Þjóðólfur - 13.10.1942, Blaðsíða 2
--------------—--------------f.
enginn mun telja fjaxstæðu að
gera ráð fyrir. Drepsóttir þekkja
ekki lögmál forréttindanna,
Stórhýsi eru engin vörn gegn
þeim. Það er hægt að hitta sín
eigin verk fyrir á hinn óþægi-
legasta hátt,
Óttinn við kjósenduma.
í útvarpinu í gærkvöld aug-
lýstu frambjóðendur í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, að ekki
ekki hefði náðst samkomulag
um sameiginleg fundahöld í kjör
dæminu. Það er vitað mál, að
þetta samkomulag strandaði á
Ólafi Thors. Hann þorir ekki að
láta sjá sig á almennum kjós-
endafundum. Andúðin gegn
honum á kjördæminu er svo
sterk, að hann telur hag sínum
þar því betur borgið sem hann
gefur kjósendum sjaldnar færi
á að sjá sig.
Á framboðsfundum i vor átti
Ólafur mjög í vök að verjast.
Gamlir stuðningsmenn hans
réðust harkalega að honum á
fundum. Hann hafði jöfnum
höndum svikið umbjóðendur
sína til sjávar og sveita. Hann
stóð fyrir því að hagsmunir út-
vegsmanna á Suðurnesjum voru
algerlega fyrir borð bornir með
hinum illræmda brezk-fslenzka
fisksölusamningi. Og aldrei
hafði hann í ráðherratíð sinni
hreyft hönd eða fót til að firra
bændur í nágrenni Reykjavíkur
því ranglæti, sem mjólkurlögin
skapa. Hann hefur ekki sýnt lit
á því að fylgja fram einu ein-
asta hagsmuna- eða framfara-
máli kjördæmisins. Kjósendur
hans hafa talið sig verr setta
heldur en þótt þeir hefðu engan
fulltrúa átt á þingi.
Sigurði haldið tll baka.
Fyrir kosningamar í vor hafði !
Kveldúlfsklíkan í Sjálfstæðis-
flokknum ákveðið að bola Sig-
urði Kristjánssyni frá þing-
mennsku fyrir fullt og allt
Þetta tókst ekki vegna almennr-
ar óán^egjuöldu, er reis gegn
því innan flokksins.
Sigurður er því enn í framboði
af hálíu Sjálfstæðisflokksins
hér í bænum. En það er bersýni-
legt, að máttarvöld flokksins
hafa ákveðið að búa honum var-
anlegan samastað í skugganum.
Sigurði er haldið til baka, enda
þótt vitað sé, að hann er vinsæl-
astur af frambjóðendm flokks-
ins hér í bænum, þeirra, er von
hafa til að komast á þing.
Honum vgr varnað máls á fund-
inum í bíp á sunnudaginn. í stað
þess vai' Bjarni Ben. látinn
hrekja fundargesti út úr hús-
inu með éinni af sínum stirð-
busaiegu og grunnfærnu ræð-
um, Sigurður fékk heldur ekki
að tala af hálfu listans á Reykja-
víkurkvöldinu í útvarpinu. Þar
er Magnús prestakennari látinn
halda einhverja þá lítiftfjörleg-
ustu, skammsýnustu og bama-
legustu stjórnmálaræðn, er
heyrzt hefur á íslajidi. Hann
hafði ekkert að segja við kjós-
endur annað en það, að farið
væri að prenta Tímann með
gisnara letri en venja væri, af
því að ritstjórnin vesri í vaod'
ræðum með að fylk blaðjð* og
ÞJðgÖ^FUR
Laufásvegi 4. — Sími 2923
Þriðjudagimnn 13. okt. 1942
Ritstjórar:
ÁRNI JÓNSSON
VALDIMAR JÓHANNSSON (ábm ).
Á EAUGI
Ef veggur náungans
brennur —
Menn á borð við Jónas Jóns-
son, formann Framsóknarflokks
ins og Guðmund Ásbjörnsson,
forseta bæjarstjórnar, sem ráða
yfir húsakosti langt um fram
þarfir, þrátt fyrir geigvænlega
húsnæðiseklu meðal almenn-
ings, munu þykjast hafa komið
ár sinni vel fyrir borð. Þeir sitja
í myndarlegum stórhýsum, bún-
um öllum nýtízku þægindum.
Vetrarhallir þeirra telja senni-
lega hátt upp í tug herbergja.
