Þjóðólfur - 09.11.1942, Page 1

Útgefandi: MUNINN h.f
Afgreiðsla og auglýsingar:
Laufásvegi 4, sími 2923.
Þjóðérlfur kemur út á hverjum
mánudegi og aukablöð eftir
þörfum. Verð kr. 2.00 á mán-
uði. í iausasölu 30 aurar.
Áskriftargjöld greiðist
fyrirfram.
Vikingsprent h.f.
Hvernig ð að friða landið ?
Heimsmet í dýrtíð
ÞÓ viö séuin cftirbátar ann-
ara þjóöa í mörgnm grein-
um, getum við að minnsta kosti
hrósað okkur af því, að eiga
heimsmet i dýrtíö. Þetta á-
berandi heimsmet eigum við
því að þakka, hvað þjóðstjórn
in okkar var sterk. Hún var
svo rammefld að hún braut
öll sín „princip“.
Hún hafði heitið því að láta
eitt yfir alla ganga. Hún hafði
nægileg úrræði til að halda
dýrtíðinni í skefjum. Hún var
stofnuð sem stríðsstjórn,
brynjuö stálsleginni löggjöf
til varnar fyrirsjáanlegu verð-
raski af völdum styrjaldarinn-
ar. Hún hjó sjálf af sér hlífar.
Loks gekk hún í dauðann til
þess að dýrtíðin mætti hfa.
Með afurðahækkuninni 1940
var hætt að berjast gegn dýr-
tíðinni. Þeir menn, sem að
því verki stóðu, beint og ó-
beint, hafa ekkert lært og
engu gleymt. Sjálfstæðisflokk-
urinn býður upp á almennt
samstarf og íinnst líklegasta
leiðin til að koma því á, að
hækka kjötið um 100%. Fram
sóknarflokkurinn býður upp á
„vinstri“ samvinnu um sams-
skonar dýrtíðarráðstafanir.
Þjóðstjómin gat ekki lifað
af því að hún brást því hlut-
verki sínu, að halda dýrtíð-
inni í skefjum. Nú á bana-
mcin hennar að verða Ufsskil-
yrði nýrar stjórnarsamvhmu.
Þeir tveir menn, sem mest
hafa gumað af blessunarríku
starfi þjóðstjórnarinnar, telja
sig hafa fengið traustsyfirlýs-
ingu þjóðarinnar. Úrslit kosn-
inganna eiga með öðmm orð-
um að vera þakklæti kjós-
enda til þeirrar stjórnar, sem
vann það afrek, að „setja“
heimsmet í dýrtíð.
Sömu menn, sama stefna!
Þetta er þjóðinni boðið. Þeir
Jónas Jónsson og Ólafur
Tliors hafa líklega aldrei talið
sig nær því en nú, að sjá sam-
eiginlega valdadrauma rætast.
Þarf í þessu efni ekki annaö
cn bcnda á það, að samninga-
menn fiokkarma um nýja
stjómarmyndun em þannig
valdir, að fyrir það má heita
girt, að til samkomulags geti
dregið. En forystumenn
stærstu flokkanna treysta því,
að til þeirra yerði leitað, þcgar
simdrungin er orðin nóg.
I.
ÞaÖ hefur löngum þótt heil-
brigður hugsunarháttur, að sá
sem reyndist trúr yfir litlu,
yröi settur yfir meira. MeÖan
þeirri reglu er iylgt má heita
vel fyrir því séð, aö valinn
maöur sé í hverju rúmi.
Frami manna, metorö og völd.
fer þá eftir verðleikum og
ööru ekki. Ef einhhver reyn-
ist illa, veröur hann aö sæta af-
leiöingum þess. Hann veröur
aö láta sér lynda aö missa til-
trúna, ef hann hefur gerzt
sekur um afglöþ eöa van-
rækslu og getur ekki vænzt
meiri frama, hafi hann ekki
sýnt aö nýju að hann sé
traustsins maklegur.
Aftur er það á móti öllum
guös og manna lögum, aö sá
sem reynzt hefur ótrúr yfir
miklu sé settur yfir jafn mik-
ið eöa meirá.
Þetta eru svo einföld sann-
indi, að enginn ‘ætti á þeim
aö villast. En þótt undariegt
sé viröist þetta vefjast talsvert
fyrir mönnum.
II.
Eftií fáa daga á þingiö aö
koma saman. Rikisstjómin
hefur lýst því yfir, aö hún
muni segja af sér þegar í
þingbyrjun. Hvar sem tveir
menn hittast á förnum vegi,
er strax fariö aö ræöa nýja
stjómarmyndun og þær eru
þegar orönar margar sam-
stæöurnar, sem um hefur ver-
iö talaö.
