Þjóðólfur - 07.12.1942, Side 1

Útgefandi MUNINN h.f.
Kitstjórar:
Árni Jónsson
Valdimar Jóhannsson (ábm.)
Skrifstofa:
Laufásvegi 4. — Simi 2823
Prentsmíðja: Vikingsprent h.f.
»J1B1IV0R
II. árgangur.
Mánudaginn 7. des. 1842.
Undír
# #
smasiaom
Hermann Jónasson hitti
naglann á höfuðið í fyrra,
þegar hann sagði, að við vær-
um undir „smásjá tveggja
stórvelda“ Enginn skyldi láta
sér detta í hug, að við værum
sloppnir undan smásjánni.
Það er haft vakandi auga á
öllu okkar dagfari nú, ekki
síður en í fyrra. Við erum
metnir og vegnir. Framtíð
okkar getur oltið mjög á þeim
dómi, sem upp verður kveð-
inn, að undangengnu þessu
mati. Það væri örlagaríkasta
slysið, sem okkur gæti hent,
ef við næðum ekki máli, eða
yrðum léttvægir fundnir.
*
Ríltisstjóri brýndi fyrir ein-
staklingum þjóðarinnar og þá
fyrst og fremst fulltrúum
hennar á þingi, hver lífsnauð-
syn væri að vanda allt sitt
ráð eins og nú standa sakir.
Því verður ekki haldið fram,
að almenningur hér á landi,
hafi brugðizt illa við þeim tíð-
indum, sem 'orðið hafa. Enda
þótt við höfum verið undir
hernámi hálft þriðja ár, er
ekki vitað, að íslendingar hafi
gert sig seka í neinum
skemmdarverkum. Þetta er á-
nægjulegt til frásagnar og ó-
venjulegt í hemumdu landi.
Enda ber þá og að játa, að her
nám íslands hefur verið með
talsvcrt öðnun blæ, en venja
er til.
¥
Hér hefur það gerzt, að al-
menningur hefur haldið heil-
ræðin. En þeir, sem almenn-
ingur treysti betur en sjálfum
sér, leiðtogar stjórnmálaflokk-
anna, mennimir, sem sem al-
drei þreytast á að gefa heil-
ræði, gerast sekir um síendur-
tekin brot á sínum eigin heil-
ræðum.
Það er engin ástæða til að
miklast stórlega af því, að al-
menningur hefur yfirleitt
staðizt „prófraunina“, Það
var þegnleg skylda. En hvað
verður sagt um þá, sem gerzt
hafa forsjá þjóðarinínar, og
loka einir manna augunum
fyrir þvi, sem allir sjá, og þeir
sjálfir betinr en aðrir?
Áskrifendur.
Þjóðólfs
Komið sjálfir til að greiða
blaðið, á afgreiðsluna Lauf-
ásveg 4.
Sfjórtiarsamsíarfið:
Þjóðinoi er llfsnauðsyn að
innanlandsíriður komist á
Nýir menn verða að myndalstjórn
Það var í.fullu samræmi við vilja alls þorra kjós-
enda á landinu, að ríkisstjóri gekkst fyrir skipun
nefndar af hálfu þingflokkanna til að ræða og undirbúa
myndun nýrrar samsteypustjómar. Nauðsyn samstarfs
ins hefur aldrei verið mönnum jafn augljós og nú.
í fljótu bragði mætti virðast, að reynsla sú, sem
fékkst af þjóðstjórninni, gerði að engu vonir manna
um, að okkur gæti tekizt að leysa þessa nauðsyn. En
þetta er skökk ályktun. Hjónaskilnaður er daglegur
viðburður. En þótt svo sé, dettur auðvitað engum heil-
vita manni í hug, að hjúskapur geti aldrei lánazt.
Öli heilbrigö sambúö bygg-
ist á gagnkvæmum skilningi,
gagnkvæmri leit aö sameigin-
iegum sjónarmiöum, gagn-
kvæmri tilhliörunarsemi,
gagnkvæmum vilja til aö bera
oyroarnar aö sínum hluta.
Ohamingja Þjóöstjómarinn-
ar var sú, aö þeir, sem saman
áttu aö vinna, gleymdu von
bráöar að þeir voru samstarfs-
menn, en mundu því betur,
að þeir voru andstæöingar.
