Þjóðólfur - 16.11.1942, Qupperneq 1

Útgefandi: MUNINN b f
Afgreiðsla og augiýsingar:
Laufásvegi 4, sími 2923.
| Þjóðólfur kemur út á hverjum |
mánudegi og aukablöð eftir j
þörfum. Verð kr. 2.00 á mán-
uði. í lausasölu 30 aurar.
Áskriftargjöld greiðist
fyrirfram.
Víkingsprent h.f.
IL árg. Mánudaginn 16. nóv. 1942. 51. tölublað.
Stefna þjóðveldismanna:
Hlutlaus borgarstjóri
w
I
Hugmyndin sigraði
SIÐASTA blaði voru færð
full rök að því, að ekki
væri til neins að vera aö tala
um samstarf allra flokka, ef
þeir menn, sem sekastir eru
um óstjórn undanfarinna ára,
væru hafðir á oddi. Voru
nefndir 6 menn, sem setja
yrði utangai’ðs, ef nokkur von
ætti að vera um almennt sam
komulag. Hugmynd þessari
lxefur verið vel tekið af viti-
bornum mönnum og öfgalaus-
um innan allra flokka.
En áður en hugmynd þessi
kom fram, höfðu þingflokk-
arnir þegar skipaö tvo menn
af hálfu hvers flokks til að
ræða um stjórnarsamstarf.
Og það hefur svo æxlazt, að 5
af þessum 6 mönniun, sem
dæmdir voru utangarðs hér
í blaðinu, eiga sæti í þessari
samnings nefnd. Eini mað-
urinn af þeim, sem nefndir
voru, sem ekki á sæti í nefnd-
inni, cr Hermann Jónasson.
Þegar Arni Jónsson kvaddi
til hljóðs fyrir því i fyrra vet-
ur, að allir flokkar yrðu gerð-
ir ábyrgir um stjórn landsins
var Þjóðólfur cina blaðið, sem
léði hligmyndinni liðsinni.
Þrátt fyrir örðugar undir-
tektir allra þingflokkanna, að-
hylltist allur almenningur til-
Iöguna von bráðar. En leið-
togar flokkanna voru orðnir
svo ofsafengnir vegna kosn-
gaimdirbúnings, aö þeir
urðu ekki máJum mæltir.
Nú hefm- þes'si tillaga sigr-
að- Flokkarnir þora ekki ann-
að en að láta líta svo út, sem
þeir vilji almenna samvinnu.
En með því að hafa þá menn
á oddinum, sem sekastir eru
um þau vandræði, sem að
steðja, er leitast við að gera
að engu uppástungu, sem unn
ið hefur fylgi innan allra
flokka. Samvinnuviljirm, sem
á að lýsa sér í þessari nefnd-
arskipun, er ekkert annað en
yfirskin. Að baki er ofbeldis-
fullur ásetnin,gur valdagráð-
ugra manna um að láta tæki-
færið til að ráða, ekki ganga
sér úr greipunx.
ÞjóÖin sameinast ekki undir
sömu forustu og áður. Nýir
uienn verða að koma til skjal-
anna, ef almennt samstarf á
að takast. Hugmyndin um al-
nxennt samstarf hefur sigrað.
En hún verður ekki fram-
bvæmd, iema þeint seku sé
vikið til hliðar.
Er efefe! nú þegar hœgf ad vclja hluf~
lausan cmbæl tísmann í horgarsíjóra-
./ stöðuna í Reyfejavífe?
H IN breytta aðstaða í bæjarstjórn Reykjavíkur hef-
ur orðið tilefni talsverðra umræðna og bolí&legginga,
bæði í blöðum og manna á meðal, um það, hvort ekki
kunni að verða tíðindasamara um stjórn höfuðstaðar-
ins en verið hefur.
Einkum hafa slíkar getgátur verið uppi í sambandi við
persónu núverandi borgarstjóra. Oddaaðstaða Þjóðveldismanna
í bæjarstjórn er talin gefa ástæðu til þess, að vænta megi gagn-
legra. aðhalds með framkvæmdarstjórn bæjarins en verið hefir.
innan bæjarstjórnarinnar.
Hér verður ekki fjölyrt um
þessar bollaleggingar. Afstaöa
þessa blaös til borgarstjórans
1 Reykjavík er lesendum þess
fullkomlega kunn. Gerist þess
því ekki þörf aö marka hana
nánar. Hér í blaðinu hefur
einnig verið þráfaldlega rætt
um hina margháttuðu van-
rækslu í málefnum höfuð-
stáöarbúa, sem stuöningsblöð
núverandi valdhafa í bænum
treysta sér ekki einu sinni til
aö fela þögn og gleymsku,
heldur sjá sér ekki annað fært
en taka undir aöfinnslurnar.
