Þjóðólfur - 15.10.1942, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐÓLFUR
ÞJOBIIFUR
Laufásvegi 4. — Sími 2923
Fimmtudagurinn 15. okt. 1942.
Ritstjórar:
ÁRNI JÓNSSON
VALDIMAR JÓHANNSSON (ábm.).
8$St Á BAUGI
Andstaða gömlu flokkanna
Gömlu íiokkana greinir á
um flesta hluti milli himins
og jaröar. Samt eiga þeir eitt
sameiginlegt áhugamál, að-
eins eitt. Það er að hnekkja
E-listanum.
Það væri jafnmikil fásinna
að fjargviðrast yfir þessu og
að býsnast yfir því, að kaup-
maður, sem situr uppi með úr-
elt skran, líti óhýru auga nýj-
an keppinaut, sem hefur á
boðstólum góðar vörur.
Afstaða gömlu flokkanna
til E-listans er ekki einungis
skiljanleg. Hún er í svo full- I
komnu samræmi við mann
legt eðli, að hún gæti ekki
öðru vísi ved'ið.
Gömlu flokkarnir hafa hver
með sínum hætti flekkaða
fortíð.
Allir eiga þeir að baki sér
ótal spor, sem hræða.
Allir hafa þeir brugðist von-
um fylgjenda sinna, fleiri eða
færri.
Anir eiga þeir í poka sínum
óhreint mjöl og ormakorn.
Allir eru þeir slegnir ótta
hins ótrúa þjóns.
Allir engjast þeir í sívax-
andi sektarugg, eftir því, sem
dagur reikningsskilanna nálg-
ast.
Það er óhugsandi, að flokk-
ur, sem hlyoir kalli nýrrar
tíðar geti verið nokkuð annað
en þyrnir í augum þeirra, er
eiga allt sitt líf undir því, að
nógu margir séu slegnir blindu
og heyrnarleysi.
Það er fásinna aö ætla, að
þeir, sem lifa og hrærast í
klækjum og rangsleitni, geti
annað en fjandskapazt gegn
þeim, sem berjast fyrir heiðar
leik og réttlæti. Það er hverri
skepnu áskapað að verja líf
sitt, eftir sinni getu. Sjálfs-
bjargarhvöt þeirra, sem hafa
hagsmunina að átrúnaði,
grægðina að hreyfiafli, og
hrekkvísina og leiðarstjörnu.
beinir þeim ævinlega gegn öll-
um, sem eiga æðra takmark
og göfugri sjónarmið. And-
staða gömlu flokkanna getur
þess vegna engum á óvart
komið. Hún er ekki annað en
ný sönnun margreyndrar eðl-
isnauðsynjar.
Aftur rennur lygi.
Frá fornu fari höfðu Islend-
ingar meiri trú á sannleik en
lýgi. „Aftur rennur lýgi þó
sönnu mætir“ var kenning..
sem lifði til skamms tíma. En
hér hefur gerst sama sagan
og víða annars staðar. Mál-
staður lygmnar heiur verið
borinn fram af þeim djöful-
iuou, au öÉuuiicijttaxxxm aciur
ekki hrokkið viö. Undaníar-
inn aiaaiijoröung heiur sann-
leikanum venö misboðið i op-
inDerum umræoum hér á
landi. Sumir þeir, sem til
mestra annia naia komizt.
eru svo alviourKennair osann-
inaamenn, ao peir gætu í'ariö
1 meioyroamai, ei emnverjum
dytti i nug ao kalia pa sann-
oroa, af því að ohum væri
ljóst, aö um naprasca haö
væri aö ræóa.
Það er öiaungis v.'st, að all-
ur þorri mamia heiur fengið
sig iuilsaaaan á óheiðariegri
malfærsiu, blekkingum og
faisi. Fyrsta hiutverk hins
nýja tíma er að gera ósami-
inain útlæg úr opinberum
umræðum. Það mun takast
von bráðar. Hispursiaus sann-
leikur, sem sagour er af fullri
einurö, hver sem í hlut á, er
máctugri í eðh sinu, en ósann-
iiyún, hversu hagiegar velar,
sem þau haia í þjonuscu sinni
Her verour aö skapast þaö
almenningsálit, aö þeir, sem
við ráðasc, verða jafnframt að
hafa það sem sannara reyn-
ízc. Þao verour ao uæma ur
leiknum hvern þann, sem
uppvís verður aö ósannindum.
