Þjóðólfur - 09.11.1942, Blaðsíða 2

2
frJÖDÖLÍUK
Laufásvegi 4. — Sími 2923
Mánuclaginn y: nóv. 1942
Ritstjórár:
Arm jónsson
VALDIMAR JÓHANNSSON (ábm.).
í(st Á BAUGI
Nýr hitaveitusamningur.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi lá
fyrir til fullnaðarafgreiðslu frum-
varp að nýjum samningi við firm-
að Höjgaard & Schultz um fram-
kvæmd hitaveitunnar. En eins og
kunnugt er hefur ekki verið unnt
vegna styrjaldarinnar, að fram-
kvæma hinn upphaflega samning,
sem gerður var vorið 1939.
Enda þótt frumvarpið væri
samþykkt með öllum greiddum at-
kvæðum, fór því fjarri, að allir
bæjarfulltrúarnir væru ánægðir
með samninginn. En samkvæmt
upplýsingum borgarstjóra virtist
svo áhættusamt, að synja um
þessa samningsgerð, vegna tví-
sýnna málaferla og þar af leið-
andi óhjákvæmilegra tafa á fram-
kvæmd verksins, áð ekki þótti
fært.
Árni Jónsson gagnrýndi samn-
inginn nokkuð og benti meðal
annars á eftirfarandi atriði:
Samningurinn kvcður svo á, að
bæjarstjórn greiði firmanu ,,allan
beinan kostnað vegna framkvæmd
anna” efnivörur, víerkalaun, flutn-
ingskostnað o. s. frv. En við^
þetta bætist svo þóknun til firm-
ans, „er reiknast svo sem hér
scgir, al' stofnkostnaði hitaveit-
unnar, þeim' hluta framkvæmd-
anna, sem ckki er þegar unn-
inn....”:
Af fyrstu ísl. kr.
5,5 millj. ...-------- 7i/2%
Af næstu ísl. kr.
3,0 millj........... 6°/0
Af því, sem umfram
kann' að vera .... 4y2%
Samkvæmt hinum upphaflega
samningi var gert ráð fyrir ein-
ingarviðskiptum. En nú er gengið
inn á reikningsviðskipti. Benti Á.
J. á, að með þessu kæmist firm-
að hjá allri áhættu og hefði
engra, hagsmuna að gæta við það
að framkvæmdin yrði ódýr. Af
þessum sökum væri nauðsynlegt
að herða sem mest á eftirlitinu,
og mælti hann því með tillögu frá
Haraldi Guðmmundssyni þessa
efnis. Þessi ákvæði um reiknings-
verðið væri varhugaverðustu at-
riði nýja samningsins. Á. J. hélt
því fram, að þóknunin til firm-
ans gæti varla orðið undir 1 milj.
króna, og færi allt þetta fé út úr
landinu.
Þetta rynni tii hins erlenda.
verktaka fyrir yfirumsjón, verk-
fræðiss*jórn, skrifstofu- og rcikn-
ingshald. Taldi Á. J. vafasamt, að
hinir erlendu verkfræðingar, 2—3.
væru neitt betur færir um að
taka að sér yfirumsjónina, en
sumir þeir menn, sem við ættum
sjálfir á að skipa. Væri hér um
slíkt metnaðar- og sjálfstæðismál
að ræða, að það þyrfti að koma
skýrt fram, hversvegiia við hefð-
um ekki sjálfir tekið verkið í
okkar hendur,
BorgarstjÓQ hélt því fram, að
þeir íslenzkir vérkfræðingar, sem
tii mála, gætu komið, væru svo
önnum kafnir við önnur störf,
að þeir hefðu ekki getað tekiö
.yfirumsjónina að sér. Þóknunin
til verktaka væri' ekki há, þegar
miðað væri við það, sem hér væri
greitt fyrir lík störf. Þá upp-
lýsti hann, að hitaveitan mundi
kosta alls 15 milljónir króna, eft-
ir þeim áætlunum, sem fyrir lægi,
Varðandi vanefndir þær af firm-
ans hálfu, sem um • getur í samn-
ingnum, sagði borgarstjóri, að þær
stöfuðu eingöngu af styrjaldar-
ástæðum.