Þátttaka þjóöveldismanna í
stjórn höfuðstaðarins mun
fyrst og fremst miöast viö
það, að ':bera fram ýmis um-
bótamál í bæjarstjórn Reykja-
víkur. Þeir munu taka með
þökkum stuöningi viö tillög-
ur sínar, hvaöan sem hann
kemur. Og þeir munu ljá
hverju góöu máli brautar-
gengi, hverjir sem kunna aö
veröa til aö hreyfa því.
■ "i ,a
Borgarstjóraembættið.
En "þaö er ekki ætlunin aö
ræða áö þessu sinni þau ein-
stöku umbótamál í starf-
rækslu bæjarins, sem uppi
kunna aö veröa á næstunni.
Höfuötilgangur þessara lína
er að víkja nokkrum oröum
aö æöstu stjórn bæjarins,
skipun og umbúnaöi borgar-
stjóraembættisins, án persónu
legs tillits til núverandi borg-
arstjóra.
Á undanfönxum árum hafa
átökin milli sérhagsmuixa-'
flokkanna krafizt æ víöari
styrjaldarvettvangs. Kosti hlut
rausrar, réttlátrar og vel virtr-
ar embættisstéttar hefur veriö
þrengt í hvívetna. Embættin
hafa veriö gerð pólitísk, svo
sem auöið hefur verið.
Framkvæmdavald ríkisins
hefur í ýmsum atriöum
þrengt sér inn á þau sviö, sem
aö öllu sjálfráöu heföu átt aö
Þ|óðnýttng nða
elnkarekslnr
hjEGAR Sjálfstæðisflokkurinn var stofnaður, vorið
* 1929, við samruna íhaldsflokksins og Framsókn-
arflokksins, var gefin út stefnuskrá í tveim liðum.
Fyrri liðurinn snerti sjálfstæðismálið, síðari liðurinn
var á þessa leið:
,,Að vinna í innanlandsmálum að víðsýnni og þjóðiegid um-
bótastefnu á grundvelli einstaklingsfrelsis og atvinmxfrelsis
með hagsmuni allra stétta fyrir augum.“
Höfundur þessarar stuttu og verðlag og þar meö gersam
vera starfsvettvangur óháðra,
! hlutlausra embættismanna.
! Um skeiö vom meii’a að segja
uppi raddir xun það, aö dóms-
valdið í landinu ætti aö vera
pólitískt, þ. e. a. s. aö fram-
selja bæ'ri valdhöfunum á
hverjum tíma umráö yfir
' æðsta dómstól landsins.
I BorgarstjóraembættiÖ í
Reykjavík er eitt þeirra em-
bætta, sem dregið hefur veriö
inn í hin pólitísku hjaöninga-
! víg. ÞaÖ er bitbein pólitískra
flokka. Borgarstjórinn er val-
,inn af flokkslegum meirihluta
í bæjarstjórn. Baráttan um
þetta meirihlutavald er fyrst
og fremst barátta um borgar-
stjóraembættið og þann flokks
lega ávinning, sem hægt er
að hafa af því að ráða yfir
borgarstjóranum. Lögmál
flokksræöisins, hió óskoraöa
vald meirihlutans og algera
réttleysi minnihlutans, er
þannig ríkjandi í æöstu stjórn
Framhald á 2. siðu
stefnuskrár var Jón heitinn
ÞorlaKsson. Hér eru mörkuö
eins ijosxega og á veröur kos-
ið, grúndvailaratriðin 1 yfir-
lýsti'i þjoómaiastelnu öjalf-
stæöisílokksins.
❖ * *
Það er ekki aö ófyrirsynju
aö þetta- er rifjaö upp nú,
þegar eftirmaður Jóns Þor-
lákssonar í borgarstjórasessi
höfuöstaöarins, ber fram
tillögu, sem brýtur þverlega
grundvallarstefnu Sjálfstæöis-
flokksins eins og Jón Þorláks-
son haföi markaö hana.
Ef fyrirætlanir Bjarna
Benediktssonar um kaup á
sænska frystihúsinu ná fram
aö ganga, hefur hann þar
meö gert „dyrnar svo breiö-
ar og hlióiö svo hátt“, aö
sósíalistaflokkarnir eiga þar
greiðan inngang, hversu hátt
þjóðnýtingarhlass, sem þeir
vilja hafa á vagni sínum.