Þeirri kröfu verður aö halda
fram vægðarlaust. Þá verður
-þess ekki langt að bíða að aft-
ur rennur lýgi þó sönnu mæt-
ir“.
Húsnæði og haftastefna.
Húsnæðisvandræðin hér í bæn
um verða ekki rædd, án þess
minnst sé þeirrar stefnu í við-
skiptamálum, sem ríkti í stjórn-
artíð Eysteins Jónssonar.
Það er til marks um vesaldóm
Alþýðuflokksins meðan hann
var í álögunum, að hann, sem
upphaflega hafði barizt mjög
eindregið gegn innflutningshöft
unum, vegna hagsmuna almenn-
ings, snerist þegar fram í sótti
alveg á band með Framsókn.
Með þessum stuðningi Alþýðu !
flokksins og vinveittri afstöðu
kommúnista, sem végna KRON
felldu sig við að allar takmark-
anir innflutningsins, fékk hinn
óreyndi viðskiptamálaráðherra
tækifæri til að koma á því ó-
fremdarástandi í viðskiptamál-
unum, að ekki átti sér hlið-
stæður neinsstaðar á byggðu
bóli.
Jafnvel eftir að gjaldeyrisá-
standið tók svo gagngerum
stakkaskiptum, að innstæður
tóku að hrúgast upp erlendis svo
tugum milljóna skipti, í stað
skuldanna, sem áður voru,
þverskallaðist Eysteinn alger-
lega við öllum leiðbeiningum
fróðra manna. Krafan um auk-
inn innflutning 1940 var kölluð
„Kramvörustefnan11 og talin
runnin undan rif jum svokallaðr-
ar „heildsalaklíku11 í Reykjavík.
Eysteinn vildi heldur safna inn-
stæðum í gjaldeyri stríðsþjóðar
en birgja landið upp að vörum,
meðan verðhækkun var lítil,
vörurnar fáanlegar og skipa-
kostur til reiðu. í rauninni var
Framhald á 3. síðu.
ValdabrSlt Bjarna borgarstjðra
á að kosta hann stööuna
\ / IÐ borgarar í Reykjavík vitum það fullvel nú orðið, að
* Bjarni Benediktsson borgarstjóri er fæddur valdsjúkur.
Hann er auk þess fæddur með allan afturhaldsforða 19. ald-
arinnar í blóðinu, tilbúinn að taka höndum saman við hin mið-
aldaættuðu, andiegu kúgunaröfl á aðra hönd og fjárplógsöfl
stríðsgróðaþrælkunarinnar á hina.
Prúðmensku þessa manns til
orðs og æðis þekkja þeir menn,
sem hafa reynt hann í samstarfi,
lesið greinar hans og hlýtt á
mál hans í opinberum deilum.
Því fer fjarri, að stórillinda-
menn þeir, sem nú eigast við í
stjórnmálunum, séu tiltakan-
lega prúðir og orðvarir sumir
hverjir. Þó dylst sú hlið á máli
þeirra flestra og hverfur, ef
Bjarni borgarstjóri er með í lest-
inni. Þaðan, sem hann er, verð-
ur mönnum jafnan vís von til-
sletni, óhreininda og ruddaskap-
ar. Slíkur stakur reglumaður,
sem hann mun vera um vín-
nautn, minnir hann þó helzt á
fullan mann í kaupstaðarlest,
sem þeysir fram og ^ftur með
uppivöðslu, illindum og dóna-
legu úrðbragði.
Misvitrir ráðamenn.
