Þjóðólfur - 20.12.1942, Blaðsíða 17

ÞJÓÐÓLFUR
15
SVIPLEIFTUR AFBURÐAMANNS.
Valgerður Benediktsson: Endurminningar um Einar
Benediktssson. Skráð hefur Guðni Jónsson mag. art.
-— Utgef.: Isafoldarprentsmiðja h.f.
VÆÐI Einars Benediktssonar hafa löngum þótt torræð.
Það er jafnvel ennþá viðkvæði á íslandi: „Ja, ekki skil
ég nú kvæðin hans Einars Benediktssonar,“ enda þótt menn
keppist yfirleitt við að heiðra og hylla stórskáldið — látið.
En það er ekki aðeins að kvæði Einars hafi borið annar-
legan svip í augum landa hans. Æviferill hans hefur engu að
síður þótt torráðin gáta. Um tveggja áratuga skeið lifði Ein-
ar hinu mesta ævintýralífi. Hann lá í víking og gisti ættjörð-
ina sjaldan. Fóru miklar sögur og kynjum blandnar af dvöl
hans og viðfangsefnum meðal framandi þjóða. Lifa jafnvel
enn í dag á vörum almennings mergjaðar „þjóðsögur" úr lífi
Einars, á þessum árum. Aður en Einar fór utan til langdvala,
hafði hann vakið á sér ærna athygli á íslandi. Enginn hafði
víðfeðmari trú á glæsta framtíð lands og þjóðar en hann,
enginn hyllti nýjan tíma í jafn ríkum mæli. Og Einar fór ekki
dult með það, að hann ætlaði sér sjálfum mikinn hlut í þeirri
nýsköpun, er hann sá hilla uppi í ríki framtíðarinnar.
En Einar Benediktsson lézt án þess að draumar hans um
stórfelld orkuver, áburðarvinnslu og námugröft rættust. Líf
hans var um margt líkara ævintýri en veruleika. Það þurfti
ekki aldir til að varpa yfir það hulu óminnisins. Jafnvel í
lifanda lífi var eitthvað dulúðugt og fjarrænt við æviferil
hans. Þeir, sem bezt voru að sér í skáldskap Einars og mátu
hann til fulls, voru harla ófróðir um skáldið sjálft.
Bók frú Valgerðar Benediktsson, sem er aukin ritgerðum
eftir þá Benedikt Sveinsson, Árna Pálsson og Árna Jónsson
frá Múla, er ekki saga Einars Benediktssonar. Því fer víðs
fjarri. En þar er að finna drög að talsverðum heimildum
um ævi skáldsins. Lesendur bókarinnar eru talsvert fróðari
eftir en áður um tuttugu ára útlegð Einars Benediktssonar.
Hinir mörgu unnendur ljóða skáldsins munu taka tveim
höndum upplýsingum bókarinnar um atvik, er ýmis kvæði
þess hafa sprottið af. Og það mun vandhittur sá maður, er
eigi gjaldi þakkir fyrir þessi svipleiftur úr lífi eins hins stór-
brotnasta afburðamanne, er land vort hefur alið. V. }.
brúninni aftur. Höfðum við þá ekki önnur ráð en að
leggjast niður í snjóinn og doka við um stund meðan
mesta ofsann drægi úr bálviðrinu og leituðum svo lags
þegar dúraði, að velta okkur niður í Köldukinn. Það
var þá hægra undanhaldið og þótt hliðhalli væri á
Kinninni, þá kom það ekki svo mjög að sök vegna þess,
hve snjórinn var mjúkur og skíðin gátu myndað sér
braut.
Loksins komumst við á „Fönn“, það er smájökull
á suðurbrún heiðarinnar. Nú áttum við að sjá yfir
allt héraðið og hin einkennilega fallegu fjöll, sem
umlykja það að sunnan, við áttum að sjá Jökulsá og
Lagarfljót liðast út eftir láglendinu og fallast í faðma
í sandinum eins og svertingi og norræn mey, því að
annað fljótið er kolmórautt en hitt hreint sem berg-
vatn. Og ekki vantaði hvílurúmið í Héraðsflóa. —
En við sáum ekki neitt, sáum bara í huganum kon-
una, sem beið einhverstaðar þarna úti í sortanum, ó-
þreyjufull og þjáð, og vonaði, að við kæmum bráðlega
með einhverja hjálp.