Eftirtektarveröast og í-
skyggilegast viö allt þetta
stjórnartal er þaö, aö enginn
viröist geta hugsaö sér nýja
ríkisstjórn, án þess aö í henni
eigi sæti fleiri eða færri af
þeim mönnum, sem mestu
hafa ráðið í þessu þjóöfélagi
á undanfömum árum. En um
alla þessa menn er þaö sann-
mæli, aö þeir hafa ekki reynzt
trúir yfir litlu, heldur ótrúir
yfir miklu.
Ef menn óska þess af alhug.
að hér komizt á heilbrigt
stjórnarfar, veröur aö byi'ja á
því að „leggja til hliöar” þá,
sem ekki mega korna til mála.
Þaö eru þá fyrst og fremst
þjóöstjórnarráöerrarnir fimm.
þeir:
Hermann Jónasson,
Eysteinn Jónsson,
Ólafur Thors,
Jakob Möller og
Stefán Jóh. Stefánsson.
Þessir menn hafa hver um
sig og allir í senn unnió svo
til saka, aö engima þeirra á
j aö eiga afturkvæmt í stjórn
landsins aö svo komnu.
| Þessu nasst er Jónas Jóns-
' son. Hann taldi sig með nokkr
1 um rétti föður þjóðstjórnar-
1 innar. En frá þessu föðurlega
upphafi erföi þjóöstjórnin ýms
þau mein, sem uröu henni
sjálfri aö aldurtila og þjóöinni
til ófarnaðar.
Ef hér á áö komast á sam-
hent og sterk stjórn, veröur
að byrja á þvi aö dæma alla
þessa nefndu menn úr leikn-
um. Flokkar þeirra veröa hver
um sig aö hengja bjölluna á
köttinn, og koma þessum
mönnum í skilning um, aö
þeir veröi aö draga sig í hlé.
■__4
III.
Afdrif þjóöstjórnarinnar
uröu hin ófrægilegustu. Hún
haföi sett baráttuna gegn dýr-
tíöinni efst á stefnuskrá.
Mönnurn var ljóst, aö sú bar
átta yröi ekki sigursæl, nema
krafizt yrói þegnskapar af
öllum.
Þótt Jónas Jónsson eignaöi
sér faöerniö aö þjóöstjórninni
var þaö flokkur hans, sem
j fyrstur sveikst undan merkj-
: um í dýrtíöarmálunum.
i Framsóknarflokkurinn er
1 þannig sekastur 1 þessu efni,
vegna þess aö sá veldur
mestu, sem uþphafinu veldur.
En því fer alls fjarri aó ráð-
herrar hinna flokkanna veröi
sýknaöir.
Ef Stefán Jóhann heföi ekki
metiö veru sína í ríkisstjóm-
inni hærra en öryggi þeirra
stétta, sem hann taldi sig
málsvara fyrir —
Ef Ólafur Thors hefði ekki
í fullkomnu ábyrgöarleysi
j auglýst samúö sína meö ský-
lausu broti á yfirlýstri stefnu
stjórnarinnar —
HefÖi Framsókn ekki kom-
izt upp með þáð haustið 1940,
að opna gáttirnar fyrir því
dýrtíðarflóöi, sem ekki á sér
hliöstæöu á byggöu bóli.
íslenzka þjóðstjórnin haföi
þaö í hendi sinni, flestum rik-
isstjórnum fremur, aö halda
dýrtíöinni í skefjum. Hún not-
aði aöstöðu sína — EKKI til
aö lækka dýrtíöina, heldur til
aö spenna hana upp. Hún
rumskaði ekki til meðvitund-
ar um fyrsta stefnuskrárat-
riöi sitt fyrr en dýrtíöarvísi-
talan var kominn yfir 180
stig.
þá fyrst var hafizt handa.
Samstarfið var látiö springa á
aðgeröum, sem stjói’nin sjálf
Framh. á 4. síðu.
Samfylking í bæjarstjðrnl
Bjarni borgarstjóri gerir samfylkingu viö Alþýð u
flokkinn og kommúnista um bsjarrekstur
„6jSr dyrnar breyðar, hliðið hétt"
EFTIR síðasta bæjarstjórnarfund, þóttist maður einn, sem
var á gangi niður við Eimskipafélagshús heyra þá guð-
fræðingana Sigfús Sigurhjartarson og Steinþór Guðmundsson,
kommúnistafulltrúa í bæjarstjórninni, syngja glöðum rómi:
„Gjör dyrnar breiðar, hliðið hátt“ um leið og þeir komu út af
fundinum.