1 umræðunum var drepið á
ýmsar framkvafemdir Höjgaard &
Schultz, sem ekki snerta hitaveit-
una. Eru ýmsir íslenzkir verktak-
ar allt annað en ánægðir yfir öll-
um þeim umsvifum.
Bærinn og bankinn.
Borgarstjóri hefur fengið heim-
ild bæjarstjórnar til að taka 10
milljón króna skuldabréfalán til
lúkningar hitaveitunni. Annast
Landsbankinn þessa lánveitingu
og eru 7 milljónir til 20 ára með
4% og 3 milljónir til 5 ára með
3 ‘/>% vöxtum. Þóknun bankans
er 2% af 20 ára láninu og l’/a °/o
af 5 ára láninu, eða samtals 185
þús. kr.
Ekki getur hjá því farið, að
lánskjör þessi veki nokkurt umtal.
gSeinasta törnin
Ekkert hefur spurzt til togarans „Jóns Ólafssonar”, síð-
an hann lagði úr höfn í Bretlandi hinn 21. þ. m. Er skipið
nú talið af. Á skipinu voru þessir menn:
Sigfús Ingvar Koibelnsson,
skipstjöri, Hringbr. 64, fædd-
ur 19. nóv. 1904, kvæntur og
átti 1 barn, 8 ára að aldri.
j Helgi Eiríksson Kúld, fyrsti
stýrimaöur, Sóleyjargötu 21^
fæddur 21. apríl 1906, ókvænt-
I ur.
1 Haraldur Guðjónsson, annar
stýrimaöur, Lokastíg 15, fædd-
ur 27. apríl 1904, kvæntur og
átti 4 börn: 8, 10, 14 og 16
ára gömul.
I Ásgeir Magnússon, fyrsti vél
stjóri, Hrísateig 10, fæddur 30.
j marz 1902, kvæntur og átti 3
börn: 1, 3 og J ára gömul.
I Valentínus Magnússon, ann-
ar vélstjóri, Hverfisgötu 82,
fæddur 19. júní 1900, kvæntur
og átti 2 börn: 3 og 14 ára
gömul. *
Bærinn hefur ckki talið ómakshis
Viert að bjóða lánið út, eða leita
til annarra lánsstofnana. Vextim-
ir eru hærri en telja mætti lík-
legt, þegar miðað er við hið
gífurlega peningaflóð, sem nú er.
Þóknunin til bankans fyrir að
„annast” ráðstöfun eigin fjár í
fyrirtæki, sem talið hefur verið
arðvænlegt, og hefur auk þess
rikisábyrgð að baki, hlýtur að
stinga í augun. Yfirleitt virðist
ennþá betur séð fyrir hag bank-
ans en bæjarins.
Guðmundur Jóri Óskarsson,
loftskeytámaöur, Reynimel 58,
fæddur 5. ágúst 1918, ókvænt-
ur.
| Gústaf Adolf Gíslason, mat-
1 sveinn, Fálkagötu 19, fæddur
20. júlí 1905, kvæntur og átti
7 börn: 1, 2, 3, 7, 8, 9 og 10
ára gömul.
Sveinn Markússon, háseti
Kárastíg 8, fæddur 25. júní
1911, kvæntur og átti 1 barn.
4 ára gamalt.
Vilhjálmur Torfason, háseti
1 Höföaborg 61, fæddur 25. apr-
íl 1906, kvæntur og átti 4
börn: 1, 4, 6 og 7 ára.
Jún Hafsteinn Bjarnason,
háseti, Vík viö Langholtsveg,
fæddur 8. júní 1918, kvæntur
og átti 1 barn 4 ára.
Erlendur Pálsson, háseti
Hjálmsstööum í Laugardal,
fæddur 18. janúar 1910.
Karel Ingvarsson, kyndari
Lambastööum á Seltjarnarnesi
fæddur 24 janúar 1899, kvænt-
ur og átti 1 barn, 2 ára gam-
alt. ✓
j Þorsteinn Hjelm. kyndari
j fæddur 5. okt. 1918 (Færeyj-
um), ókvæntur, en á móöur á
| lífi.
„Jón Ólafsson” var eign h.f,
Alliance, keyptur hingaö til
lands, nýlegur, árið 1938, rúm-
ar 400 smálestir aö stærö,
vandaó skip.