Um leið og þessir skapfars-
gallar Bjarna borgarstjóra ó-
prýða manninn, óprýða þeir
Reykjavíkurbæ. Val hans í borg-
arstjórastöðuna vottar berlega
um þá miklu slysni, sem í mörg-
um efnum hefur auðkerit ráðs-
ályktanir þeirra manna, sem
hafa farið með meirihlutavaldið
í bæjarmálunum. Ekki skulu
bornar brigður á það, að Bjarni
borgarstjóri sé gæddur vissri
tegund af greind og dugnaði. En
að' hvaða gagni kemur það, ef
maðurinn er að öðru leyti gall-
aður sem æðsti ráðamaður í
bænum og lætur sér ekki skilj-
ast ábyrgð, mikilvægi og virðu-
leik þess trúnaðar, sem honum
hefur verið sýndur?
Á borgarstjórn Reykjavíkur að
vera hjáverkastarfi?
Lítum á staðreyndir. í Reykja
víkurborg er nú búsettur nálega
þriðjungur allrar þjóðarinnar.
Borgin hefur vaxið ört og með
köflum ekki ósvipað því sem
gerist um námubæi. Þetta
fylgdi hinni snöggu og öru sókn
manna í gullnámu hafsins. —
Ráðamenn bæjarins hafa frá
öndverðu sniðið honum stakk
við hæfi líðandi stundar. Þá hef-
ur, eins og jafnan vill verða,
brostið þekkingu, víðsýni og
stórhug, til þess að skipuleggja
og byggja framtíðarborg, auk
þess sem fátækt og frumbýlings-
hættir þessa landnáms þjóðar-
innar hafa sett svip sinn á öll
elztu hverfi bæjarins. Af þessu
leiðir, að hjá því verður ekki
komist, að endurskipuleggjá og
byggja stór hverfi bæjarins að
nýju við hæfi nýrra þarfa og
með framtíðarvöxt hans fyrir
augum.Virðist þar þegar við
blasa ærið verkefni fyrir ungan
borgarstjóra, ef hann bæri skyn
á stöðu sína og léti sér skiljast
til hvers hann er kallaður.
N u má reyndar segja, að þetta
stói (irki, sem er óhjákvæmilegt,
sé þó nokkuð fjarlægt. En öll
stórvirki, jafnvel þótt fjarlæg
séu, krefjast fyrirhyggju um
það, að jafnvel hver minnsta
framkvæmd stefni á höfuð-
markmið framtíðarinnar. En
þótt svo stórfellt verkefni, sem
er endursköpun mikils hluta
bæjarins sé látin liggja milli
hluta, fer því mjög fjarri, að
Bjarna borgarstjóra bresti verk-
efni í þágu þeirrar borgar, sem
honum hefur verið falið að
stjórna. Hér eru sem sé vansmíði
á mörgu, sem krefst bráðra um-
bóta. Bærinn á ekkert ráðhús,
engin skólahús nema ófullnægj-
andi barnaskóla, engin sjúkra-
hús né fæðingarspíta&, ekkert
sjúkrahús fyrir börn, ekki elli-
heimili, nálega enga leikvelli, ó-
fullnægjandi íþróttavelli, ekk-
ert samkomuhús né leikhús né
kvikmyndahús, enga sönghöll,
enga listahöll, lítið bókasafn
sem er í húsnæðishraki eins og
lesendurnir, ófullgerðar götur
og það svo mjög, að sumar
þeirra eru lakari en Kjalvegur,
ófullgerða hitaveitu, sem virðist
vera orðið úrelt kosninga-
mál, rafmagnsveitu, sem enn
þarf að stækka. Þannig er hér
flest ógert og ófullgert af því,
sem þriðjungur þjóðarinnar
þarfnast og krefst til sameigin-
legra menningarþarfa.
Valdasýkin blindar hann.