Viö útvarpsumræöur, sem
fram fóru skömmu eftir aö
þjóöstjórnin tók viö völdum,
kom i ljós, aö surnir ræöu-
mennirnir höföu ekki „grafiö
stríösexina*1, þrátt fyrir há-
tíölegar yfirlýsingar. Ein-
strengingsleg flokkssjónarmiö
héldu áfram aö ríkja í hópi
þeirra manna, sem heitið
höföu aö láta ekkert nema
alþjóöar-sjónarmiö ráða af-
stööu sinni. Þeir vildu sjálfir
fá að halda uppi ilokksstreit-
unni óáreittir, en ætluöust til
þess að ,,hinir“ væru þjóö-
stjórnarmenn.
Þjóöstjórnarfriöurinn vax
því frá öndveröu vopnaður
friöur. Afleiðingin af því, aö
einn flokkurinn skarst úr leik
í leitinni aó sameiginlegum
sjónarmiöum varö sú, aö hin-
ir gerðu slíkt hiö sama.
Heilindin í samstarfinu
skorti, frá upphafi. Fi-amsókn-
arflokkurinn var stærstur.
Hann haföi haft stjómar-
taumana í sinni hendi aö
mestu leyti meira en tug ára.
Hann haföi áfram stjómar-
vinnuna, án þess aö setja
nokkur skilyröi, var taliö á-
hættulaust aö hafa við hann
sömu aöferðir og Alþýöu-
flokkinn.
Eftir því sem skortm'inn á
heilindum og samhug kom
berlegar í ljós, magnaöist úlf-
úð og tortryggni innan stjórn-
arflokkanna. Urundvöllur sam-
starfsins var sá, aö eng-
um flokki, stétt eöa hags-
munaheild skyldi haldast
uppi, aö knýja fram sérkröfur
sínar. En framkvæmdin var
sú, aó málin voru ekki leyst
meö aiþjóöahag fyrir augum.
I stað þess aö leita sameigin-
legrar þjóðheillastefnu voru
höfö endalaus hrossakaup um
smátt og stórt, skyldu og ó-
skyldu blandað saman, prang-
aö og prúttaö frá morgni til
kvölds. Mórallinn var þessi:
Ef þú færð að gera rangt í
dag, verð ég að íá aö gera
rangt á morgun!
Þeir menn, sem í þjóöstjórn-
inni sátu eiga aliir sammerkt
um það aó haía brugöizt
skyldum sínum viö þjóöina.
Engum þeirra er treystandi til
aö láta flokkshagsmuni víkja
fyrir þjóðarhagsmunum, og
sumum jafnvel tæplega til að
láta eiginhagsmuni víkja fyr-
ir flokkshagsmunum. Eftir því
sem þjóöinni er rneiri nauð-
syn á heilbrigðu samstarfi,
eftir því er henni meiri nauð-
syn á að þessir seku menn
komi þar hvergi nærri.
Nú er liðinn fullur mánuö-
ur síöan þjóðstjórnarhetjurn-
Þingiö nýkjörna hefur þeg-
ar gert sig aö endemi í aug-
um allra manna. Ef þjóðin
heföi veriö spurö, hvort húxi
vildi heldur almennt sam- ‘
starf, eöa samstarf til hægri
eða vinstri, hefðu 9 af hverj-
um 10 kjósendum svaraö: I
ALMENNT SAMSTARF!
Þingmenn hafa því þegar
brugðizt umbjóðendum sínum
meö því að láta bjóöa sér, aö ’
einmitt þeir mennirnh’, sem
hvergi máttu nærri koma .
fengju aö leika hættulegan
skrípaleik.
Flestum þingmönnum er
ljóst, hve ábyrgðarlaust og
þjóðhættulegt athæfi er hér á
ferð. En enginn hefur kjark
eða framtak til að heimta
NÝJA MENN.
Meðan Ólafur, Jónas, Her-
mann, Jakob, Stefán Jóhann j
og Eysteinn eru haföir á oddi, '
54. tölublað.
er fánýtt áö tala um samstarf
allra flokka. Sósíalistar fara
ekki í stjórn meö Ólafi Thors.
Alþýöuflokkurinn þorir þaö
ekki af því sósíalistarnir sker-
ast úr leik. Framsóknarflokk-
urinn fæst ekki til þess, af
þvi aö Hermann hefur þar yf-
irráöin.
Samstarisviljinn er til inn-
an allra flokka, þó hann sé
minni nú, en þegar 8 manna
nefndin tók aö sér áð leysa
vandann.
