Þjóðólfur - 02.11.1942, Blaðsíða 1
Útgefandi: MUNINN
Afgreiðsla og auglýsingar:
Lauíásvegi 4, sími 2923.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi og aukablöð eftir
þörfum. Verð kr. 2.00 á mán-
uði. í lausasölu 30 aurar.
Áskriftargjöld greiðist
fyrirfram.
Víkingsprent h.L
íl. árg.
*
Saga nm
Einu sinni 'var því trúað, að guðirnir byrjuðu á því að svifta
þann vitinu, sem þeir ætluðu að tortíma. En það er langt síðan
þetta var og allt útlit á að breæðri stöðum. Morgunblaðið er
ytt hafi verið um „taktik“ á talsverð vísbending í þessa átt.
Sunnudaginn 25. október er þessi skjólstæðingur æðri mátt-
arvalda þessa heims og annars eitt glenniverk eyrnanna á milli
yfir sigri lýðræðisins í undanförnum kosningum. Blaðið veit
hverjum það á að þakka þann sigur og líka hverjum það á að
kenna, að sigurinn varð ekki ennþá glæsilegri.
Blaðið' segir:
„Lausn kjördæmamálsins hef
ur þvi oröið glæsilegur sigur
fyrir lýðræðið í landinu. Þetta
er mikið fagnaðarefni þeim
mönnum og flokkum, sem
börðust fyrir framgangi þessa
réttlætismáls. Sérstakiega
fagnar Sjálfstæðisflokkurinn
þessari niðurstöðu, því það
voru aö lokum hans tillögur í
kjördæmamálinu, sem sigr-
uðu. Sjálfstæðisflokkurinn
vildi á engan hátt rýra vald
hinna dreifðu kjördæma, og
taldi að ná mætti fullu rétt-
læti með hlutfallskosningum
í tvímenningskjördæmum.
Reynslan hefur sannað að
þetta var rétt“.
Síðan bætir bláðið viö:
„Ilér í Heykjavík var á ferð-
inni klofningslisti (E-listinn),
sem ætlað var þaö eina hlut-
verk, að draga til sin kjósend-
ur Sjálfstæðisflokksins og rýra
þar með atkvæðamagn flokks-
ins. Vitað er, að mörg hundr-
uð kjósendur sjalfstæðis-
manna greiddu þessum
sprengilista atkvæði, er öll
urðu dauö. En hver varð af-
leiöingin? Hún varð sú, að
Stefán bóndi Steíansson í
Fagraskógi var felldur frá
þingsetu, en í hans stað kjör-
inn kommúnistinn Sigurður
Thóroddsen! Á Þennan eftir-
minnilega hátt tókst þeim
Þjóðólfsmönnum að „stöðva
strauminn til vinstri!" (Let-
urbreytingar hér).
Eg ætla ekki að fara mikið
út í aö ræða um hlutfalls-
kosningarnar í tvímennings-
kjördæmunum. Morgunblaöiö
veit aö ég hef skrifaö meira
um þaö mál en nokkur annar
maður. En það kemur ekki
auga á, að ég hafi átt neinn
annan þátt í þessum málum', !
en aö fella Stefán í Fagra- 1
skógi frá kosningu.
Nú ætla ég aö leggja fyrir
stuttorða skýrslu um afstöð- j
una til kjördæmamálsins eins ^
og hún var um síðustu ára- ^
mót. Menn geta svo sjálfir
gert sér í hugariund, hvar i
Sjáífstæðisflokkurinn hefði ■
verið á vegi staddur, ef Ölaf- '
uv Thors og nánustu fylgis- i
fiskar hans hefðu fengið að
! ráða.
|
j Næturfundur hjá Ólafi
Thors.
| Það mun hafa verið fóstu-
, dagskvöldið 16. janúar síðast
' liðinn, eða öllu heldur aöfara
nótt laugardagsins 17. — því
klukkan var farin að ganga
eitt um nóttina — að Jóhann
Hafstein framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins hringir til
mín og spyr mig, hvort ég
geti komið á skyndifund
heima hjá Ólafi Thors. Eg var
á fótum og kváð mér ekkert
aö vanbúnáði. Nokkrum mín-
útum seinna sat ég í bíl með
Bjarna Benediktssyni, Valtý
Stefánssyni og Jóhanni og
var ekið heim til Ólafs.
Seinnipartinn þennan föstu
dag var ég staddur á skrif-
stofu Morgunblaðsins. Fékk
ég þá boð um að koma á fund,
sem skotið hafði verið á, uppi
á skrifstofu borgarstjóra.