Þrátt fyrir það að hér háttar
svo til, sem nú hefur verið lýst,
virðist borgarstjórinn okkar líta
svo á, að staða hans eigi að vera
hjáverkastarf. Hún eigi að vera
einskonar þrep í auðhlaupnum
valdastiga. Vöxtur bæjarins,
umbætur og prýði er honum
ekkert hugðarmál né starfstak-
mark, sem þess sé vert að stefna
á. Takmarkið, sem hann stefnir
á, er vald sjálfum sér til handa
ofar en bæjarvaldið. Má telja
vafalítið, að hann stefni á æðsta
vald í þjóðfélaginu og telji það
meira vert en hin vanhirtu mál
bæjarins að efna til samblásturs
með öðrum valdabröskurum, til j
þess að ná greipartaki á hálsi
þess óstýriláta lýðs, sem leyfir '
sér að andæfa honum og öðrum
hans jafningjum. Allt þetta
virðist benda á það, að valda-
sýkin blindi hann og hann bresti
hófsemi og manndómsþroska til ,
samsvörunar við þá ábyrgð, sem
hann hefur tekizt á hendur.
i
Jón Þorláksson og Bjarni.
Það er á orði haft hér í !
Reykjavík, að Bjarni borgar- j
stjóri hafi krafizt þess af flokki
’ sínum og pólitískum uppeldis-
feðrum, að tryggt þingsæti yrði
látið fylgja borgarstjórastöð-
unni, svo sem verið hafi í tíð
fyrri borgarstjóra, Jóns Þorláks-
sonar og Péturs Halldórssonar.
Nú mun Pétur borgarstjóri ekki
hafa æskt þingmennsku, heldur
látið til þess leiðast. Og um Jón
Þorláksson er það að segja, að
hann hófst til forustu gegnum
langt starf og var þrautreyndur
að gætni og hófsemi. Borgar-
stjórastaðan varð honum ekki
þrep til æðri valda heldur á-
fangastaður á starfsferli hans,
er hann æskti að leggja af sér
vopn og verjur stjórnmálabar-
áttunnar. Oflæti Bjarna á sér
því ekkert fordæmi. Hinsvegar
mætti dæmi hans sízt verða til
eftirbreytni öðrum mönnum í
þjónustu bæjarins, þeim sem
honum er ætlað að stjórna og
sem ætla má, að hann krefji al-
úðar og trúmennsku í starfi, að
því leyti sem valdbrölt hans
kann að leyfa slíkar frátafir til
eftirlits um rekstur bæjarmál-
anna.
Þáttur skattborgarans.
Við, sem erum skattborgarar
1 Reykjavík og greiðum nokkuð
á annan tug milljóna króna í
útsvörum og öðrum opinberum
gjöldum til bæjarþarfa, eigum
þá kröfu á hendur borgarstjór-
anum, að hann gæti meðferðar
og ráðstafanar fjár okkar með
alúð og umhyggju fyrir hag okk-
ar og bæjarins. Eg hef enga til-
hneigingu né heldur ástæðu til
að drótta óráðvendni né óheið-
arleik að þessum manni. Hitt er
ljóst að margt getur misfarist,
þar sem alúð brestur og kost-
gæfni í starfi. Slíkum bresti
fylgja misviturleg ráð, sem
kosta fjáreyðslu til ónýtis. Þess-
vegna er það, að við borgarar og
skattþegnar í Reykjavík viljum
ekki þola þessa sviksemi Bjarna
borgarstjóra við málstað okkar.
Við krefjumst þess að hann
sinni málefnum bæjarins af al-
hug og hefjist handa um lausn
þeirra mörgu vanhirtu verkefna,
sem talin voru hér að framan.
Hann skal engu fyrir týna nema
stöðunni.
Kjósi Bjarni borgarstjóri hins-
vegar að stunda á æðri völd og
láti þingsetu sitja í fyrirrúmi
en sinni borgarstjórastöðunni
aðeins milli þingfunda þá vilj-
um við ekki hafa hann í borgar-
stjórastöðunni. Líti hann á bæj-
arsjóðinn eins og aðstöðuhag-
ræði til kosningaloforða í póli-
tískri valdastreitu á sama hátt
og uppboðshaldarar síðasta
þings litu á ríkissjóðinn, þá telj-
um við það ósæmilegt. Komist
hann á þing og sitji þar, munum
við borgarar og kjósendm' í
bænum bindast samtökum um
það, að láta hann engu fyrir
týna nema borgarstjórastöð-
unni. Y.
E-listinn er listi framtíðarinn-
ar. Fylgist með straumnum og
gangið í flokk Þjóðveldismanna.
— Lesið Þjóðólf.
x E-listinn!