Þeir Bjarni borgarstjóri og Guðmundur Ásbjörnsson, for-
seti bæjarstjórnar, hefðu getað tekið undir hósíanna-kliðinn,
hafandi Harald Guðmundsson sem undirrödd í sínu tríói.
Sá atburður gerðist nefnilega
á þessum bæjarstjórnarfundi,
— og hefði einhverntíma þótt
saga til næsta bæjar — að þeir
borgarstjóri og forseti bæjar-
stjórnar gerðu samfylkingu við
Alþýðuflokkinn og kommúnista
til að koma á bæjarrekstri at-
vinnufyrirtækja í Reykjavík.
Saga þessa máls er í fám orð-
um: í júníbyrjun síðastliðnum
keypti h.f. Frosti sænska frysti-
húsið. Kaupverð og kostnaður
er um 766 þús. krónur. En þar
við bætast svo vélar fyrir senni-
lega upp undir hálfa milljón til
þess að geta rekið frystihúsið.
Með lóðarsamningi dags. 26.
febr. 1926, áskilur Reykjavíkur-
bær (hafnarsjóður) sér for-
kaupsrétt á húsi og mannvirkj-
um, sem reist kunna að verða,
á matsverði.
Miðað við núverandi verðlag
er kaupverð húss og mann-
virkja vafalaust lágt. Sigfús Sig-
urhjartarson vildi segja að það
væri ekki nema þriðji partur
eða jafnvel fjórði partur af
raunverulegu verðmæti eignar-
innar. Ef matsmenn kæmust að
álíka niðurstöðu, þyrfti bærinn
því að vera viðbúinn að greiða
eignina með þremur til fjórum
milljónum, ef hann vildi eign-
ast hana.
En auðvitað er þetta ekki til-
ætlunin. Bærinn vill troða sér
inn í kaupin fyrir sama verð og
h.f. Frosti hefur greitt, eða ca.
lVi milljón, þegar nauðsynlegar
vélar eru komnar upp. Eigend-
ur Frosta hafa keypt eignina í
góðri trú og sízt búizt við því,
að þvílíkar stólpahetjur einka-
framtaksins sem Bjarni Bene-
diktsson og Guðmundur Ás-
björnsson mundu gangast fyrir
því, að bærinn sölsaði eignina
undir sig til þess að fara að
stunda bæjarrekstur eins og
„rauðu kaupstaðirnir“, ísafjörð-
ur og Hafnarfjörður.
í umræðum málsins bentu
þeir Árni Jónsson og Helgi Her-
mann á það, að forkaupsréttar-
ákvæðið hefði fyrst og fremst
átt að tryggja það, að hinir er-
lendu eigendur hússins gætu
eklþ braskað með það til ann-
arra útlendinga. Kaupendurnir,
h.f. Frosti, hefðu haft fulla á-
stæðu til að líta á forkaupsrétt-
Framhald á 3. síðu.
Kjðfverdið hcekkar:
lir ehhl fgriF mnsloMnðil
KJÖTIÐ hefur verið hækkað. Verðið, sem ákveðið var fyr-
ir fáum vikum síðan og flestum þótti nálega broslega
hátt, nægir ekki einu sinni fyrir geymslukostnaði, eftir því sem
formælendum kjötverðsins segist frá! — Morgunblaðið veit,
hvernig það á að haga málflutningi sínum nú til dags, síðan
Ingólfur á Hellu varð formaður kjötverðlagsnefndar. Það segir
að það sé rógur um bændastéttina að tala um að kjötverðið sé
hátt! Einu sinni gagnrýndu sjálfstæðisblöðin verðlagsákvarðanir
kjötverðlagsnefndar. Nú markast afstaða Mbl. af uppboðshaldi
Sjálfstæðisflokksins í sveitum landsins. Morgunblaðið hefur oft
gert sig að viðundri í augum allra vitiborinna manna fyrir skrif
sín um þjóðmál. En sjaldan hefur það náð því marki jafn ótví-
rætt og í skrifum sínum um geymslukostnaðinn á kjötinu fyrir
viku síðan.
* . * *
Brauðaverð hefur nýlega hækkað úm 30%. Og manna á
meðal gangn þrálátar sögusagnir um það, að ný verðhækkun
á mjólkinni sé í aðsigi. — Stjórnarvöldum landsins fatast ekki
að efla dýrtíðina. — Hvenær skyldi þykja nóg komið?