Eins og menn muna áttu
bæjarstjórnarkosningar aö
fara fram 25, janúar. Um ára-
mótin höfðu prentarar gert
verkfall. Alþýöuflokknum
hafði tekizt aö koma ár sinni
svo fyrir þorð, áð Alþýðublaö-
iö var eina blaðið í bænum,
sem út kom aö venjulegum
hætti. Áður en bráöabirgða-
lögin um gerðardóminn voru
gefin út, var ráðherrum Sjálf-
stæðisflokksins bent á, að þeir
yröu að setja það skilyrði, aö
það væri í þeirra hendi, að
fresta bæjarstjórnarkosning-
unum, ef- nauðsynlegt yrði
taliö. Framsóknarráðherram-
ir höföu fekið þessu fjarn.
Þeir Ólafur og Jakob höfðu
gefizt upp við það og voru
bráðabirgðalögin gefin út, án
þess aö Sjálfstæöisflokkurinn
hefói nokkra tryggingu fyrir,
að fá bæjarstjórnarkosning-
unum frestáð, hváð sem við
lagi.
Eftir því sem nær drög kosn
ingunum, urðu kröfurnar um
frestunina háværari. Og kom
svo, aö þeir Ólafur og Jakob
sáu, að þeir yröu aö fullnægja
þessari kröfu, hvað sem taut-
aði. Á síðdegisfundinum 16.
janúar skýrðu þeir frá því, að
þessa næturfundar væri það að !
Framsóknarflokkurinn krefð-
ist þess, að sjálfstæðismenn
féllu frá afgreiðslu kjördæma !
málsins á þinginu og vildi
hann nú heyra undirtektir
manna.
Mig brast þolinmæði til áð
hlusta á þeíta tal og lýsti
því yfir, að ég sem miðstjórn-
armaður í Sjálfstæðisflokkn-
um léti ekki bjóða mér aö
taka þátt í umræðum um aö
svíkja höfuðstefnumál flokks-
ins. Gekk ég síðan,,út í for-
stofu og ætlaöi beina leið
heim. En Ólafur kom á eftir
mér og sárbændi mig að
koma inn aftur. En áður en
mörg augnablik vora liðin
tók Ólafur aftur áð klifa á
því sama. Fór ég þá tafar- •
laust, og voru ekki gerðar •
neinar tilraunir til að hefta
för mína að því sinni. j
Laugardagurinn 17. janúar
var svo haldinn fundur í
flokksráði Sjálfstæðisflokks-
ins. Auk miöstjórnar og þing-
manna eiga sæti í flokksráð-
inu m. a. frambjóðendur
flokksins frá slðustu kosning-
um. Þessi flokksráðsfundur
Framh. á 4. sffiu.
Þingsœií Þfód-
veldísmanna
MÍLPÍPUR Sjálfstæðismanna
hafa lýst þeirri „sök“ á
hendur Þjóðveldismanna, að þeir
hafi fellt Stefán i Fagraskógi frá
þingsetu. Kemst Morgunblaðið
að þeirri niðurstöðu, að væri at-
kvæðamagni Þjóðveldismanna
bætt við atkvæðatölu Sjálfstæðis-
flokksins, þá hefði Stefán Stefáns-
son náð sæti sem uppbótarþing-
maður fyrir flokkinn.
Það verður ekki fjölyrt um
þennan barnaiega málflutning
hér. En Morgunblaðinu skal ,bent
á það, að kjósendur Þjóðveldis-
flokksins eru ekki fylgismenn
Árna frá Múla sem fyrverandi
miðstjórnarmanns í Sjálfstæðis-
flokknum, heldur er það fólk,
sem snúið hefur baki við gömlu
flokkunum og mun undir engum
kringumstæðum Ieita til þeirra
á ný. Það er- því alveg ástæðu-
laust fyrir Morgunbiaðið að
reikna Kveldúlfi þetta fylgi. Og
á það skal minnt, að Þjóðveldis-
menn hafa engan mann fellt frá
kosningu, heldur varð þeim ekki
auðið þess þingsætis, er þeim ber
skýlaus réttur til. Veldur því
kosningafyrirkomulag, sem enn
er áfátt þrátt fyrir nýlegar
endurbætur.
svik
þeir heí'ðu skrifað Hermanni
forsætisráðherra að þedr
mundu fara úr ríkisstjórninni,
ef frestunarkröfunni yrði ekki
fullnægt. Þessi fráfararhótun
hafði svo orðið til þess, að
teknar höfðu verið upp um-
ræður um lausn skattamál-
anna. Tilefni þessa síðdegis-
fundar miöstjórnarinnar, sem
skotið hafði verið á með mjög
litlum fyrirvara, og var því
illa sóttur, var það, að skýra
frá því, að samkomulag hefði
náðst um frestunina, að því
tilskildu, að samkomulag yrði
um þau frumdrög að skatta-
lögum, sem rædd hefðu verið
í ríkisstjórninni, og skýrt var
frá stórum dráttum.