Hversvegna athugar Sjálf-
stæöisilokkurinn ekki mogu-
leikana á því, aö skipta á
Pétri Magnússyni og Olafi
Thors, Jóhanni Jósefssyni og
Jakobi Möller? Hversvegna
dettur ekki Framsókn í hug
að reyna hvort Bjarni Ásgeirs-
son getur ekki leyst þann
vanda, sem Hermann, Jónas
og Eysteinn geta ekki leyst?
Hversvegna þarf AlþýÖuflokk-
urinn endilega áö tefla Stef-
áni Jóhanni fram, þótt Asgeir.
Haraldur og Emil væru hver
um sig líklegri til aö ná ár-
angri?
Þó kommúnistar telji sér
hag í því, aö vera utan viö,
meðan ekkert er um að ræöa
nema gamlar þjóö’stjórnar
„hræöur”, mundu þeir telja
tvísýnt aö skorast undan sam-
starfi, ef nýir menn kæmu
fram í stað þeirra, sem eru í-
Framh. á 4. síðu.
Eigum við aðjarð í strfðið?
forystuna. Langur, nálega ó- ar tróöu sér inn í nefnd til að
slitinn valdaferill haföi gert 1 undirbúa samstarf. Alþingi
hann heimaríkan og óbil-
gjarnan. Hann þóttist eiga 1
öllum höndum viö Alþýöu-
flokkinn. Og af því aö flokks-
forystan í Sjálfstæöisflokknum
hafði sótt á að ganga í sam-
J situr áögeröalaust yfir því, aö
nálega einu mennirnir í þjóö-
félaginu, sem vitaö er, aö
geta ekki unniö saman méö
neinu móti, leiki þann skolia-
leik að undirbúa samstarf.
Eitt áf skilyröum þeim, sem
kommúnistar seija íyrir þaU-
töku srjórn landsins er á
þessa leiö’:
„Ríkisstjórnin gefi út sam-
úðaryíirlýsingu meö Banda-
monnum og stuöii aö virkri
aöstoö Islendinga í samvinnu
viö hernaðaryíirvöldin...“
Þaö er ekki illa til falliö aö
kommúnistar bera fram þessa
kröíu! Viö skulum hugsa okk-
ur, að þeir heíöu veriö aö
setja skilyröi fyrir þátttöku í
ríkisstjórn sumariö 1940. Þá
heföi krafan veriö oröuð á
þessa leiö: „Ríkisstjórnin lýsi
andúö sinni á Bandamönnum
og refsi hverjum' þeim, sem
leggur fram vinnuafl sitt í
þágu innrásarhersins".
SetuliÖ Breta hét þá „inn-
rásarherinn“ á máli kommún-
ista og Bretavinnan var talin
hiö mesta ódæði. Samt börö-
ust Bretar þá gegn naz-
ismanum engu síður en nú,
og er ókunnugt um aö naz-
isminn hafi breytt eöli sínu á
þessum tveimur árum. Mál-
staður Bandamanna er iíka
óbreyttur.
Bandamenn eru að vinna á
um þessar mundir. Ur því viö
stilltum okkur um aö vottá
þeim samúö, meöan verst stóö
á fyrir þeim, er heldur óviö-
feldiö aö fara að hlaupa upp
til handa og fóta, þegar hag-
ur þeirra er aö hækka. Þaö
gæti skilist eins og hver önn-
ur fleðulæti af okkar hálfu,
ekki sízt þegar þess er gæri,
aö uppástungan kemm' frá
eina stjórnmálaflokknum á
landinu, sem vegna fyrri af-
stöðu sinnar til styrjalaaiao-
iljanna, hefur ástæöu til áð
biöja Bandamenn um ,,.goct
veöur“.
Sem betur fer hefur her-
stjórnin ekki yfir neinum
skorti á hollustu að kvarta af
okkar hálfu. Þrátt fyrir tals-
veröan undirróöur af hálfu
kommúnista, allt fram aö upp
hafi Rússlands-stríðsins, létu
íslendingar ekki leiöa sig til
neinna skemmdarverka. Og
þótt einstakir hermenn Banda
ríkjanna hafi komiö illa fram,
hafa Islendingar stillt skap
sitt. Drengileg framkoma af
okkar hálfu, er okkur miklu
meira viröi en ótímabærar
Framh. á 4. síöu.