Rítdómur cffír Knúf Arngrímsson
1.
G minnist þess ekki áö
hafa nokkurn tímá oröiö
þess var, aö þaö þætti nein-
um verulegum tíöindum sæta,
ef léleg grein birtist hér í
blaöi varðandi stjórnmál. Hitt
ber aftur ekki sjaldan viö, aö ,
skrifi einhver læsilega grein
um slík mál, veiti því margir
athygli og muni það furöu
lengi. ÞaÖ eru sjálfsagt eng-
in efni, sem eins margar lé-
legar greinar birtast um í ís-
lenzkum blööum og einmitt
þessi. — Fjör og lipurð í rit-
hætti, oröheppni, —. aö maöur
nefni ekki oröshilld, kraft og
kyngi, — allt þetta, sem ger-
ir ritað mál þess viröi að
kallast bókmenntir, vantar al-
veg í átakanlega margar þær
greinar, sem blöðin flytja
manni dag eftir dag og viku
eftir viku um stjórnmál.
Eg þykist vita, aö blaöa-
mennirnir, sem rita stjórn-
málagreinar aö staöaldri, eigi
sínar réttmætu afsakanir.
Þeir þurfa aö skila ákveönum
línu- eöa dálkafjölda^ á til-
teknum tímum, og enginn
spyr um þaö, hvenær þeir eru
„vel upplagöir” eöa ekki, —
eöa hvort þeir fá nokkurn
tíma eöa nokkurs staöar næöi
í þessum erilssama bæ tíl þess
aö hugsa sitt mál og hlusta á
sinn snjallara — en því miö
ur stundum hlédrægara —
innra mann, meöan penninn
skeiöar um pappírsblaöiö.
Þeir veröa aö skrifa eins og
sá, sem valdiö hefur, um öll
þau efni, er koma stjórnmál-
um viö á hverri stund, — og
það getur veriö flest allt milli
himins og jaröar, — hvort sem
þeim eru efnin hugleikin og
þaulkunnug eöa óljúf og áö-
eins kunn af nasasjón.
Og ég get vel gert mér í
hugarlund, af því lífiö er nú
einu sinni eins xog þaö er, —
án þess aö ég hafi þar nokkur
ákveðin dæmi í huga, — að
margur stjórnmálablaöam. sé
oft allt annaö en frjáls aö því
aö skrifa þaö, sem hann helzt
vildi sjálfur — og eins og
hann helzt heföi kosið. Hann
á ýmsa húsbændur yfir sér
sem segja honum fyrir verk-
um, — haröa húsbændu.i, —
en þaö er ekki það' versta, —
vandgæfa húsbændur, látum
þaö vera, — eöa iila gefna
iiúsbændur, og það ec þaö
vérsta.
Þaö getur veriö ritstjóri;
sem hefur veriö „kallaöur”
til þess starfs, en ekki „útval-
inn”, og er því ekki nógu rit-
fær sjálfur, til þess að geta
| sagt öörum, hvernig þeir eiga
j aö rita. Það geta veriö víxl-
gengir og tækifærissinnaðir
j stjórnmálaleiötogar, sem vilja
; láta segja það „hvítt” í dag,
sem átti aö segja „svart” í
! gær. Þaö geta jafnvel veriö
i þröngsýnir og ef til vill pínu-
lítiö smásálarlegir blaðaeig-
endur eöa aðrir fjárhagslegir
bakhjarlar, sem heyra þaö vel,
hvort tuttugu-og-fimmeyrigur
f eöa tí-eyringur hrekkur á
gólfiö, en heyra ekki muninn
á seiömögnuöum og sannfær-
j andi rithætti snillings og lit-*
lausu flatjárnagutli argasta
ritskussa.
j Það getur veriö einhvern-
vegin þannig aö stjórnmála-
manni búiö, aö hann sjái sig
neyddan til aö reyna af
fremsta megni aó fullnægja
1 einhverjum öörum kröfum,
sem til hans eru geröar, en
aöeins þeirri aö skrifa svoleiðis
aö skynugir og smekkvísir les-
endur meöal almennings hafi
þaö hafa einhver áhrif á sig
| ánægju af aö lesa og láti
aó lesa greinar hans.