Sumar,,villurnar“ standa ónot-
aðar alla vetrarmánuðina og
bíða þess, að eigendurnir vitji
þeirra, þegar hlýna tekur í veðri.
Menn á borð við formann
Framsóknarflokksins og forseta
bæjarstjórnar munu þykjast
hafa séð sínum tímanlegu þörf-
um vel borgið. Þeir eru vermdir
af náðarsól forréttindanna.
Hjörtu þeirra eru ósnortin af
neyð fólksins. Steinveggir stór-
hýsanna eru þeirra vé. Þeir
þykjast hafa komið ár sinni svo
fyrir borð, að vandræði almenn-
ings þurfi ekki að trufla velsæld
þejrra og daglegt líf.
En það er spurning, hvort
þessar áætlanir standast. Tals-
verður hluti almennings á við
slík neyðarkjör að búa í húsa-
kosti, að það mætti vel leiða til
hinna ömurlegustu atburða. Á
einum stað í garðlöndum bæjar-
ins hefst gömul kona við í
gisnu kofaskrifli, af því að
hún fær hvergi annarsstaðar
húsaskjól. Hún á ekki völ á öðru
neyzluvatni en rigningarvatni
úr leirpollum umhverfis kofa-
garminn. Ein fjölskylda býr í
gluggalausu jarðhúsi, ísköldu og
röku, sem ætlað var til geymslu
jarðarávaxta. Kolahjallar eru
nú komnir í tölu mannabústaða
í höfuðstaðnum. Og það er jafn-
vel enn búið í tjöldum á lítt-
byggðum stöðum í útjöðrum
bæjarins. Þessi algerlega óvið-
unandi húsakostur, ,sem fólk á
við að búa, getur vel leitt til
hinna hörmulegustu atburða.
Eða hvernig halda menn að á-
standið yrði, ef skæð sótt kæmi
upp í bænum? Hvernig færi um
hjúkrun og aðhlynning þess
fólks, sem ýmist hefur nálega
ekkert þak yfir höfuðið eða býr
við slík þrengsli, að nálgast hið
ótrúlega?
Það mætti svo fara, að Jónas
Jónsson og Guðmundur Ás-
björnsson teldu sínum eigin
húsum hætt, ef veggur náung-
ans brynni með þeim ömurlega
hætti, sem hér er bent á — og
Það má með sanni segja, að ill-
kynjaður sóttarfaraldur hafi nú
gjörsmitað alla þjóðina,. Sjúk-
dómseinkennln lýsa sér með á-
köfum þorsta, sem ekkert fær
svalað nema krónur, brúnir,
bláir og rauðir Landsbankaseðl-
ar, og þó dugar þetta ekki nema
í svip, því eftir því sem meiru og
meirn er ausið af þeim í sjúkling-
inn, eftir þvi þyrstir hann meir
og meir. En samhliða þessu hefur
einhver mænuveikis-farsótt eða |
uppdrættarsýki gripið íslenzku i
krónuna, hún dregst upp og hor- |
ast dag frá degi og það svo, að
hætta er á að fyrir henni fari
eins og mæðuveikisfénu að hún !
einn góðan veðurdag finnist
sjálfdauð. Verðgildi hennar
verði eitt stórt 0-
Nú standa fjTÍr dymm kosning !
ar til Alþingis. Þjóðinni er lofað
að innan skamms verði Island
sjálfstætt, fullvaida, lýðríki, við- j
urkennt af heimsins stærstu lýð- (
ríkjum, Bretlandi og Bandarík-
unum. Horfumar em ekki óglæsi-
legar. Sjálfstæði og frelsi er
glæsilegt hugtök, en til að varð-
veita hvortveggja þarf þroska.
Frelsinu og fullveldinu fylgir ó-
hjákvæmilega sú krafa til þjóð-
aiinnar, að hún sýni þann þroska
að hún sé fær um að verðveita
þessa dýrgripi. Ef dæma á eftir
því, hveraig vér hofum haldið á
sumum þeim málum, sem vér al-
gerlega höfum verið sjálfráðir
um, eru horfurnar ekki góðar.
Eitt aí þeim málum, aem vér
íslendingar höfum um margra
ára skeið farið með sjálfir, eru
peningamál þjóðarinnar, en pen-
ingamálin virðast vera fjör-
egg ’ þjóðanna. Góð stjórn
í peningamálum er fyrsta
skilyrðið til að tryggja góða efna
lega afkomu þjóðarinnar, en án ]
hennar er sjálfstæðinu hætta bú-
in.
