Þjóðólfur - 26.10.1942, Blaðsíða 4

ÞfttD’OIFDR
Mánudagui' 26. okt. 1942
Framhald af i. sídu
á jörðinni. Reipdrátturinn milli
stéttanna sé þar með úr sögu
og þjóðfélagið „alfriðað“ á
grundvelli fullkomins jafnrétt-
is.
Staðreyndirnar mæla gegn
þessari fullyrðingu. Það er
að vísu hægt að afnema forrétt-
indastéttir „auðvaldsþjóðfélag-
anna“ og stofnsetja „alræði ör-
eiganna“. En að skömmum tíma
liðnum hefur skapazt ný forrétt
indastétt í slíku þjóðfélagi. Það
er embættisstéttin og skrifstofu
lýðurinn, sem nú hefur allt ráð
verkalýðsins í hendi sér og er
hin ráðandi stétt í þjóðfélaginu.
Það er að vísu ekki um að ræða
sambærileg átök milli stéttanna
í þjóðfélagi kommúnismans eins
og í „lýðræðis“þjóðfélagi auð-
valdsheimsins. Slík æfintýri
leyfast ekki þar. Aðeins einn
stjórnmálaflokkur hefur leyfi
til að starfa og málfrelsi, rit-
frelsi og fundafrelsi falla þeim
einum í skaut, er leggja vilja
valdhöfunum liðsyrði.
HVERNIG Á AÐ BINDA ENDI
Á BORGARASTRÍÐIÐ?
Það er knýjandi úrlausnarefni
að friða þjóðfélagið. Hver stétt
á sinn rétt — en ekkert þar fram
yfir. Og það er eðlilegt, að sér-
hver þeirra velji sér málsvara
til að sækja og verja málin. Þess
vegna eru stéttaflokkar eðlileg
og sjálfsögð fyrirbrigði i nútíma
þjóðfélagi, sem ekki vill lúta
þeim miðaldalegu lögmálum að
selja einni stétt algera forrétt-
indaaðstöðu á kostnað hinna.
Hins vegar ber brýna nauðsyn
til að sníða þessum flokkum á-
kveðinn stakk. Ef þeim á að
leyfast fullkomið olnbogarúm
til að undiroka aðrar stéttir,
þrengja kosti þeirra og skatt-
leggja landslýðinn í þágu styrj-
aldarreksturs síns, er ríkið of-
beldisríkj og stjórnarfarið háð
lögmálum stigamennsku og ráns
skapar.
Úrlausnarefni framtíðarinn-
ar er því að stofnsetja réttar-
ríkið á rústum ofbeldisríkisins.
Það verður aðeins gert með því
að stofnsetja í þjóðfélaginu hinn
þjóðræðilega, þriðja aðila, sem
fer með umboð þjóðarheildar-
innar, hefur úrskurðarvald í
öllum almennum málum, trygg-
ir réttlæti og hindrar órétt. Sér-
hver stétt og sérhver hagsmuna-
hópur verður að leggja málin
undir þennan óháða dóm. Þess
vegna eiga þær rétt til málsvara
eins og hver sá, sem þarf að
sækja eða verja mál fyrir dóm-
stólum. Alfriðað þjóðfélag, þar
sem réttlæti og friður skipar
þann sess, er ofbeldið og styrj-
aldarhyggjan hafa nú lagt undir
sig, er óhugsandi nema á grund-
velli þjóðræðisins.
Þe$ar þjóðstjórnín fæddísi
Framhald af 3.' síðu.
fylgjumenn miklir og mun
hvorugur hafa dregið úr kappi
Olafs. Kom svo að lokum, að
ekki var annað sýnna en
flokkurinn sundraðist.