Allt eru þetta hugsanlegir
möguleikar og þyrfti ekki
nema einn í senn til þess aö
„forheimska” mann, sem
myncli ef til vill vera prýöi-
lega ritfær, ef hann starfaöi
viö betri aöstæður.
En hvort sem nokkrum þess-
ara möguleika er til aö dreifa
viö blöðin okkar hér, þá hef-
ur mörgum oröið starsýnt á
tvö fyrirbrigöi, sem leyna sér
ekki. í fyrsta lagi þaö, aö meö
íaum heiöarlegum undantekn
-ingum, helzt blööunum illa á
verulega ritfærum mönnum
til stjórnmálalegra ritstarfa.
í ööru lagi skrifa ýmsir, sem
viö þau störf fást, bersýnilega
miklu betur um flest önnur
efni en stjórnmál. Þaö er
eins og einhverjar stíflur setj-
ist í leiöslurnar, sem liggja
frá hjarta þeirra og heila fram
í pennaoddinn, þegar þaö er
stjórnmálagrein, sem 1 smíö-
um er.
II.
Meó þessar dapurlegu niöur
stöður í huga hlýtur manni
ekki síöur aö veröa starsýnt
á þær undantekningar, sem
eiga sér staö í þessu efni. Eitt-
hvaö meira en lítió hljóta
þeir menn aö hafa til brunns
aö bera, sem hafa enzt til aö
skrifa um stjórnmál í blöö
áratugum saman, án þess aö
bera þess nokkur rnerki, aö
þau „forheimskunaröfl” heföu
á þá bitiö,' sem komiö hafa
flestum öörum á kné í þessu
starfi. Þeir, sem skrifað hafa
um stjórnmál svo lengi og
alltaf enzt til aö skrifa vel
— og miklu oftar meö afburö-
um vel— og kóönuöu ekki né
kiknuöu á hverju sem gekk;
— hafa unniö þrekvirki, sem
er yfir allar stjórnmáladeilur
hafiö, og ef skylt aö vega það
á aörar reislur en „búrvigt-
ir” stjórnmálaflokka.
Eg vona aö ég geri engum
góös maklegum íslenzkum
stjórnmálablaöamanni rangt
til, þótt ég fullyrði, aö þaö
er alveg sérstaklega einn maö
ur, sem hefur tekizt þetta.
Og honum hefur tekizt þetta
svo vel, aó jafnt stjórnmála-
andstágöingar -hans og sam
herjar hafa fyrir löngu viður-
kennt þaö. Eg hygg, að flest
ef ekki öll helztu flokksblöö-
in hafi einhverntíma sagt eitt-
hvaö á þá leiö, er skilja mætti
sem viöurkenningu þess, aö
Árni frá Múla væri sá íslend-
I ingur, sem ritað heföi af
mestri snilld um stjórnmál á
j síðustu áratugum, — og eru
andvígir hernaöaraöilar á vett
vangi stjórnmálanna þó ekki
vanir því aö bruöla með lofs-
yröin hver um annan.
| Árni frá Múla mun hafa
, fyrst fengizt viö stjórnmálarit-
1 störf að nokkru ráði, er hann
gerðist ritstjóri „Varöar” 1924.
Síðan hefur hann ritaö um
■ stjórnmál aö staöaldri, aö
kalla má, ýmist sem aöalrit-
| stjóri blaöa eða stjórnmálarit-
I stjóri. Sem samherji hans í
Sjálfstæðisflokknum um all-
langt skeió þessa tíma, fylgd-
ist ég vel meö því, hve sterk
þau ítök voru, sem hann náöi
meö skrifum sínum, ekki aö-
eins innan flokksins, heldur
náöu áhrif þeirra drjúgum
lengra. Glæsilegt fonn og skýr
og rökföst hugsun hafa allt-
af haldizt í hendur í greinum
, hans, 'og þetta, sem svo mjög
skortir í stjórnmálagreinum
I allflestra: þaö hefur alltaf ver-
iö eitthvaö skemmtilegt við
þöa, sem Árni hefur skrifað.
Slíkar greinar lesa menn, þó
aö þeir séu fyrirfram ákveönir