Þjóðólfur - 23.11.1942, Blaðsíða 1

Útgefandi MUNINN h.f. Ritstjórar: Árni Jónsson Valdimar Jóhannsson (ábm.) Skrifstofa: Laufásvegi 4. — Sími 2923. Ji 09 i* ii iii |
Prentsmiðja: Víkingsprent h.£. II. árg. Mánudaginn 23. nóv. 1942. 52. tölublað.
KRAFA Þjóðólfs um hlut-
lausan embættismann í
sæti borgarstjórans í Reykja-
vík fær hvarvetna hinar beztu
undirtektir. íbúum höfuðstað-
arins er fullkomlega ljóst hví-
líkt ólán hefur verið yfir þá
leitt með þvi að gera borgar-
stjóraembættið að einu af hin-
um pólitísku vígjum, sem bar-
izt er um í styrjöldinni milli
stéttaflokkanna. Borgarstjór-
inn er, samkvæmt eöli embætt
is síns, trúnaðarmaður allra
borgaranna í bænum. Menn
þurfa að leita til borgarsijór-
ans og reka við hann erindi
sitt án tillits til fiokksafstöðiit
stéttar eða stöðu. Slík ganga
er engan veginn Ijúf, ef borg-
arstjórinn er einn af hinum
harðvítugustu áróðursmönn-
um andstöðuflokksins og á
honum hvíln- rökstuddur
grunur um það, að embættis-
aðstaðan sé beinlínis notuð í
flokksþágu.
Slík aðstaða mætti jafnvel
verða Ijós þeinr, sem vel geta
hugsað sér Bjarna Benedikts-
son í borgarstjórasætinu, þrátt
fyrir baráttu hans í þágu á-
kveðins flokks, ef þeir settu
dæmið upp á gagnstæðan
hátt. Þeir menn ættu að hugsa
sér þann möguleika, að borg-
arstjórinn væriviðlíkaóbilgjarn
áróðursmaður úr einhverjum
andstöðuflokkanna, t. d. mað-
ur að nafni Jónas Jónsson —
og þá auðvitað upp á sitt hið
bezta sem málafylgju- og undir-
róðursmaður í þágu síns upp-
haflega flokks. Mætti þá ekki
svo fara, að fleirum en kot-
bændum á kaupstaðarlóðinni
þætti þröngt fyrir sínum dyr-
um? Það virðist allt benda til
þess, að þá kæmi hugmynd-
inni um hlutlausan borgar-
stjóra nýir fylgjendur.
Verkefni borgarstjórans í
Reykjavík er aö veita forstöðu
hinum margháttuðu og um-
fangsmiklu málefnum höfuð-
staðarins. Bæjarfélagið verður
í höfuðdráttum að reka eftlr
sömu lögmálum og stórt fyr-
irtæki. Borgararnir eiga trún-
að sinn undir forstöðumanni
bæjarfélagsms. Hann veröur í
ýmsum atriðum að leysa per-
sónulegan vanda þeirra, auk
þess sem hann þarf í hvívetna
að sjá borgið heildarhag borg-
aranna út á við. Hið vanda-
sama embætti verður því að-
eins rækt á viðunandi hátt,
að dugmikill hæfileikamaður
helgi því krafta sína óskoraða,
að friður ríki um embætti
hans og hann hafi fullt traust
umbjóðenda sinna.
Engum af þessiun grund-
vallarskilyrðum fyrir góðri
Framh. á 4. síðu.
Alþing hið
SJALFSAGT hafa margir gert sér vonir um, að „hið
nýja andlit!< Alþingis tæki stórum fram því, sem
fyrir var. Þeir hinir sömu hafa orðið fyrir sárustu von-
brigðum. Það sem af er liggur þaö eitt eftir hið nýkjöma
þing aö færa alþjóð heim sanninn um, að lengi getur vont
versnaö.
Við íslendingar eigum ekk-
ert ytra tákn fornrar menn-
ingar, ekkert skrauthýsi, enga
kirkju, engan kastala, enga
bxú, ekki svo mikið sem ör-
lítinn vegarspotta, er minni
á feðranna írægð. Engin
menningarþjóð í heimmum er
jafn örsnauð af gömlum
mannvirkjum. Þessi skortur
ytri verðmæta er órækasta
heimildin, sem til er, um sögu
ömurlegrar fátæktar um-
komulausrar þjóðar.
En hvað ætli við séum aö
fárast um þetta? Eigum við
kannske ekki það, sem verð-
mætara er? Það sem mölur og
i-yö fær ekki grandað?
Jú, mikil undur! A sólbjört-
um sumardegi höldum við
austur á Þingvelli, staðnæm-
umst við nokkrar vallgrónar
tóftir og fyllum hjörtun mik-
illi lotningu. Heilög vje!
Vagga frelsisins! Það vantar
ekki fjálgleikann og hrifning-
una. Við getum svo sem bor-
iö höfuðið hátt. Því sjá! Við
eigum elztu og virðulegustu
löggjafarsamkomuna í öllum
heiminum!
