæti hans
og ódrengskap, að hann hafi snú-
izt gegn vini sínum ðlafi Thors,
eftir að ólafur hafi verið nýbúinn
að borga allar skuldir hans.
„Laun heimsins er vanþakklæti”,
segja hinir frómu atkvæðasmalar
og dæsa við.
Hvislinga-herf erð.
Kosningasmalamir gera mikið
úr því veglyndi leiðtoga Sjálfstæð
isflokksins,' að taka Áma ekki „í
gegn”. Aðalmálgagn flokksins er
gert að hreinum píslarvotti.
En það er auðvitað miklu á-
hrifameiri aðferð að láta sögu-
smetti og rægjurófur hlaupa út
um borg og bý, hvíslandi óhróðri
og dylgjum, sem ekki er hægt að
henda á lofti, fyrr en þær komast
í hámæli.
Það er ótrúlegt, að ólafur
Thors eigi sjálfur nokkuni þátt
i þeim fáranlega söguburði, sem
hafður er uppi um viðskipti Árna
og hans. Hann ætlast vígt ekki
til, að svarað sé í sömu mynt.
Nytt andlit.
Gisli Jónsson gat þess um dag-
inn á fundi, að hér eftir mundi
\aö fyrirkomulag haft, að þing-
menn Sjálfgtæðisflokksins fyrir
Reykjavik mundu eftirleiðis skipta
með sér verkum, þannig að hver
þingmaður hefðí sína stétt, ér
hann ætti að vera málsvari fyrir,
og jafnframt. ætti sá hinn sami
að vera í sífellu sambandi við
skjólstæðinga sína. Sé þama ekki
um kosningaloforð eitt að ræða,
má þetta teljast framför mikil,
þvi til þessa hafa þessir herrar
aldrei haft. tíma til að tala víð
háttvirta kjósendur, nema rétt
fyrir kosningar. Hinar ýmsu stétt
Ef þjóðin heyrði til sjáfrar sín
IV/I ÉR kemur í hug einn jif
* * ■ kennurum mínum frá
skólaárunum. Það var roskinn
maður, gáfaður og fjölmenntað-
ur. Hann hafði látið af prests-
skap á miðjum aldri til að tak-
ast á hendur kennslu við fjöl-
sóttan skóla. Áður hafði hann
sagt piltum til á heimili sínu
og þótt takast afburðavel. Nú
var hann kominn í annað um-
hverfi. Margir nemenda hans
voru gjálífir unglingar og óra-
belgir mestu. Varð stundum
kliður mikill í kennslustundum,
svo að varla heyrðist mannsins
mál. Þá varð þessum hógværa
manni að orði: „Mér þætti
vænt um að mega heyra til
sjálfs mín.“
íslenzka þjóðin mætti segja
um þessar mundir: „Mér þætti
vænt um að mega heyra til
sjálfs mín.“ Það er svo hávaða-
samt allt í kringum okkur, að
við heyrum varla mannsins mál.
Vegna þessa utanaðkomandi
hávaða, veitum við því tæplega
athygli hvað við erum sjálfir
hávaðasamir. Það er svo tíð-
indasamt í umheiminum, að við
tökum ekki eftir hvað tíðinda-
samt er hér innanlands.
Á tæpu ári hafa orðið þrenn
stjórnarskipti. Við höfðum
strengt þess heit að standa sam-
an, hvað sem á dyndi. En þeir
sem með völdin fóru brugðust.
þegar samheldninnar var mest
þörf. Hermann sagði af sér í
fússi fyrir sjálfan sig og sam-
starfsmenn sína. Eftir nokkurra
vikna þóf, tók hann aftur við
stjórn, og lýsti jafnframt yfir
að hann væri ábyrgðarlaus.
Samstarfsmennirnir létu sér
lynda að starfa áfram undir á-
byrgðarlausri forustu. Fyrir
hönd hinnar endurskipuðu rík-
isstjórnar var því einu lýst yfir,
að dýrtíðin skyldi ekki hækka
frá því sem orðið var. Eftir
tvær vikur braut forsætisráð-
herra þetta eina fyrirheit. Með-
ráðherrarnir sættu sig við þetta
möglunarlaust. Ríkisstjórnin
sveikst um allt nema ábyrgðar-
leysið.
I | M áramótin fer allt í bál og
brand. Síðan hefur allt
logað í verkföllum, stéttahatri,
flokkaríg og sundrungu. Tvenn-
ar almennar kosningar hafa far-
ið fram, bæjarstjórnarkosning-
ar og þingkosningar, og nú á
enn að ganga að kjörborðinu
að hálfum mánuði liðnum.