Á síðustu stundu var geng-
ið á milli. Ólafur hafði, þegar
fram í sótti, eins atkvæðis
meirihluta í flokknum, 9 á
móti 8. En þessir 9 menn
lýstu því yfir, aö1 þeir mundu
ganga til samstarfsins, þótt
við hinir skærumst úr leik. Ætl
un Ólafs var sú, að Magnús
Jónsson færi í stjórnina með
honum. Hafði Magnús margt
til þess að bera að taka sæti
í stjórn, þar sem meira mundi
reyna á samningslipurð og
lundgæði en skaflajámaða
stefnufestu.. Því Magnús er
ljúfmenni mesta og svo ó-
venjulega gáfaður maður. að
honum liggja flestir ’nlutir í
augum uppi, að því 'er virðist
mjög fyrirhafnarlítið. Hann
er svo v iðsýnn maður, í fyllstu
merkingu þess orðs, að þar
sem flestir sjá aðeins eina
leið, getur Magnús bent á tiu.
Þess vegna er hann tilvalinn
leiðbeinandi, þótt ekki sé hann
leiðtogi aö sama skapi. Því
gallinn á þeim, sem sér ótal
útvegi, þar sem aðrir sjá að-
eins einn, er sá, aö þeim
hættir við að „taka allt í
mál“, líka þá leiöina, sem
ekki er bezt valin.
Nú stóð svo á, að grundvöll-
ur þeirrar samvinnu, sem hin-
um þrem „ábyrgu“ var gert
aö styðja, var setning gengis-
laganna. Magnús Jónsson var
einn í hópi þeirra 9 sjálfstæð-
ismanna, sem gengislögin
samþykktu. Þótt löggjöf þessi
væri vel séð í hópi útgeröar-
manna, fór því fjarri, að hún
ætti fylgi að fagna meðal
Ikjósenda höfuðstaðarins al-
mennt. Verkamenn höfðu
, ekki gleymt því, að Alþýöu-
flokkurinn hafði tekið af skar
ið um þáð, að hann gengi al-
drei inn án gengislækkun.
Verzlunarstéttin, sem dyggi-
legast hafði stutt Sjálfstæöis-
flokkinn, stóð svo að segja ó-
skipt gegn gengisfellingunni.
Þeir, sem fastast stóðu að
starfinu, skildu þaö réttilega
að hin nýja stjórn gat aldrei
orðið þjóðstjórn í meðvitund
almennings, ef sýnt væri að
fjölmennar stéttir væru í
beinni andstöðu við hana.
i Einkenni samsterfsins áttj ein
Nýjjar bækur
Frh. af 1. síðu.
Sá ég svani, nefnist nýútkom-
!
in barnabók éftir Jakobínu John-
j sen. Þetta. eru tuttugu smáljóó,
einkar snotur og viðfeldin, og
fylgir hverju ljóði lagleg mynd
eftir Tryggva Magnússon.
) Bókin er prentuð í hinni nýju
! prentsmiðju Hólar h.f. frágang-
■ ar hennar er ágætur og vel við
hæfi. — Útgeíandi er Þórhallur
Bjarnason.
I .i-- * *
• Tíunda ungmeyjabókin eftir
Margit Ravn er nú komin á mark
a in í íslenzkri þýðingu. Nefnist
hún Hagnheiður. Þorsteinn M.
Jónsson á Akureyri gefur bækur
þessar út, en Helgi Valtýrsson
þýoir. Þær hafa átt miklum vin-
sældum að fagna meðal stálp-
aíira; telpna, en þeir, sem betur
hafa þótzt vita en hinir ungu
lesendur, hafa gagnrýnt þessar
bækur fyrir ýmsa hluti, einkum
fyrir óvandað mál.
i * * *
Að fáurn dögum liðnum er
vænianleg á markaöinn ný ljóða-
bók eftir Jón úr Vör. Nefnist
hún Stund milli stríöa og skipt-
ist í þrjá hluta: Á tvo strengí,
Ást og bióm og Heljarslóð. —
Fyrir nokkrum árum kom út
fyrsta Ijóöabók Jóns, Eg ber að
, dyrum. Þótti höíundurinn, sem
þá var kornungur, fara vel af
1 stað og vera liklegur til þroska.