Eini maðurinn, sem veru-
legum andmælum hreyfði
gegn þeirri lausn skattamál-
anna, sem um var rætt, var
Pétur Magnússon. Eg lýsti því
yfir fyrir mitt leyti, aö málið
væri flóknara en svo, að ég
gæti áttað mig á því til fulln-
ustu, svona í snarkasti, Ósk-
aði ég því að fjánnálaráð-
herra segði til um, hvort þetta
bráðabirgðasamkomulag væri
þess eðlis, að hægt væri að
bera málið fram nafni Sjálf-
stæðisflokksins á grundvelli
þess. Jakob jankaði þessu.
Annars var höfuðröksemdin
sú, að Framsóknariiokkurinn
mundi leysa skattamálin meö
vinstri flokkunum, ef ekki
yröi gengið að þessu bráða-
birgöasamkomulagi. Þegar ég
fór af þessum síðdegisfundi, j
vissi ég ekki annað, en aö þáð !
tvennt væri klappað og klárt
að bæjarstjórnarkosningun-
um yrði frestað og samkomulag
fengið um lausn skattamál-
anna, sem eftir atvikum
mætti telja viðunandi. Mig
grunaði ekki, að frekari bögg- j
ull ætti að fylgja skammrif-
inu.
Dapurleg aðkoma.
Þegar við komum heim til
Ólafs um nóttina lá Jakob
endilangur á legubekk og virt
ist vera lasinn. Ólafur sat í
hægindastól, þreytulegur. Áð-
ur en hann skýrði frá tilefni
þess að menn væru kallaöir
saman um hánótt, strauk
hann sér hvað eftir annað
um höfuðið, og hafði einhver
orð um það, hvað hann væri
orðinn stein uppgefinn á
þessu bölvuðu stappi. Þaö var
auðfundið á öllu, að eitthvað
leiðinlegt var á seiði.
Og svo sprakk bomban. Ól-
afur skýrði frá því, að tilefni
Hedda
Hinrik Ibsen hefði stundum
getað sagt likt og Gröndal:
„Mitt er að yrkja, ykkar að
skilja1!. Yfirleitt er óhætt að
fullyröa, að margt af því, sem
viö teljum hafa mest gildi í bók
menntum og listum, hefði al-
drei fengiö búning, ef höfund- j
urinn hefði forðast aö láta
neitt frá sér fara, sem ekki
lægi öllum í augum uppi eins
og „tveir og' tveir eru fjórir“.
Ef engum manni væri neitt
gefið, nema hin „jarðneska
skynjan“ hlutanna, sem
Snorri talaði um, væri alli’i
list ofaukið. Þá væri „fallegt
þegar vel veiddist“ og annars
ekki. Þá ómakaði sig enginn 1
að Gullfossi, nema einn og
einn verkfræðingur til að j
mæla hestöflin. Engmn kæmi '
að Geysi til annars en áð
meta hitaeiningar. Enginn
liti á Esjuna, fyrr en sannaö
væri að hún væri full af gulli
og aluminium. Enginn hrifist
af sólarlaginu, nema af því aö
kvöldroðinn héti góðu um
fiskþurrk og heyþerri næsta
dag. Já, og enginn liti á kven-
mann nema skiiríki lægi fyr-
ir, að þetta væri fyrirtáks bú-
kona.
Ekki var hún Hedda okkar
Gabler mikil búkona. Aldi'ei
hafði hún hendi drepið í kalt
vatn. Það er alveg óvisst.
Gabler
hvort hún hefur kunnað að
stoppa sokk, eða hræra 1
grautarpotti. Hún var að þeys-
ast út um allar trissur á gæö-
ingunum hans pabba sins,
þegar skikkanlegar stúlkur
fóru á síldarnámskeið. Svo
var hún fjandanum einþykk-
ari, eyðslukló og frekjubudda,
ekkert nema merkilegheitin
og stærilætið, meinfýsin og
hrokinn. Svona kvendi er ó-
eign og mölur í búi. Og til
þess að kóróna alla ónáttúr-
una, þurfti hún auðvitað áð
vera „þeim verst, . sem hún
unni mest!‘.
Ef rétt hefði verið átti áð
fara með Heddu þessa beint
vestur í Gefjunarglugga, því
svo sannarlega er þetta leik-
rit fullt af „Ijóðleik“. Það
var ekki mikið þótt „ábyrgir”
menn í Noregi héldu höfundi
svona samsetnings „utan-
garðs” nokkra áratugi.. Þeir
hefðu aldrei átt að taka Hin-
rik aftur í „samfélagið”. En
svona verður „linkan í' þjóð-
félaginu”, þegar „æðstu verðir
laga og siðgæðis” vaka „stund
um og stundum ekki”.
í rauninni virðist eitthvert
samskonar svefnmók hafa sig-
ið á suma siðferðisveröina okk
ar. Eins og við höfum ekki
nóg af ástandi og flosaportum
FnwnhaJd á 4. slðu.