Þar með er þjóöarmetnaði
okkar borgið og langt fram yf-
ir það. Því hvað eru gamlir
draugakastalar og hálffallin
; kirkjuhróf hjá Alþingi —
sjálfu Alþingi, sem stofnsett
var við Öxará fyrir meira en
þúsimd árxim!
ENGINN skyldi bregða
okkur um ræktarleysi
við fomar minjar. Allt um-
hverfi hins forna þingstaðar
er friðlýst jörð. Við getum
ekki ógrátandi á það minnzt,
að Gunnsteinsstaðarkirkja sé
hesthús. Við verðum svo hug-
fangnir, þegar við lesum um
bæjariústirnar í Þjórsárdaln-
um, fjáxúellana í Rangár-
vallasýslu og skálann á Keld-
um, áð viö gleymum öllum
stríðsfréttum, heyrum ekki i
flugvélunum og sjáum ekki
erlendar sambýlisþjóðir. Við
heimtum einum íúmi, að forn-
minjar séu verndaðar eins og
helgir dómar.
Þegar á allt þetta er litið —
alla þessa ræktarsemi við þaö,
sem er „gamalt og þjóðlegt”,
allan þennan dásamáða skiln-
ing á arfhelgi fornra minja,
mætti ætla, að ekkert væri
okkur eins hugstætt og hjart-
fólgið og vemdun helgasta
dómsins, þúsund ára þings-
ins, elztu og viröulegustu lög-
gjafarsamkomunnar í heim-
inum! Og hverjum ætti áö
vera annara um vemdun
þessarar stofnunar en þeim,
sem í umboði þjóðarinnar
ganga um hin helgu vje?
Þaó hefur slegið óhug á
hvern mann, sem orðið hef-
ur vitni að framferði þjóðfull-
trúanna seinustu dagana. Það
er óviðkurmanlegt að hýsa
hross í gamalli torfkirkju.
En hvað er það hjá því, að
hýsa ábyrgöarlausa og ill-
kvitna menn, slefbera og alls-
konar óhræsi á friðhelgu Al-
þingi — elztu og virðulegustu
1 löggjafarsamkomunni í heim-
’ inum?
i
Aviðsjái-verðustu tímumsem
yfir þetta land hafa geng-
iö, byrja þingstörfin á því, að
árifamestu trúnaðarmenn
þjóðarinnar kosta kapps um
að mannskemma hverir aðra
sem ffeklegast. Það er ekki
nema gott um þaö að segja
að húsakynni Alþingis eru nú
■ hin veglegustu, djúpir hæg-
indastólar í fordyii, þar sem
í áður voru harðir trébekkir,
ullmjúkir flosdukar, þar sem
’ áður voiu ber gólf. En annað
- og meira þarf til að bjarga
1 virðingu þingsins, en það, að
gera húsakynnin vistlegri en
verið hefur. Og þaö er býsna
eítirtektarvert tímanna tákn,
að þingmenn einir ganga nú
1 um fordyri hússins, breitt og
velbúið, en kjósendur verða
að skreiðast inn um bakdyr,
og klöngrast upp þrönga stiga
i til þess að verða dýrðarinnar
aönjótandi. Til skamms tíma
var það svo, aö einn vegur
greiddi öllum inngang í þings-
ins rann, ekkert síóur umbjóð-
endum en hinum virðulegu
fulltrúum þeirra.. Hvað sem
annars verður um þessa ný-
breytni sagt, er hún ekki
; demókratisk. Manni gæti kom-
til hugar, aö bak viö þessa ný-
skipun leyndist endurvakinn
sá andi, sem Jónas Hallgríms-
son lýsti fyrir hundrað árum
með þessum oi'öum:
„Hafðu bóndi minn hægt um
þig!
hver hefur skapað þig í kross?
Dýröin vor þegar sýnir sig,
þér sæmir bezt að Lúta oss.
Á Alþinginu áóur vaf
ekki neitt nema höfðingjar!
nýja
Bíddu nú við og sjáðu senn,
sona á það að verða enn”.
j „Það er ekki hægt áð klæða
af sér ósómann“, sagði ráð-
sett húsfi'eyja, þegar hún sá
atvinnukvendi úr „ástand-
inu” ífærða pelli og purpura.
Bakdyralýðurinn missir virð-
ingu fyrir fordyrafólkinu, þeg-
ar leiðtogamir fara að kast-
ast á ókvæðisorðum um þver-
an þingsalinn. Efnið í orða-
skiptum þingmanna fyrstu
daga hins nýkjörna þings var
á þessa leið: Þú sveikst — þú
sveikst líka. Þú laugst — þú
j laugst líka.. Þú mútaðir — þú
mútaðir líka. Þú stalst — þú
hefur sjálfur stolið!
r
UR glerhúsum spillingar-
innar hefur grjóthríðin
dunið á þingflokkunum sitt
á hvað. Lýsingin, sem hér
j hefur verið gefin á framferði
sumra áhrifamestu íslenzku
stjórnmálaleiðtoganna fyrstu
daga þingsins er ófögur.