I Hin nýja bók Jóns er fimm
! arkir af stærð og hefur að geyma
37 kvæði. — 150 eintök af henni
verða tölusett og seld skrásett-
um áskrifendum fyrri bókarinnar
á bókhlöðuverði,
*
Sumra þessara bóka verður
nánar getið hér í blaðinu, þegar
færi gefst.
mitt að vera það, að jafnt til-
lit yrði tekið til allra stétta,
flokka og félagsheilda. Þáö
var játað, aö viöurhlutamik-
iö væri, að leggja út í sam-
stjórn, sem hefði í för með
sér óhjákvæmilegar tilslakan-
ir frá baráttumálum flokk-
anna, án þess tryggð yrði frið
samleg og nokkurn veginn
velviljuð afstaöa höfuðstaðar-
ins. Að sjálfsögðu var þetta
viðurhlutamest fyrir þann
flokk, sem vegna langvinnrar
andstöðu við valdhafana,
hafði borið skarðan hlut frá
borði.
Sjálfstæðisflokknum var lífs
nauðsyn að sætta kjósendur
sína í Reykjavík við þátttök-
una í hinni nýju stjórn. Magn
ús Jónsson yar 1, þingmaður
kjördæmisins og hafði tjj
skamms tíma verið eftirlait>
isgoð sjálfstæðiskjósenda. Með
fylgi sínu við gengislækkun-
ina og afstöðu sinni til sam-
starfsins yfirleitt, hafði hann
komið sér út úr húsi hjá kjós-
endum sínum.
Krislmann öuðmundsson

rílhöfundur
FÖSTUDAGINN 23. þ. m. varð Kristmann Guðmundsson
rithöfundur fertugur.
Kristmann hóf rithöfundarferil sinn snemma. Á unga aldri
gaf hann út ljóðabók en réðst litlu síðar í víking. Var hann þá
fátækur af fé en ríkur af þreki, bjartsýni og trú á framtíðina.
Fóru leikar svo, að Kristmanni tókst á furðu skömmum tíma að
ryðja sér braut og afla sér frægðar og frama. Hann tók að rita
bækur á norskri tungu og varð með skjótum hætti víð-
kunnur rithöfundur, ekki aðeins á Norðurlöndum, heldur víða
um heim. Höfðu bækur hans verið þýddar á tuttugu tungumál
fyrir stríð og hvarvetna hlotið hina lofsamlegustu dóma.
Kristmann er nú alfluttur til ættjarðarinnar á ný. Hefur
hann reist sér hús 1 Hveragerði og hyggst að njóta þar næðis
og kyrrðar við ritstörf sín. Nú í vetur er væntanleg á markaðinn
ný skáldsaga eftir hann, er nefnist „Nátttröllið glottir“.
Kosningaúrslii
Gullbrmgu- og
ii,jósarsýsla.
K.jörinn var Ólaiur Thors (S),
meÖ 12tí6 atkvæðum. Guðmundur
1. Guömundsson (A) fékk 577,
Þórarinn Þórarinsson (F) 349 og
Guöjón Benediktsson (Só) 280
atkvæði. Auoir seðlar voi-u 18 og
ógildir 25,
1 kosningunum í sumar var
fylgi flokkanna sem hér segir:
Sjálfstæðisflokkur 1247, Alþýðu-
flokkur 548, Framsóknarflokkur
334 og Sósíalistaflokkur 215 at-
Snæfellsnes- og
Mnappadalssýsla.
Kjörínn var Gunnar Thorodd-
sen (S) með 762 atkv. Bjarni
Bjarnason (F) fékk 726, Guð-
mundur Vigfússon (Só) 86 og
Ólafur Friðriksson (A) 81 atkv.