Þegar Þorgeir Ljósvetninga-
ir munu einnig fagna þessu mik-
ið, því ekki yrði það t.. d, ama-
legt fyrir bílstjóranna, að eíga
annan eins fulltrúa og Jakop
Möller.
goði kom í veg fyrir að friðnum
yrði sagt í sundur, breíddi hann
feld yfir höfuð sér til þess að
geta skoðað hug sinn í ró og
næði, áður en hann kvæði upp
úrskurð sinn. Nú eru íslenzkir
kjósendur kvaddir til að kveða
upp sinn úrskurð. Kosningarn-
ar, sem fyrir dyrum standa,
geta orðið hinar afdrifaríkustu
fyrir alla framtíð þjóðarinnar.
En hver er að fást um það?
Með loku fyrir eyrurA eiga
kjósendur að ganga að kjör-
borðinu. Frambjóðendur, -út-
varp og blöð hafa minnt þá
rækilega á réttindin, en látið
sér færra um skyldurnar.
Trúarjátning kjósandans er
svo einföld, að allir geta lært.
Þrenningin sem hann verður að
játa er: stéttvísi, flokksfylgi og
eiginhagsmunir.
Það er gamalt bragð herkon-
unga, að fara í stríð, þegar
þegnarnir eru farnir að þreytast
á t langvinnri óstjórn. Hér er
sami leikur leikinn. Gunnfáni
flokksins er dreginn að hún, og
liðhlaupi skal hver sá heita; sem
ekki gengur undií* merkið, þeg-
ar lúðurinn gellur.
Hvað ætli margir þeirra, sem
nú leita kjörfylgis á íslandi
gætu tekið undir með Skugga-
sveini: „Jeg fór að heiman í
flýti og skildi eftir samvizkuna
á hillunni". Og hvað ætli marg-
ir kjósendanna fari að dæmi
leiðtoga sinna og verði ekki
neitt að dragnast með samvizk-
una upp að kjörborðinu.
I EIÐTOGUNUM hefur tekizt
að skapa fylgismenn í sinni
eigin mynd. Hinn almenni kjós-
andi, sem séð hefur friðhelga
fulltrúa þjóðarinnar gera lög-
gjafarmusterið að mangarabúð,
telur rétt og sjálfgefið að gera
kjörstaðinn að sölutorgi. Eða
hvað segja menn um eftirfar-
andi ávarp, sem nýlega birtist
í víðlesnu blaði:
„Stjórnmálamenn! Takið
eftir: Þeim, sem getur útveg-
að mér 2 herbergi og eldhús,
skal ég tryggja 2 atkv. við
kosningarnar í haust með
drengskaparheiti. Fleiri at-
kvæði geta komið til greina.
Tilboð merkt: „Drengskapar-
heiti" sendist blaðinu fyrir 28.
þ. m.“.
Sú aldarfarslýsing, sem í
ávarpi þessu birtist, sýnir í
hvert hyldýpi niðurlægingar-
innar komið er. Þetta tilboð er
upprunnið í pólitísku Flosa-
porti, þar sem sannfæringin er
gerð að allra gagni. En því að-
eins kemur slíkt tilboð fram, að
vitneskja er fyrir hendi um, að
einhver sé tilleiðanlegur til að
líta inn í portið og láta endur-
gjald af hendi rakna fyrir þá
þjónustu, sem þar er veitt.
Alþingi hefur skapað þann
móral, sem hér lýsir sér. Þegar
farið er að líta á kjósendur
landsins eins og hvert annað
uppboðsgóss, sem slegið verði
hæstbjóðanda, þá er verið að ala
upp í þeim þann hugsunarhátt,
að skoðanir þeirra séu lögmæt
verzlunarvara, alveg eins og
kaffi og sykur, kjöt og fiskur,
klæði og brauð.
•
ÞINGIÐ síðasta var sann-
nefnt uppboðsþing. Þar
kepptust fulltrúar allra flokka
í hneykslanlegu blygðunarleysi
um kjósendafylgið. Tilboð mann
skjátunnar, sem auglýsir sig í
opinberu blaði, er ekkert nema
eðlilegt andsvar við þeim rödd-
um, sem hljómuðu í þingsölun-
um. Það hlýtur að vekja með-
aumkvunarbros, að nokkur
flokkur skuli reyna að kenna
sig við „kjölfestuna“ í þjóðfé-
laginu, eftir aðfarir uppboðs-
þingsins.
Virðingarleysið fyrir kjósend-
unum kemur ekki einungis fram
1 hinum smánarlegu veiðibrell-
um, sem ætlað er að glepja þá.
Það birtist ekki síður í þeim
augljósa ásetningi leiðtoganna,
að bæta ekki ráð sitt, hvað sem
tautar og raular. Það er slegið
á strengi flokkshollustunnar og
ráðist með stóryrðum á andstæð-
ingana, ekki sízt þá, sem ætl-
unin er að taka höndum saman
við að afstöðnum kosningum.