Meðan vér höfðum peninga-
sláttuna sameiginlega með Dön-
um, var danska krónan gull-
tryggð og fyrst framanaf voru
seðlar íslandsbanka gulltryggðir.
Meðan gulltryggingin var, var
traustur og öruggur grundvöllur
undir krónunni. Gildi hennar
breyttist ekki dag frá degi. Það
er verk íslenzkra stjómarvalda,
Sjálfstæði|flokkurinn mundi fá
sex — já, hann sagðí sex —
menn kjöma i Reykjavík á
sunnudaginn,
í Sjálfst^jiii|EIpkknum er sýni-
lega enn jvÉdíiÍ fast á þeirri
stefnum að bola ðllum éærhileg-
um kröftum frá áhrifum á
landsmálin en hampa grunn-
fæmustu, skatómsýnustu og 6-
vinsælustu mönnunum að sama
skapi. Það er ekki ólíklegt, að
á sunnudaginn kemur muni rísa i
nokkuð hátt sú alda, sem á eftir 1
að kveða þessa einkennilegu
ráðabreytni niður til fulls. Dóm-
ur kjósendanna verður ekki um-
flúinn með óvitahjali Magnúsar
prastakennara og geðvonzku
Bjarns borgarstjóra.
1914 1939 1942
Rúgmjöl 0,19 0,40 0,62
Hveiti 0,31 0,48 0,68
Hrísgrjón 0,31 0,49 1,53
Sagogrjón 0,41 0,72 1,92
Hafragrjón 0,32 0,56 1,10
Kartöflumjöl 0,36 0,67 1,67
Baunir 0,35 0,92 1,30
Hvítasyknr 0,53 0,80 1,44
Steyttur mel. rH o" 0,09 1,24
Kaffi óbr. 1,65 2,32 3,80
Kakao 2,65 3,21 6,00
Sódi 0,12 0,39 0,70
Steinolía 0,18 0,31 0,54
Ofnkol 100 kg.
2,58 6,40 18,00
Kr, 10,77 18,36 40,54
U. limlend framleiðsla úr er.
lendu efnl;
Smásöluverð 1. október :
1914 1939 1942
Rúgbrauð 0,50 1,00 2,04
Franskbr. 0,23 0,40 0,68
Súrbrauð 0,15 0,30 0,56
Kaffi br. 1,65 2,32 3,80
Kaffibætir 0,97 2,78 4,20
Súkkulaði 2,05 6,55 10,60
Smjðrlíki 1,07 1,68 4,74
Palmin 1,25 1,72 4,74
Sápa 0,43 1,17 3,00
Kr, 8,28 17,92 3',36
að kippa þessum grundvelli und-
an krónunni, en hvað hefur verið
sett í staðin? Ekkert. Þegar
guilgrundvellinum er kippt undan
gjaldmiðlinum, krónunni, þá
myndast ósjálfrátt annar grund-
völlur. Hvert ríki, sem kaupir
íslenzkar krónur íslenzkan gjald-
eyri, spyr fyrst og fremst að
því: Hvað fæ ég af íslenzkum
afurðum, sem ég get notfært mér,
fyrir þessa peninga. Þetta, og
ekkert. annað, hlýtur að verða j
og er grundvöllurinn imdir við-
skiptum vorum við aðrar þjóðir,
Frumundirstaðan undir viðskipti
þjóðanna eru vöruskipti. Hér skal
sett fram dæmi: Eg þarf að
selja Bandaríkjamanni 1 tunnu
af kartöflum, sem kosta hér kr.
80,00, flutningsgjald og kostnað-
ur við að koma kartöflum til
Ameríku nemur 20 krónum. I
Ameríku kostar kartöflutunna
1 dollar. Til þess að skaðast ekki
á viðskiptunum borgar Banda-
rikjamaðurinn mér 1 dollar, sem
þá kostar mig 100 krónur. Gengið
á Bandaríkjadollar er þá 100 ísl.
krónur.