En hún er sönn. Hundruð
manna geta vitnað, að hér hef
ur ekki verið ofmæla. íslenzka
þjóðin hefur aldrei átt meira
undir trúnaði forvígismanna
sinna en á þessari stundu.
Það er ekki til neins fyrir
þessa menn að hlaupa upp
með rosta og segja, að hér sé
farið' með óhróður um Al-
þingi. Þeir eru sjálfir óhróður
Alþingis. Hvað annað verður
sagt um menn, sem láta þáð
vera fyrsta erindi sitt á hið
nýkjörna þing, að svala heift
sinni og rógshneigð. Það væi'i
sviksemi við alþjóö að hylma
yfir með slíku framferð'L
Innan allra þingflokkanna
eru menn, sem stendur stugg-
ur af athæfi leiðtoga sinna.
Þessir menn verða að taka í
taumana áöur en Alþingi
ver'ður dregið lengra ofan í
svaðið en orðið er. Þeir verða
að hafa kjark til að rísa gegn
ósómanum, jafnvel þó þeir
eigi yfir höfði sér aö vera
kallaðir flokksvikarar og kvisl-
ingar. Slík hrópyrði hrína ekki
á þeim, sem tiúir á málstaö'
sinn. Málstaður hvers heiðar-
iegs þingmanns á að vera sá
, að auka hx'óður Alþingis og
útrýma óhóðri þess. Það verð-
ur ekki gert, nema ofbeldis-
. mennirnir . og illindaseggirnir
verði kveðnir niður, hvar í
flokki, sem þeir standa.
Á. J.
Félagið Heymarhjálp
hefur útvegað nokkur heyrnar-
tæki, seih eru til sýnis á skrifstofu
Blindravinafélags íslands í Ingólfs-
stræti 16. Væri rétt fyrir heyrnar-
dauft fólk að nota þetta tækifæri og
kynna sér tækin.
Nýtt blað
Tilraun til sameigin-
legrar blaðaútgáfu
fjögurra félagakerfa.
FYRIR stuttu síðau kom út
hér í bænum nýtt blað, er
nefnist Eining. — Það er gefið út
af nefnd, sem skipuð er fulltrúum
frá fjórum félagakerfum: Stór-
stúku íslands, Iþróttasambandi
1 íslands, Ungmennafélagi Islands
og Sambandi bindindisfélaga í
skólum. Þcssi félög stóðu að sam-
eiginlegum bindindismannadegi í
Reykjavík í sumar. Þar var nefnd
þessi kjörin og skyldi hún vinna
að frekara samstarfi þessara fé-
lagskerfa.
Þetta fyrsta tðlublað Einingar
á að vera einskonar fyrirspum,
eftir þvi sem segir í ávarpsorðum
blaðsins.. Nefndin er að þreifa
fyrir sér, hvort vera muni grund-
völllur til útgáfu nýs heimilisblaðs
á vegum þessara aðila, er „fjall-
aði um flest hin nærtækustu fé-
iags- og menningarmál, svo sem
uppeldi, heimilislíf, hjúskap, ásta-
líf, heilbrigði hreinlæti, íþróttir,
bindindi, bókmenntir, siðferði.
listir, Bl-.emmtanir, verkmenningu
og daglegt líf manna”.
‘ , I ritnefnd blaðs þess, sem út
er komið, eru þeir Páll S. Pálsson
stud. jur., Jón Gunnlaugsson
fulltrúi, Gísli Sigurbjömsson for-
stjóri, Guðmundur Sveinsson stud.
theol. og Pétur Sigurðsson erind-
reki, sem jafnframt er ritstjóri og
ábyrgðarmaður blaðsins.
Þrjátíu ár
U INN 17. þ. m. átti Reykjavík-
* * urstúka Guðspekifél. 30 ára
afmæli. Fyrsti formaður hennar
var Jón heitinn Aðils prðfessor,
og var það til dauðadags. Við
formannsstarfinu tók af honum
Jón Árnason prentari og gegndi
þvi í 16 ár samfleytt, Þá tók við
Haligrímur Jónsson fyrrverandi
skólastjóri, og sá fjórði í röðinni
varð Sigurður rakarameistari ól-
afsson. Núverandi formaður er
Þorlákur öfeigsson bygginga-
meistari. Frá þessu þrjátíu ára
tímabili er að sjálfsögðu margs
að minnast. Stúkan hefur verið
! svo heppin, að eiga alltaf ein-
hverja meðlimi, sem voru bæði
starfhæfir og starfsfúsir, en hvort
tveggja er nauðsynlegt til þess
að hægt sé að halda uppi félags-
skap. Og ennþá á stúkan góðum
starfskröftum á að skipa, og er
það ósk mín, að svo verði alltaf
framvegis. Lúðvík heitinn Kaaber
bankastjóri kom mjög við sögu
’ þessa félagsskapar fyrstu árin.
T. d. léði hann hús sitt til funda-
Framh. á 4. síðu.