Hrekklaus kjósandi varar sig
ekki á því, að verið sé í laun-
makki við þá, sem kallaðir eru
hrakmenni og bófar. Meinleysi,
hugsanadeifð og vanafesta eru
þeir eiginleikar í fari kjósenda,
sem ófyrirleitnum ofríkismönn-
um er mest að skapi.
í trausti þess, að hægt sé að
leika endalaust á „sauðsvartan
almúgann“ er kjósendunum gert
áð fela umboð sitt mönnum,
sem þeir eru hættir að treysta.
Abraham Lincoln sagði eitthvað
á þessa leið: „Það er hægt að
hafa menn að ginningarfíflum,
— stundum alla, alltaf suma, en
ekki alltaf alla.“ í hópi ís-
lenzkra stjórnmálaleiðtoga eru
menn, sem telja sér trú um, að
það sé alltaf hægt að hafa alla
flokksmenn sína að ginningar-
fíflum.
CTYRIR rúmu misseri gerði ég
■ það sem mér var unnt til
þess að koma í veg fyrir áfram-
haldandi sundrungu þjóðarinn-
ar. Eg lagði til að allir flokkar
vrðu gerðir ábyrgir um stjórn
landsins, en baráttunni slegið á
frest. Hvergi var verulega tekið
undir þessa tillögu mína, nema
hér í blaðinu. Kommúnistar
tóku henni ekki alveg ólíklega,
en flýttu sér þó að bera fram
þau skilyrði fyrir hlutleysi sínu
við slíka stjórn, að engin líkindi
voru til að gengið yrði að. Al-
þýðuflokkurinn lét sér fátt um
finnast. Formanni Framsóknar-
flokksins þótti tilefni gefið til
að skrifa um mig óvenju klúr-
orða skammagrein. Morgun-
blaðið tók þann kost að ausa
sér yfir kommúnista fyrir þá ó-
svífni, að láta sér til hugar
koma, að nokkur ærlegur mað-
ur óskaði að þeir yrðu gerðir
meðábyrgir um stjórn landsins.
Flokksforystan lét sér nægja
föðurlegar leiðbeiningar, ofur-
lítið þyrkingslegar, ekki alveg
ósvipaðar þeim, sem ég fékk,
þegar ég drýgði þá goðgá, að
leggja til að miðstjórn Sjálf-
stæðisflokksins gengist fyrir
því að atvinnurekendur byðu
fram dálitla kauphækkun, í stað
þess að leggja út í gerðardóms-
ævintýrið.
En nálega misseri síðar segir
Morgunblaðið fyrir munn Ólafs
Thors, að nú sé öllum ljóst, að
allir flokkar verði að vinna
saman. Skammsýnir menn sjá
aldrei að sér fyrr en um seinan.
Mig skyldi ekki undra, þótt
samvinnu allra flokka verði
hampað fram að kosningunum,
af því að hugmyndin hefur fall-
ið kjósendum vel í geð. En for-
mönnum stærstu flokkanna er
allt annað í hug.
Isíðasta blaði gerði ég grein
fyrir því sem ég tel hiklaust
að fyrir þeim Jónasi Jónssyni
og Ólafi Thors vaki. Að þessu
sinni ætla ekki að endurtaka
rök æín Evrir þessari skoðun.
Mómæli koma mér ekki óvart.
En hversu kröftuglega sem
þau mótmæli verða orðuð, hagg-
ar það í engu þeirri sannfær-
ingu minni, að fyrir þeim Jón-
asi og Ólafi vaki, að ná höndum
saman um stjórn landsins að af-
stöðnum kosningum, svo fram-
arlega sem þeir geta náð þing-
meirihluta með stuðningi sinna
eigin flokksmanna, hvað sem
öðrum flokkum líður.
Það verður að ráðast, hvað
menn leggjá upp úr þessari
skoðun minni. Ef til vill er
fjöldinn af leiðtogum Sjálfstæð-
isflokksins snúinn til þeirrar
trúar með formanni sínum, að
hagsmunum þeirra sé bezt borg-
ið í höndum þessara furðulega
samrýmdu andstæðinga. Og ef
til vill fallast hinir óbreyttu
liðsmenn á þetta. Það kemur
allt í ljós eftir kosningarnar.
En ef það er rétt að sundrung
og glundroði hafi annarsstaðar
opnað valdgráðugum mönnum
leið til einræðis, virðist hið
sama geta komið fyrir hér á
landi. Ef íslenzka þjóðin „mætti
heyra til sjálfrar sín“ mundi
öðruvísi skipast. Á. J.