Til þess að sýna hve íslenzka
þjóðin hefur verið vel á verði
í sínum peningamálum, síðan hún
varð ein um að ráða þeiijj, er rétt
að athuga Hagtíðindin. Þau sýna
gleggst uppdráttarsýkina í ís-
lenzku krónunni. Skulu hér birt-
ar nokkrar tölur á helztu lífs-
nauðsynjum flokkuðum eftir upp-
runa. x
I. Innfluttar vörur:
Smásöluverð 1. október:
m. lsleuzkar alurðir:
Smásöluverð 1. október:
Nautakjöt 1,00 2,57 8,50
Kindakjöt 0,50 1,45 7,30
Kæfa 0,95 2,98 15,00
Fiskur nýr 0,14 0,37 0,65
Saltflskur 0,40 0,65 2,00
Kr. 8,55 20,46 105,30
Árið 1914 var íslenzka krónan
gulltryggð. En þegar horfið er
frá gulltryggingunni, byrjar strax
skollaleikurinn með gengið. Verð-
skýrslan hér a-ð framan sýnir
greinilega árangurinn. íslenzkar
afurðir, sem 1914 kostuðu kr.
8,55, kostuðu 1939 kr. 20,46 og
1. okt. 1942 hvorki meira né
minna en kr. 105,30. Til þess að
framkalla þennan mikla mun hafa
hjálpast að tvö öfl, gengislækk-
un krónunnar og verðbólgan.
Gengi á Bandaríkjadollar er.nú kr,
6,50 í stað þess, að rétt gengi er
kr. 3,75. íslenzka krónan er skráð
þannlg 77 % undir réttu gengi
(pari). Þetta er sjálfskaparvíti og
þessu er hægt og þessu á að
kippa í lag. Verðbólgan er og að
miklu leyti framkölluð af forkólf-
um hinna sístríðandi pólitísku
flokka í landinu, sem nú reyna
að ginna háttvirtu kjósendur með
háu kaupi og háu afurðaverði,
vel vitandi að þeir eru að réfeta
þjóðinni steina fyrir brauð. Þegar
þjóðin veður í peningum og í-
mynduó'um gróða, sem framkallað
ur er með verðfelling peninga og
verðbólgu. — Hvað er hún þá að
gera? Hún er að éta sjálfa sig
út á húsganginn, Einstaklingur-
inn er að eyða sparifé sínu, ef
hann á nokkuð til, og hið opin-
bera og sjóðir eru að missa eign-
ir sínar, hverra verðmæti rýrna í
réttu hlutfalli við það, sem minna
fæst fyrir krónuna. Til að skýra
þetta skal tekið fram eitt raun-
verulegt dæmi.
Reykvískur verkamaður, reglu-
samur og sparsamur, kominn yfir
sextugt, átti á sparisjóð 1. jan-
1940 kr. 10,000,00, sem hann var
búinn að safna sér til elli áranna.
Hann hafði sæmilega afkomu 1940
og 1941 og bætti við í bókina
kr. 2000,00 hvert árið og nú er
hann búin að leggja inn 1000 kr.
svo í bókinni nú kr. 1,500,00. Ef
hann nú þarf að kaupa íslenzkar
afurðir, sér til lífsframfæris,
eru þær fimm sinnum dýrari en
þær voru 1939. Hann fær því
ekki meira nú fyrir 15 þúsund
en hann gat fengið 1939 fyrir kr.
3000,00 — Hvað hefur maður-
inn grætt á háa kaupinu? Hann
hefur tapað 7000,00 krónum.
# * *
Nákvæmlega verður hið sama
uppi á teningnum hvað það opin-
bera snertir,
Það má benda á, að hér er
ekki um neina emámum að ræða,
sem þjóðin er áð eyða t. d. námu
innstæður í sparisjóðsdeild Lands-
bankans í árslok 1939, kr.
39,229,836,00 og gjöra má ráð
fyrir að sparisjóðspeningar i
öðruni bönkum og sparisjóðum
hafði numið álíka úpphæð, þá eru
komnar 80 milljónir kr. Ennfrem-
ur má þar við bæta óllum verð-
1914 1939 1942 bréfum og öðrum eignum hinna
Kartöflur 0,12 0,30 1,10 ýmsu sjóða. Allt fellur þetta með
Gulrófur 0,10 0,28 1,05 krónunni. Það er því ekki að
Smjör 1,96 3,90 18,70 furða þó hægt. sé að lifa hátt, á
Nýmjólk 0,22 0,42 1,50 meðan verið er að eyða með verð-
Mysostur 0,50 1,44 6,50 fellingu V"' af öllum verðbréfa-
MjóLkurostur 1,10 2,09 16,00 og peningainnstæðu þjóðarinnar.
Egg 1,56 4,01 27,00 Framhald á 3. aíðu.