Frásagnir af Austurlandi
Framh. af bls. 8.
spart kaffi og „púns“. — Heimafengin heimula þar á
Hallormsstað, var höfð til matbætis. Um kvöldið voru
þau í boði hjá prestinum (sr. Gunnlaugi Þórðarsyni),
og allt kvenfólkið var látið sofa í bænum, en karlmenn
sváfu í kirkju, svo og prestur.
Næsta dag fóru þau á annað prestsetur (Valþjófsstað,
þá var prestur þar sr. Vigfús Ormsson) og gistu þar við
góðar viðtökur. Svaf allur hópurinn þar í kirkjunni,
konur og karlar sitt hvoru megin altaris. Þótti frúnni
stórfallegt á Valþjófsstað. Lýsir hún því, hvernig karl-
menn riðu með konum, til öryggis, yfir árnar sem
falla í Fljóts-botninn. Næstu nótt svaf allur hópurinn
í tjaldi á einhverjum bæ í Skriðdalnum og þar dreifð-
ist ferðafólkið. Sumt fór yfir Þórdalsheiði til Reyðar-
fjarðar, en annað yfir Stafsheiði til Breiðdals.
í maí, vorið 1805, fór frúin með fylgdarmönnum
til Seyðisfjarðar, Eskifjarðarheiði og Gagnheiði (ein-
hvern hæsta fjallveg á íslandi). — Hrepptu þau þoku
og snjódrífu á Gagnheiði, svo að þau rötuðu í villu og
vafstri ýmiskonar. Þó komust þau að lyktum klakk-
laust af heiðinni eftir langa mæðu og höfðu þá legið
úti eina nótt.
Sumarið 1808 fóru sýslumannshjónin í kynnisför til
Breiðdals, Þórdalsheiði og Stafsheiði. Lætur hún vel af
móttökum og fyrirbeina á bæjum. Á einum bæ sváfu
þau í hlöðu og kvartar hún ekkert yfir því.
SUMARIÐ 1814 fluttist sýslumaður til embættis
síns í Árnessýslu. í byrjun ágústmánaðar lögðu
þau til ferðar, alfarin af Austurlandi, með börn sín
þrjú, skrifara sýslumanns (Eirík stud. Sverrisson) og
fylgdarmann. Þau voru einhestis hvert og með 6 eða 7
trússahesta. Gistu þau fyrstu nóttina hjá Þórði bónda
á Finnsstöðum og var þar vel tekið. Gleymdar hafa þá
verið hinar gömlu væringar. Næstu nótt gistu þau á
kotbæ þar í grennd (Fljótsbakka?) nema sýslumaður
sjálfur reið í Eiða. Sváfu þau þar í hlöðu. Þriðju nótt-
ina gistu þau í Hofteigi og fjórðu í Möðrudal. Segir
frúin, að á flestum bæjum á leið þeirra hafi húsbænd-
urnir setið fyrir þeim, og beðið þau af alúð, að þiggja
af sér til ferðarinnar það lítið, sem þeir gætu til lagt,
en það var helzt ýmist prjónafatnaður eða peningar.
í Möðrudal bjuggu þá Jón Jónsson Sigurðssonar
,,tuggu“ ogAðalbjörgÁrnadóttir Sigurðssonar „tuggu“,
og voru því bræðrabörn.
Aðkomunni og aðbúð í Möðrudal lýsir frú Gyða
á þessa leið:
Um kvöldið komum við í Möðrudal og fengum þar
ágætis viðtökur og gistingu. Heimilisfólkið var átján
talsins, allt góðlátlegt, þrifið og vingjarnlegt fólk. —
Dætur bónda segir hún að hafi verið laglegustu og
snyrtilegustu sveitastúlkurnar, sem hún sá á allri ferð-
inni og hafi verið vel að sér í hannyrðum, hafi m. a.
riðið haglega gerðar körfur úr tágum (þetta á við syst-
ur bónda, en eigi dætur, þær voru engar). Hafi þeim
liðið svo vel hjá þessu góða fólki, að ef ekki hefði verið