Sjálfstæöisflokkurinn hefur
gert sig beran aö svo undi'a-
veröu dugleysi síöasta miss-
eriö, að hneisa hans var ær-
in, þótt ekki bættist þetta
lega brugöizt því kjöifestu-
hlutverki, sem Jon Þorláksson
ætlaöi honum aö rækja.
* * *
Þessu til réttlætingar kynni
eftirmaöur Jóns Þorlákssonar
í borgarstjórasætinu, aöbenda
á, aö ekkert sé talaö um kauþ
gjald eöa kjötverö i steínu-
skrá flokksins. En þeir, sem
betur þekkja viðhorf Jóns Þor
lákssonar, vita aö hann hefði
aldrei lagt blessun sína yfir
öfgarnar, hvað sem viö ‘ hefði
legiö. Hann hefði heldur al-
drei lagt á sig næturvökur til
þess aö ráðgast um þaö viö
flokksmenn sína hvort ekki
væri „klókt“ að svíkja í
kj ördæmamáJinu.
En allra sízt heföi Jón Þor-
láksson fariö aö berjast fyrir
því, aö einstaklingsfrelsið og
atvinnufrelsið yrði skert aö
nauósynjalausu. Þeir, sem
halda ööru fram, eru vísvit-
andi aö varpa skugga á minn-
ingu þess manns, sem af heil-
um hug mótáöi þau stjórn-
málasamtök, sem til þessa
dags háfa lifaó t afrekum
síöasta tiltæki í ofanálag. I hans.
Hann hefur leikiö þá list aö
yfirbjóöa öfgakröfiy.' stétta-
flokkanna bæöi um kaupgjald
Listamannaþing
A' ADALFUNDl Bandalags ísl.
listamanna, sem háður var á
s.I. vori, var’ samþykkt að efna til
listamannaþings í Reykjavík á yfir-
standandi hausti. Þing þetta verður
sett í hátíðasal háskólans, sunnudag-
fhn 22. þ. m. kl. 1.30. Rikisstjóri verð-
ur verndari þingsins og mun flytja
ávarp við setningu þess. — Formaður
undirbúningsnefndar er Páll ísólfs-
son, en Helgi Hjörvar ritari. Fram-
kvæmdastjóri var ráðinn Ragnar Ól-
afsson lögfræðingur.
Þingið mun standa i átta daga.
Viðfangsefni þcss eru tveiuiskonar:
annarsvegar að fjalla um hagsmuna-
mál listamanna, hinsvegar að kynna
almenningi, eftir því sem auðið verð-
iir, hið bezta, er íslenzkir listamenn
hafa að bjóða, hver í sinni grein. —
Páll Isólfsson.
í ríkisútvarpinu verður mikið um flutning erinda, upplestra og tón-
listarflutning á veguni þingsins. Myndlistarinenn efna til almennrar
listsýningar og Ieikarar hafa hátíðasýningu á „Dansinum í Hvuna“ eft-
ir Indriða Einarsson, auk þess sem þeir munit annast flutning nokkurra
leikritaþátta í útvarpið.
Stefna Jón Þorlákssonar
var sú, að hió opinbera ætti ai
drei aö stofna til samkeppni
viö einkaframtakið 1 fram-
leiðslustarfi þjóðarinnar. Hins
vegar taldi hann það rétt-
mætt og sjálfsagt, aö hiö op-
inbera hlypi undir bagga og
yki framkvæmdir sínar, þeg-
ar svo stæöi á, aö einkarekst-
urinn gæti ekki vegna fjár-
kreppu haldiö atvinnulífinu
uppi. Af þeim sökum gat
hann líka fallizt á, áö hiö
opinbera legöi í þjóönýtan at-
vinnurekstur, sem væri ein-
staklingunum ofviöa.
* ❖ *
Nú má vel vera, aö ýmsir
sjálfstæöismenn þykist upp úr
því vaxnir, aö fylgja stefnu
Jóns Þorlákssonar í atvinnu
málum, en þeir eiga þá aö
■játa þetta, í stað þess aö sigla
undir fölsku flaggi og villa á
sér heimildh’.
Ritstjóri Vísis, Kristján Guö
laugsson, hefur nýlega rætt
þ j óönýtingar áf orm Bj arna
borgarstjóra í langri og ítar-
JnsRfeald 4 4. aifla.