í kosningunum í sumar var
fylgi flokkanna sem hér segir:
Framsóknarflokkur 648, Sjálf-
stæðisflokkur • 578, Alþýðuflokkur
158 og Sósíahstaflokkur 60 atkv.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú
unnið kjördæmið af Framsóknar-
flokknum, en hann náði því úr
höndum Sjálfstæðisflokksins I
sumarkosningunum. Komu þau úr
slit alhnjög á óvart og þótti ekki
líklegt að um varanlegan sigur
Framsóknarflokksins væri að
ræða.
Dalasýsla.
Kjörinn var Þorsteinn JÞor-
steinsson (S) með 373 atkv.
Pálmi Einarsson (F) fékk 303,
Jóhannes Jónasson úr Kötlum
(Só) 32 og Gunnar Stefánsson
(A) 9 atkvæði. — Auðir seðlar
voru 5 og ógildir 9.
1 sumar var fylgi flokkanna
sem hér segir: Sjálfstæðisflokkur
357, Framsóknarflokkur 307, Sósi
alistaflokkur 33 og Alþýðuflokk-
ur 13 atkvæði-
Ríki Þorsteins sýslumanns
stendur því traustari fótam nú
en í sumar
Barð astr andaxsýsla,
Kjörinn var Gísli Jónsson (S)
með 695 atkvæðum. Bergur Jóns-
son (F) fékk 565, Helgi Hannes-
son (A) 126 og Albert Guðmunds
son (Só) 97 atkvæði. — Auðir
seðlar voru 8 og ógildir 6. s
I sumar fylgi flokkanna
sem hér segir: Sjálfstæðisflokkur
610, Framsóknarflokkur 548, AI-
þýðuflokkur 126 og Sósíalista-
flokkur 83 atkvæði.
Vestur-Isafjarðarsýsla.
Kosningu hlaut Asgeir Ásgeirs
son (A) með 384 atkvæðum.
Halldór Kristjánsson (F) fékk
351, Torfi Hjartarson (S) 350 og
Gunnar össurarson (Só) 20 at-
kvæði. — Auðir seðlar voru 3
og ógildir 4.
I kosningunum í sumar var
fylgi flokkanna sem hér segir:
Alþýðuflokkur 460, Framsóknar-
flokkur 345, Sjálfstæðisflokkur
197 og Sósíalistaflokkur 10 atkv.
Noröur-ísafjarðarsýsla.
Kjörinn var Sigurðnr Bjama-
son (S) með 611 atkv. Barði
Guðmundsson (A) fékk 392,
Kristján Jónsson (F) 127 og Að-
albjörif Pétursson (Só) 41. —
Auðir seðiar voru 2 ógildir 8.
1 kosningunum í sumar var
fylgi flokkanna sem hér segir:
Sjálfstæðisflokkur 611, Alþýðu-
flokkur 432, Framsóknarflokkur
148 og Sósíalistaflokkur 7 at-
kwæði.
Talað upp úr ísvefni
DAGBLAJDIÐ Vísir segir í
ritstjórnargrein, að flokk
ur Þjóðveldismanna sé dauð-
ur flokkur hér í Reykjavík.
Þó hefur flokkurinn tvöfaldað
atkvæðamagn sitt á iþrem mán
uðum. Hins vegar hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn, flokkur Vís-
is, tapað yfir þúsund atkvæð-
um síðan í vetur og nálega
3000 atkvæðum síðustu fimm
árin.
Sjálfstæðisflokkurinn er
kominn í vonlausan minni-
hluta i Reykjavík. Hann hafði
aðeins 41% af atkvæðamagn-
inu við kosningarnar nú í
þessum mánuði. En í annarri
ritstjórnargrein segir Vísir.
að flokkurinn megi ekki við
fylgistapi, ,,ef hann á að halda
meirihluta” í bænum! Hvern-
ig á að skilja svona skrif?
Hljóta þeir ekki að tala upp
úr svefni, Vísismenn?